Zjazd odbył się w dniach 26-27 września 2014 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Patronat medialny nad objęło nad nim wydawnictwo Wolters Kluwer S.A., będące także wydawcą publikacji pozjazdowej, która ukaże się wiosną 2015 r.
Jak przypominają organizatorzy, ogólnopolskie zjazdy cywilistów organizowane są co kilka lat, stanowiąc największą w Polsce konferencję naukową poświęconą prawu prywatnemu, a ich celem jest prezentacja osiągnięć badawczych w tym obszarze nauki i praktyki prawniczej, który ma wiodące znaczenie w kształtowaniu stosunków społecznych i gospodarczych.
Z zaproszenia organizatorów Zjazdu do wygłoszenia referatów skorzystało bardzo wielu znanych i cenionych prywatystów, autorytetów w zakresie prawa cywilnego, najwybitniejszych polskich cywilistów, jednak autorami zjazdowych wystąpień byli też młodzi badacze oraz przedstawiciele praktyki. Reprezentowali oni najważniejsze polskie ośrodki naukowe oraz różne zawody prawnicze.
Tematem V Zjazdu, który zgromadził ponad trzystu uczestników, były współczesne problemy prawa zobowiązań, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień nowej kodyfikacji poświęconej prawu obligacyjnemu. W trakcie dwudniowych obrad udało się przedstawić 40 referatów, autorstwa 45 uczonych. W pierwszej części Zjazdu usłyszeliśmy wypowiedzi w hołdzie prof. dr. Zbigniewowi Radwańskiemu, mistrzowi cywilistyki dla wielu pokoleń prawników, pod którego kierownictwem Komisja Kodyfikacyjna pracowała nad nowym kodeksem cywilnym.
Czytaj: Zbigniew Radwański: Kodeks cywilny wymaga unowocześnienia>>>
Były to wystąpienia współpracowników i uczniów Profesora. Pozostałe referaty zostały zaprezentowane w 6 panelach i obejmowały zagadnienia dotyczące niemal wszystkich działów zobowiązań, w tym również tematykę z pogranicza prawa rzeczowego oraz prywatnego międzynarodowego.
W zgodnej ocenie uczestników Zjazdu referenci zwrócili uwagę na kluczowe problemy prawa obligacyjnego w pięćdziesięciolecie uchwalenia kodeksu cywilnego i dziesięciolecie podjęcia pierwszych prac nad nowym kodeksem cywilnym, zabierając głos w dyskusji nad potrzebą nadania nowego kształtu polskiemu prawu zobowiązań. W tym względzie referaty wygłoszone na Zjeździe podzielić można na trzy grupy. Pierwsza, największa obejmowała rozważania zawierające przede wszystkim wnioski de lege lata. Druga jednak nieco mniej liczna to te, w których przeważały wnioski de lege ferenda, zgłaszane niekiedy na bardzo wysokim stopniu ogólności, jasno jednak wyrażając stanowisko w sprawie projektu nowego kodeksu cywilnego. W tej grupie były referaty, które stanowczo rekomendowały uchwalenie takiego nowego kodeksu, jak i te, które zdecydowanie były temu przeciwne. Wreszcie do trzeciej grupy zaliczyć należy referaty, zawierające propozycje metodologiczne w odniesieniu do sposobu oceny Kodeksu cywilnego oraz jego dalszej przydatności.
Niezależnie od tego podziału niektórzy mówcy podjęli próbę dokonania bilansu, rachunku plusów i minusów niektórych już istniejących regulacji oraz tych projektowanych. Wydaje się, że te referaty były z punktu widzenia metodologicznego szczególnie godne uwagi. Wiele rozwiązań zaproponowanych przez autorów, ze względu na ich nowatorski charakter, poważnie wzbogaciło naukę prawa cywilnego, stanowiąc cenny wkład w jej rozwój. Referenci przedstawiali dorobek badawczy, który może w najbliższym czasie kształtować praktykę stosowania prawa cywilnego. Były też wystąpienia w których wskazywano, że niektóre regulacje, nie tak dawno przyjęte, już teraz okazują się być wysoce dyskusyjne. W szczególności chodzi o zagadnienia naprawienia szkody przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub prawomocnej decyzji.
Wskazano także na konieczność ostrożnego podejścia do postulatów rewolucyjnych zmian w prawie cywilnym, tak aby pewność obrotu przeważała nad jego elastycznością. Krytycznie oceniono zjawisko, nadmiernego zdaniem niektórych, entuzjazmu legislacyjnego, co wiąże się z pewną niechęcią do bardzo pracowitego, żmudnego zbadania tego co było już przedmiotem wcześniejszej judykatury. Wskazywano, że prawo powinno wyrastać ze znanej struktury, powołując tutaj sposób nowelizacji prawa cywilnego w innych systemach, zwłaszcza w odniesieniu niemieckiego kodeksu, który podlegał licznym, niekiedy bardzo rozległym nowelizacjom, ale nie zamianie na inną ustawę. Wiele wystąpień dotyczyło świadczenia usług, których postać uległa zasadniczym zmianom i wymaga obecnie reakcji ustawodawcy w obszarze prawa kontraktów. Wśród referatów łatwo zauważalna była problematyka odpowiedzialności odszkodowawczej, treści kontraktu, jego wykonania, charakteru i właściwości poszczególnych umów, a także zagadnienia związku przyczynowego (np. w odniesieniu do mechanizmu kompensacji utraconej szansy) oraz analizy poświęcone rodzajom zobowiązań (np. ciągłym, trwałym).
Z konieczności krótkie analizy podczas wystąpień zjazdowych znajdą rozwinięcie w wydaniu książkowym, aby pełne ich wersje mogły stanowić asumpt do dalszych dyskusji i rozważań zarówno natury metodologicznej jak i czysto materialnoprawnej.
Opracowanie: Adam Olejniczak, Tomasz Sokołowski
Poznań, grudzień 2014 r.
Zjazd cywilistów za zmianami w prawie zobowiązań
Pięćdziesięciolecie uchwalenia kodeksu cywilnego i dziesięciolecie podjęcia pierwszych prac nad nowym kodeksem cywilnym to dobry moment do zastanowienia się nad potrzebą nadania nowego kształtu polskiemu prawu zobowiązań uznali uczestnicy niedawnego V Ogólnopolskiego Zjazdu Cywilistów w Poznaniu.