Proces sądowy o zapłatę, wydanie rzeczy, czy nakazanie opuszczenia mieszkania nie są co do zasady inicjowane w celu samego ich przeprowadzenia. Orzeczenie w sprawie, które chciałby uzyskać powód, powinno bowiem przełożyć się na uzyskanie pożądanego zachowania dłużnika. Ma to umożliwić powodowi uzyskanie zapłaty należności, w tym w drodze egzekucji w postępowaniu prowadzonym przez komornika sądowego. Postępowanie sądowe jest więc często jedynie etapem na drodze do uzyskania dochodzonych należności. Następswem wygranego postępowania może być wszczęcie egzekucji komorniczej.
Czytaj: Klauzulę wykonalności można uchylić, ale tylko przy naruszeniu przepisów>>
Tytuł egzekucyjny i klauzula wykonalności
W celu przeprowadzenia egzekucji należy najpierw dysponować tytułem egzekucyjnym. Nie jest nim wyłącznie prawomocny wyrok sądowy. Ustawodawca w art. 777 par. 1 k.p.c. wyszczególnił różne tytuły egzekucyjne. Z przepisu wynika, że tytułem egzekucyjnym jest prawomocne orzeczenie sądu lub takie orzeczenie, które podlega wykonaniu. Jest nim również ugoda zawarta przed sądem. Równoważne z nimi – pod kątem uznania za tytuł egzekucyjny – jest orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu. Z przepisu wynika również, że tak samo należy traktować inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej. Również niektóre akty notarialne stanowią tytuły egzekucyjne.
W świetle przywołanego przepisu tytułem egzekucyjnym jest: akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i, który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie, akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i, który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności; akt notarialny określony w pkt 4 lub 5, w którym niebędąca dłużnikiem osobistym osoba, której rzecz, wierzytelność lub prawo obciążone jest hipoteką lub zastawem, poddała się egzekucji z obciążonego przedmiotu w celu zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej zabezpieczonemu wierzycielowi.
Cena promocyjna: 62.1 zł
|Cena regularna: 69 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Jak wyjaśnia sędzia Anna Begier z Sądu Rejonowego we Wrześni, członek Stowarzyszenia „Iustitia” i Zespołu ds. Prawa Cywilnego, podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy, zaś tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Sędzia Begier podkreśla, że nadanie klauzuli wykonalności to czynność sądu o charakterze technicznym. Polega ona na opatrzeniu odpisu orzeczenia pieczęcią lub trwałe dołączenie karty z wydrukiem o stosownej treści.
- Specyficzne są klauzule wykonalności nadawane w formie elektronicznej na nakazy zapłaty wydawane w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Wówczas tytuł wykonawczy znajduje się w systemie elektronicznym sądu i nie doręcza się go fizycznie wierzycielowi – zaznacza sędzia Begier.
Ważne co jest podstawą tytułu egzekucyjnego
Sędzia Begier akcentuje, że w przypadkach, gdy tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie sądu lub referendarza, postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności jest wydawane bez spisywania odrębnej sentencji, przez umieszczenie na tytule egzekucyjnym klauzuli wykonalności i opatrzenie jej podpisem sędziego albo referendarza sądowego, który wydaje postanowienie. - Można więc powiedzieć, że wówczas klauzula wykonalności jest również nie tylko zwykłą pieczęcią, ale i postanowieniem – wyjaśnia.
- Klauzula wykonalności nadaje się generalnie na wniosek, ale egzekucja świadczeń alimentacyjnych ma swoje odmienne uregulowania. Tytułowi egzekucyjnemu, zasądzającemu alimenty, sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu. Tytuł wykonawczy doręcza się wówczas wierzycielowi z urzędu – zaznacza sędzia Begier, która dodaje, że podobna sytuacja dotyczy nakazu zapłaty wydanemu w elektronicznym postępowaniu upominawczym. W tym przypadku klauzulę wykonalności nadaje się z urzędu niezwłocznie po jego uprawomocnieniu się.
Co w sytuacji oddalonego wniosku o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności?
Wierzyciel dysponujący tytułem egzekucyjnym powinien podjąć starania, by uzyskać klauzulę wykonalności. Co w takim postępowaniu bada sąd, który rozpoznaje wniosek zainteresowanego? Jego rola jest inna niż sądu rozpoznającego sprawę. Sędzia Begier podkreśla, że w postępowaniu klauzulowym zakres kognicji sądu jest ograniczony, sąd nie sprawdza zasadności wyroku czy nakazu zapłaty, a także nie docieka czy roszczenie stwierdzone wyrokiem nadal istnieje.
