Takie zmiany mają znaleźć się w nowelizacji ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów oraz ustawy prawo o ruchu drogowym, planowanej na trzeci kwartał 2022 r. Założenia znalazły się właśnie w wykazie prac legislacyjnych rządu.

Problem nie jest nowy. Już w 2018 r. sądy alarmowały, że mija 20 lat odkąd pierwsze ruchomości - w tym papiery wartościowe - zostały wpisane do rejestru zastawów. Powinny więc zostać z niego z urzędu wykreślone. Problem w tym, że - jak alarmują pracownicy sądów - nie ma procedur, które umożliwiałyby sprawne przeprowadzenie tych czynności. A to uderza w prawa własności. Ministerstwo Sprawiedliwości podkreślało, że sprawa nie leży w jego kompetencjach ale zapewniało, że trwają prace nad rozwiązaniem. Przypomnijmy takim zastawem mogą być obciążone wszystkie rzeczy ruchome dłużnika - także papiery wartościowe czy przykładowo samochód. Najistotniejszą zaletą takiego rozwiązania - jak podkreślają prawnicy - jest możliwość pozostawienia przedmiotu zastawu w rękach zastawcy, może on nadal korzystać z tak obciążonej rzeczy.

Czytaj: Rejestr zastawów - są problemy z wykreślaniem, MS pracuje nad zmianami >>

Zastawy blokują sądu rejestrowe - w kolejce tysiące spraw

Resort uzasadniając propozycje przypomina, że zastaw rejestrowy do obowiązującego porządku prawnego został wprowadzony poprzez ustawę z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. Ustawa ta reguluje ustanawianie, przeniesienie i wygaśnięcie zastawu rejestrowego, przedmiot tego zastawu, prawa i obowiązki zastawcy i zastawnika, zbieg zastawu rejestrowego z innym ograniczonym prawem rzeczowym, zaspokajanie zastawnika oraz prowadzenie rejestru zastawów.

Zmiana przepisów nastąpiła po ponad ośmioletnim obowiązywaniu regulacji. Miała uprościć postępowanie rejestrowe przez ograniczenie sądowego badania wniosków o wpis. To wówczas wprowadzono aktualnie obowiązujący art. 18a ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, który przewiduje możliwość działania sądu z urzędu. Przepis ten miał na celu oczyszczenie rejestru zastawów z tych wpisów, co do których strony nie wykazują żadnego zainteresowania, a jednocześnie brak jest procesowej możliwości przymuszenia zastawcy lub zastawnika do złożenia wniosku o wykreślenie zastawu. Termin 20 lat został przyjęty po ustaleniu, że w praktyce największa liczba umów zastawniczych dotyczy okresu 60 miesięcy (5 lat) i są one przedłużane w trybie art. 18 o dalsze 5 lat.

Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Ustalenie wartości rzeczy obciążonych zastawem rejestrowym, przejętych na własność przez zastawnika >

Dodano też do art. 41 ust. 2b, który miał na celu uproszczenie obiegu korespondencji przyjmując, że decydującym będzie każdy adres wskazany przez strony (nawet jeżeli nie został wpisany do rejestru), gdyż przepis przewiduje skutek dla samego faktu „powiadomienia” sądu. - Wprowadzona regulacja znacznie przyspieszyła postępowanie sądowe, gdyż brak stosownego przepisu sankcjonował praktykę stron braku powiadamiania sądu o zmianie adresu po wpisaniu zastawu - wskazano w założeniach.

MS dodaje jednak, że od analizowanej zmiany minęło dwanaście lat i aktualnie sądy rejestrowe stoją przed koniecznością dokonania wykreślenia kilkuset tysięcy zastawów rejestrowych wpisanych dwadzieścia lat temu pod rządami pierwotnej regulacji, która nie przewidywała obowiązku powiadamiania sądu o zmianie adresu. - Art. 41 ust. 2b został wprowadzony do porządku prawnego od 11 stycznia 2009 r. nie znajdzie zatem zastosowania do zastawów wpisywanych przed tą datą. Konsekwencją upływu ustawowego terminu będzie powinność po stronie sądu doręczenia postanowienia o wykreśleniu pomimo, że wykreślenie ma charakter deklaratoryjny i jedynie porządkowy, zastaw wygasał bowiem z mocy prawa po upływie 20 lat od momentu dokonania wpisu do rejestru. Wskazania wymaga, że w praktyce tak długi upływ czasu może rodzić szereg problemów uniemożliwiających skuteczne wykreślenie wygasłych zastawów np. w sytuacji śmierci strony lub zmiany jej adresu i niepowiadomienia o tym fakcie sądu, w przeważającej liczbie przypadków albo ograniczone albo wręcz niemożliwe będzie przez sąd doręczenie odpisów postanowień o wykreśleniu - wskazano.

Czytaj w LEX: Bieżuński Paweł, Zastaw rejestrowy na rzeczy przyszłej >

 

Co się zmieni?

Ministerstwo chce wprowadzić zmianę do art. 18a ustawy, której skutkiem będzie uznanie wygasłego zastawu rejestrowego za wykreślony po upływie dwudziestu lat od chwili wpisu, chyba że strony postanowią o utrzymaniu zastawu na czas dalszy, nie dłuższy niż dziesięć lat i do rejestru zostanie złożona zmiana umowy zastawniczej.

- Zaproponowana regulacja w aspekcie praktycznym spowoduje konieczność przejrzenia przez orzeczników wszystkich spraw, w których upływ czasu spowoduje wygaśnięcie zastawu rejestrowego ex lege i po ustaleniu, że strony nie złożyły do sądu rejestrowego zmiany (aneksu) umowy zastawniczej, wydania zarządzenia o uznaniu zastawu rejestrowego za wykreślony na skutek stwierdzenia upływ 20 lat od wpisu zastawu do rejestru i braku w aktach rejestrowych umowy przedłużającej zastaw. Projektowany art. 41 ust. 2aa przewiduje, że zarządzenie to będzie inicjowało stosowną zmianę w systemie teleinformatycznym. Taki zastaw nie będzie funkcjonował w obrocie prawnym, nie będzie ujawniany na odpisach i zaświadczeniach wydawanych przez Centralną informację o zastawach rejestrowych - wskazano.

Nie będzie więc konieczne - w ocenie MS - zawiadomienie uczestnika postępowania o fakcie i treści dokonanej czynności o wykreśleniu zastawu. Z uwagi - jak podkreślono - na przyjęcie konstrukcji uznania go za wykreślony na skutek upływu ustawowych terminów i braku inicjatywy stron zmierzających do jego przedłużenia.

Czytaj w LEX: Suder Maciej, Zastaw rejestrowy na prawach – ustanowienie >

- Uznanie zastawu rejestrowego za wykreślony będzie następować z mocy prawa. Takie uznanie będzie bezpośrednio skutkiem działania przepisów prawa, a więc nie będzie wymagało wydawania orzeczenia przez sąd i dokonywania wpisu w rejestrze. W systemie teleinformatycznym, w którym prowadzony jest rejestr zastawów będzie dokonywana adnotacja, że zastaw wygasł i uznaje się go za wykreślony z przyczyn, o których mowa w art. 18a - dodano.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.