Rozwiązanie to miało usprawnić i przyspieszyć pracę sądów. Ministerstwo Sprawiedliwości wprowadzając je podkreślało, że dzięki niemu nie będzie trzeba przekazywać pomiędzy sądami tomów akt. Zażalenie poziome rozpatruje bowiem inny - trzyosobowy skład - tego samego sądu. I można powiedzieć, że pierwsze efekty już widać, bo do drugiej instancji trafia - jak szacują sędziowie - może połowa spraw. Tyle że w tle jest wiele wątpliwości i pytań do Sądu Najwyższego. A chodzi nie tylko o katalog zaskarżalnych orzeczeń, ale też o składy sądu. 

Czytaj w LEX: Zmiany w postępowaniu odwoławczym w związku z reformą KPC >

Resort sprawiedliwości planuje więc zmiany. W wykazie prac legislacyjnych rządu pojawiły się założenia nowelizacji procedury cywilnej. Jej przyjęcie jest planowane na I kwartał 2021 r., a wśród propozycji znalazły się te dotyczące zażaleń i apelacji. 

Czytaj w LEX: Postępowanie zażaleniowe po nowelizacji KPC >

Czytaj: Zażalenia poziome działają, ale są luki w katalogu i problemy z interpretacją>>

Od składów po "osierocone" zażalenia

Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje m.in. by apelacja złożona od wyroku oddalającego powództwo z przyczyny oczywistej bezzasadności, była rozpoznawana w składzie jednego sędziego. Taki sam skład - przewidywany jest w przypadku rozpoznania apelacji oraz zażalenia w postępowaniu uproszczonym. 

Czytaj w LEX:  Nowy model postępowania zażaleniowego ze szczególnym uwzględnieniem zażalenia poziomego – problemy praktyczne >

Co ważne, ministerstwo chce też doprecyzować, że jeżeli przepis szczególny przewiduje, iż stronie przysługuje zażalenie na postanowienie sądu i nie określa przy tym, jaki sąd ma je rozpoznać, podlega ono rozpoznaniu przez sąd drugiej instancji. Sądowi drugiej instancji zostaną również przekazane do rozpoznania zażalenia na postanowienia sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia.

Czytaj w LEX: Uzasadnianie orzeczeń po nowelizacji kpc - zagadnienia praktyczne >

Przypomnijmy, obecnie instytucja ta co do zasady ma dotyczyć spraw drobniejszych, czyli zażaleń na: 

  • odmowę zwolnienia z kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowę ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie;
  • rygor natychmiastowej wykonalności;
  • wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia skargi o wznowienie postępowania;
  • stwierdzenie prawomocności orzeczenia;
  • skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowę zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia;
  • odmowę uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia;
  • zwrot zaliczki, zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz wynagrodzenie biegłego, mediatora i należności świadka, a także koszty przyznane w nakazie zapłaty, jeżeli nie wniesiono środka zaskarżenia od nakazu. 
  • W ten sam sposób rozpatrywane są zażalenia m.in. na oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego, jak i zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem. Inne składy sądu pierwszej instancji mają także rozpatrywać zażalenie na odrzucenie zażalenia i odrzucenie skargi na orzeczenie referendarza sądowego.

Zobacz procedurę w LEX: Zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji o zabezpieczeniu >

Na problem "osieroconych zażaleń" zwraca uwagę m.in. radca prawny dr Marcin Dziurda, były prezes Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (z Katedry Postępowania Cywilnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego).  Mówi, że ustawodawca w tak wielu miejscach znowelizował przepisy dotyczące zażalenia, że trudno stosować ten środek odwoławczy.

- Pozostała liczna grupa zażaleń „osieroconych”, co do których nie przesądzono, czy są poziome czy dewolutywne. A to sprawia ogromne trudności pełnomocnikom, bo to oni muszą zdecydować, czy skierować zażalenie do innego składu tego samego sądu czy do sądu wyższej instancji. Dotyczy to zwłaszcza postępowania nieprocesowego. Do Sądu Najwyższego wpływają liczne pytania prawne, czy te pominięte, osierocone zażalenia mają charakter dewolutywny czy poziomy - wskazuje. Chodzi np. o sankcje za niezapewnienie kontaktów z dzieckiem. 

Zobacz procedurę w LEX: Rozpoznanie zażalenia przez sąd drugiej instancji i wydanie orzeczenia kończącego postępowanie zażaleniowe >

 

Problemy w postępowaniu zabezpieczającym

Kolejnym obszarem, na który prawnicy zwracają uwagę są problemy z zażaleniami poziomymi są postępowania zabezpieczające. 

- Przed 7 listopada 2019 r. krytykowano rozwiązanie, z którego wynikało, że jeśli zabezpieczenia udzielił sąd drugiej instancji – co w myśl art. 734 Kpc jest dopuszczalne – nie przysługiwało na to zażalenie. Wydawało się, że nowelizacja rozwiązała ten problem, ponieważ w art. 741 par. 2 Kpc wprowadziła regułę, że zażalenie na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia ma charakter poziomy. Nic nie stałoby zatem na przeszkodzie temu, by zażalenia na postanowienia o zabezpieczeniu wydane przez sąd drugiej instancji rozpoznawał inny skład tego sądu - mówi mecenas Dziurda. 

I dodaje, że niestety, w art. 741 par. 1 Kpc pozostawiono sformułowanie, że zażalenie przysługuje „na postanowienie sądu pierwszej instancji” w przedmiocie zabezpieczenia. - Analizując opublikowane założenia ustawy (treści konkretnych przepisów jeszcze nie opublikowano) zauważyć należy, że wiele z planowanych rozwiązań jest odpowiedzią na głosy środowisk prawniczych, które nie były słuchane w trakcie prac nad nowelizacją z 2019 r. - mówi sędzia Grzegorz Karaś z Sądu Okręgowego we Wrocławiu. I dodaje, że należy pozytywnie ocenić m.in. doprecyzowanie przepisów postępowania zażaleniowego. 

Czytaj: Sądy walczą z zażaleniami poziomymi - kłody w przepisach>>

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.