- W uproszczeniu sąd bada, czy dokument, który ma być opatrzony klauzulą wykonalności, stanowi tytuł egzekucyjny w rozumieniu przepisu art. 777 k.p.c. Jednak sąd od niedawna jest zobowiązany również badać przedawnienie – sąd oddala wniosek, jeżeli z okoliczności sprawy i treści tytułu egzekucyjnego wynika, że objęte tytułem wykonawczym roszczenie uległo przedawnieniu, chyba że wierzyciel przedstawi dokument, z którego wynika, że doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia – wskazuje sędzia Begier. Dodaje, że jeżeli wykonanie tytułu egzekucyjnego jest uzależnione od zdarzenia, które udowodnić powinien wierzyciel, sąd nada klauzulę wykonalności po dostarczeniu dowodu tego zdarzenia w formie dokumentu urzędowego lub prywatnego z podpisem urzędowo poświadczonym.
Jak podkreśla sędzia Olimpia Barańska-Małuszek z Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim, z różnych przyczyn sąd może oddalić wniosek wierzyciela o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności.
Sędzia zwraca uwagę, że jeśli wniosek o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności pochodzi od podmiotu nieuprawnionego, np. następcy prawnego, który nie wykaże tego następstwa, to sąd wniosku nie uwzględni. Sąd oddali również wniosek wówczas, jeżeli tytuł z klauzulą wykonalności już został wydany wcześniej. - Tak więc w sprawach o eksmisję, gdzie dłużnikowi przyznano uprawnienie do lokalu socjalnego, wierzyciel, aby uzyskać klauzulę wykonalności, która ma służyć wykonaniu wyroku przez komornika, powinien wykazać dokumentem pochodzącym od gminy, że dłużnikowi zaoferowano lokal socjalny – wskazuje Begier. Dodaj, że sąd nie może nadać klauzuli wykonalności wyrokowi czy ugodzie, jeżeli data wymagalności świadczenia stwierdzonego wyrokiem czy ugodą jeszcze nie nastąpiła – na przykład przy rozłożeniu należności na raty sąd może nadać klauzulę tylko co do rat, których termin płatności już upłynął. Wyjątkiem są tu orzeczenia dotyczące alimentów czy rent.
Czytaj: SN: Skazany, a nie pokrzywdzony płaci za nadanie klauzuli wykonalności>>
Postanowienie sądu można zaskarżyć
Jeśli sąd I instancji oddalił wniosek strony o nadanie klauzuli wykonalności, to rozstrzygnięcie w tym przedmiocie jest zaskarżalne. - Wierzycielowi na postanowienie sądu służy zażalenie, natomiast na postanowienie referendarza w tym przedmiocie przysługuje skarga – objaśnia sędzia Begier. Zwraca uwagę na stanowisko, iż dłużnikowi nie służy ani zażalenie, ani skarga na postanowienie w przedmiocie odmowy nadania klauzuli wykonalności, gdyż nie jest nim pokrzywdzony.
- Dłużnik nie ma żadnego interesu w zaskarżeniu takiego orzeczenia. Taki stan określa się jako brak gravamen. Zgodnie z uchwałą Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej (zasada prawna) z dnia 15 maja 2014 r. III CZP 88/13 pokrzywdzenie orzeczeniem (gravamen) jest przesłanką dopuszczalności środka zaskarżenia – dodaje sędzia Begier. Sędzia zaznacza, że na postanowienie o odmowie nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności przysługuje zażalenie, które rozpozna ten sam sąd w II instancji.
Zażalenia poziome - sprawę utrudniły
- Zmiany k.p.c wprowadzone chaotycznie w 2019 r. budzą mnóstwo zastrzeżeń i wątpliwości, w szczególności co do zażaleń - właściwości sądu i jego składu. W uchwale z 26 lutego 2021 r. Sąd Najwyższy w sprawie III CZP 22/20 orzekł, że zażalenie na postanowienie sądu I instancji w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności rozpoznaje ten sam sąd w składzie trzech sędziów – podkreśla sędzia Barańska-Małuszek i dodaje, że mamy zatem do czynienia z tzw. zażaleniem poziomym. Zwraca jednak uwagę, że obecnie zażalenia są rozpoznawane jednoosobowo z uwagi na nowelizację przepisów ustawy tzw. tarczy antycovidowej.
- Wprowadzono wówczas zasadę składów jednoosobowych przy rozpoznawaniu środków odwoławczych i w pierwszej instancji, aby przyspieszyć rozpoznawanie spraw – dodaje. Akcentuje, że takie rozwiązanie jest krytykowane. - Zmiany tymczasowe obniżają jakość orzecznictwa i zaufanie do sądów. Zasadą był i powinien być skład sądu wieloosobowy przy rozpoznaniu środków odwoławczych – podsumowuje.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
