Jednym z najistotniejszych elementów noweli jest wprowadzenie ustawowego obowiązku raportowania przypadków wiążących się z krzywdzeniem dzieci ze skutkiem śmiertelnym lub zakończonych ciężkimi uszkodzeniami ciała. Ma on funkcjonować na wzór zagranicznych instytucji, tzw. serious case review. O takie narzędzie od kilku lat apelują eksperci oraz organizacje pozarządowe (m.in. Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę). Jest szansa - jak mówił Prawo.pl dr Marcin Romanowski, wiceminister sprawiedliwości, że zespół zajmujący się tym obszarem zostanie powołany już na przełomie sierpnia i września. Resort współpracuje w tym zakresie z UNICEF-em. - Otrzymamy wsparcie w zakresie opracowania metodyki pracy przy analizie, czyli Serious Case Reviews, przy wykorzystaniu doświadczeń brytyjskich. Dzięki praktycznie nieograniczonemu dostępowi do wszystkich zasobów wiedzy i doświadczeń przedstawiciele UNICEF-u wesprą nas również w zorganizowaniu warsztatów ekspertów z Wielkiej Brytanii z powołanymi członkami zespołu do spraw analizy zdarzeń. Oczywiście mamy już swoje doświadczenia z IWS, ale na pewno każde doświadczenie z innego państwa, dobre praktyki są pomocne, ciekawe, choćby jako bank pomysłów. Będziemy mieli też wsparcie UNICEF-u przy tworzenie standardów ochrony małoletnich w instytucjach państwowych - zaznaczył.

Czytaj w LEX: Hiszpański model prawnej ochrony przed przemocą domową >>

W tym samym czasie powinien też powstać zespół ds. ochrony małoletnich. - Chcemy, by w ramach zespołu do spraw ochrony małoletnich, zostały opracowane jeszcze przed wejściem w życie przepisów, wytyczne, zalecenia dotyczące standardów. Chodzi m.in. o gotowe wzory standardów dla różnych typów instytucji. Każdy podmiot będzie musiał je oczywiście dostosować do swojej specyfiki, ale takie wzorcowe standardy będę na pewno przydatne. Chcemy jak najmocniej wspierać wszystkich, którzy będą zobowiązani - na podstawie tej ustawy chronić dzieci. Myślę, że dobra atmosfera, która towarzyszyła nam przy powstaniu ustawy będzie też towarzyszyć przy jej wdrażaniu. Bo przecież wszystkich nas powinna łączyć troska o dobro dzieci - wskazuje Romanowski.

Czytaj w LEX: Prawo dziecka do wyrażania własnych poglądów >

Czytaj: Dr Romanowski: Intensywnie pracujemy nad wdrożeniem przepisów chroniących dzieci>>

Sześć miesięcy na wprowadzenie standardów 

Zgodnie z nowelą obowiązek wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich, będzie miał każdy organ zarządzający placówką oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, religijną, artystyczną, medyczną, sportową, do której uczęszczają albo w której przebywają dzieci i nastolatki. Co więcej, ma to też dotyczyć podmiotów prowadzących usługi noclegowo-hotelarskie oraz turystyczne.

Chodzi tu zarówno o placówki publiczne, jak i prywatne. Co ma znaleźć się w standardach? Z projektu ustawy wynika, że mają one być dostosowane do charakteru i rodzaju placówki lub działalności, w szczególności mają obejmować:

  • sposób dokumentowania wypełniania obowiązku kontroli pracowników przed dopuszczeniem do pracy z małoletnimi w zakresie spełniania przez nich warunków niekaralności za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności;
  • zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich;
  • zasady i procedurę podejmowania interwencji, w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego;
  • procedury i osoby odpowiedzialne do składania zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego oraz zawiadamiania sądu opiekuńczego;
  • zasady i sposób udostępniania personelowi polityki.

Dodatkowo, w tych tworzonych placówkach lub miejscach przeznaczonych dla małoletnich, przebywających tam regularnie lub czasowo (czyli np. szkołach), należy określić także:

  • wymogi dotyczące bezpiecznych relacji między małoletnimi, a w szczególności zachowania niedozwolone;
  • zasady korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do Internetu;
  • procedury ochrony dzieci przed treściami szkodliwymi w Internecie oraz utrwalonymi w innej formie;
  • zasady ustalania planu wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia; zasady i sposób udostępniania małoletnim i ich opiekunom polityki do jej zaznajomienia i stosowania.

Czytaj w LEX: Przesłuchanie małoletniego pokrzywdzonego przestępstwem >

Brak standardów - grzywna, zatrudnienie pedofila - więzienie

Zgodnie z nowelą brak wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich miała grozić grzywna nie niższa 1000 zł, to poprawiono - początkowo będzie to 250 zł albo nagana, a przy kolejnym "uchylaniu się" - kara grzywny nie niższa niż 1000 zł. Jeszcze poważniejsze konsekwencje związane będą z dopuszczeniem do pracy lub do innej działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi osoby, której dane są zamieszczone Rejestrze Sprawców Przestępstw na tle seksualnym (i w Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze) lub tych prawomocnie skazanych za to w Polsce lub w innym państwie. Grozić za to będzie od 3 miesięcy do lat 5 pozbawienia wolności i środek karny w postaci świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, nie wyższy niż 30 tys. złotych.

Nowela wprowadza też przepis, zgodnie z którym przed nawiązaniem stosunku pracy lub przed dopuszczeniem danej osoby do działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi pracodawcy lub inni organizatorzy  są obowiązani do uzyskania informacji, czy dane tej osoby są zamieszczone w obu rejestrach. Z kolei przyszły pracownik ma przedstawić informację dotyczące tego, że nie był skazany za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności (z rejestru karnego). Pracodawcy, który tego nie sprawdzi, grozić będzie areszt, ograniczenie wolności albo grzywna nie niższa niż 1000 zł.

Czytaj: Ustawa zwiększająca ochroną dzieci pokrzywdzonych przemocą w rękach prezydenta>>

W sądzie "adwokat/radca dziecka", doregulowanie wysłuchania dziecka  

Ustawa przewiduje również, że dziecko przed sądem będzie miało swojego reprezentanta. Oczywiście w sytuacji jeśli opiekun lub rodzic nie może podjąć się tej funkcji. Rolę tę będą mogli pełnić adwokaci, radcy prawni.  

Nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego reguluje to, co w ocenie prawników zajmujących się prawami dzieci, powinno zostać uregulowane już dawno, czyli wysłuchanie dziecka. W myśl wprowadzanych przepisów może nastąpić tylko raz w toku postępowania, chyba że dobro dziecka wymaga ponownego przeprowadzenia tej czynności lub potrzebę ponownego wysłuchania zgłasza dziecko. Takie ponowne wysłuchanie przeprowadzać będzie ten sam sąd, chyba że jest to niemożliwe lub stoi temu na przeszkodzie dobro dziecka.

Jeśli sąd odstąpi od wysłuchania dziecka, najpóźniej przed zakończeniem postępowania, będzie musiał wskazać w protokole posiedzenia lub rozprawy, z jakich przyczyn czynność ta nie została przeprowadzona. - Do tej pory czynność wysłuchania dziecka była uregulowana w Kodeksie postępowania cywilnego i w regulaminie urzędowania sądów powszechnych. W k.p.c była mowa o tym kto i w jakich okolicznościach wysłuchanie przeprowadza, w regulaminie, że musi zostać sporządzona notatka. Było jednak dużo wątpliwości począwszy od tego, czy w wysłuchaniu może brać udział pełnomocnik po miejsce gdzie powinno się odbywać, czy powinno zostać nagrywane. Zdarzały się takie sytuacje, że pełnomocnicy wnioskowali o nagrywania wysłuchania. Nie wszyscy też sędziowie są chętni do wysłuchiwania dzieci, mimo że taki obowiązek nakłada i Konstytucja - art. 72 ust. 3 i wprost k.p.c, więc w tej ustawie zagwarantowaliśmy, że jeśli sąd odstępuje od wysłuchania dziecka to w protokole musi wskazać dlaczego to robi, dlaczego odmawia dziecku wyrażenia zdania - mówi adwokatka Monika Horna–Cieślak, przewodnicząca Sekcji Praw Dziecka przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Warszawie.

Mecenas zwraca uwagę na jeszcze jedną kwestie - nie będzie można wysłuchiwać dziecka, jeśli nie wyrazi na to zgody. - Trzeba będzie je zapytać czy ma otwartość do rozmowy, czy chce rozmawiać i sędzia nie może go zmuszać, naciskać, tylko jeśli zgody nie będzie - odstąpić od wysłuchania. Ważna jest podmiotowość dziecka to, żeby mogło zdecydować czy chce rozmawiać. A jeśli dziecko nie chce rozmawiać, to też jest to informacja. Sędzia ma rozpoznać sprawę, zgodnie z dobrem dziecka, z jego interesem, zgodnie z potrzebami. Jeśli sędzia widzi, że dziecko nie chce rozmawiać mimo, że są ku temu dobre warunki, to jest to sygnał, że trzeba sprawdzić dlaczego nie chce, co się wydarzyło. Musi sprawdzić akta i przeanalizować co się dzieje, czy dziecko nie jest uwikłane w konflikt. Jego zadaniem jest wydanie orzeczenia, które ma zagwarantować dobro dziecka a dziecko musi mieć głos w postępowaniu - wskazuje.

Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Reprezentowanie małoletniego przez rodzica w sprawie, w której oskarżonym albo podejrzanym jest drugi rodzic >

 

Sędziowie rodzinni do przeszkolenia 

Kolejna istotna zmiana to szkolenia dla sędziów rodzinnych. Takie szkolenia mają trwać co najmniej 10 godzin i mają być prowadzone co cztery lata.  Chodzi o wiedzę z zakresu psychologii, umiejętności rozpoznawania symptomów krzywdzenia dziecka, umiejętnego prowadzenia postępowania gdzie pojawia się spór o dziecko, tak by jego interes był należycie zabezpieczony. 
 
- Mamy sześć miesięcy na przygotowanie programów szkoleń i ich organizację. Zastanawiamy się, czy nie przeprowadzić części także z poziomu MS. Mamy już doświadczenie w tym zakresie z bliźniaczego rozwiązania z ustawy antyprzemocowej 2.0, a dotyczącego sędziów z wydziałów karnych.  O przygotowanie szkoleń zwróciłem się też do Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości, która dysponuje możliwościami ich zorganizowania. Wreszcie, już w czasie prac nad ustawą Kamilka byłem w bieżącym kontakcie z dyrektorem Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. Ustaliśmy możliwość – również ze strony szkoły, aby tego typu szkolenia zaoferować - mówił wiceminister Romanowski.

Sprawdź w LEX: Kto może założyć Niebieską Kartę? > 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.