Prokurator Jacek Skała, przewodniczący Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników, pisze na platformie X, że szykowane przez resort sprawiedliwości drobne zmiany w tłumaczeniach dokumentów spraw karnych mogą sparaliżować wiele procesów i kosztować państwo miliony złotych.
Prawo do sprawiedliwej procedury
Chodzi o poszerzenie prawa do sądu i sprawiedliwej procedury oraz dodanie par. 4 do art. 72 k.p.k. Obecnie oskarżony ma prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim.
Jest rzeczą oczywistą, że osoba „zagraniczna” ma prawo wiedzieć, czego dotyczą stawiane jej zarzuty lub wniesiony akt oskarżenia, aby mogła poznać swoją sytuację procesową i realizować prawo do obrony.
Wzór dokumentów w LEX: Wniosek o wezwanie tłumacza celem zapewnienia podejrzanemu możliwości porozumienia się z obrońcą >
Niepokój budzi natomiast treść zaprojektowanego, nowego par. 4 art. 72 k.p.k., który stanowi: „Na wniosek oskarżonego, o którym mowa w par. 1 lub jego obrońcy należy sporządzić tłumaczenie innego dokumentu, niż wskazany w par. 3, lub jego części, jeśli ma on istotne znaczenie dla realizacji prawa do obrony. W uzasadnionym wypadku może zostać zapewnione tłumaczenie ustne dokumentów lub ustne ich streszczenie, jeśli nie spowoduje to uszczerbku dla realizacji prawa do obrony”.
Regulacja taka stanowiłaby znaczne rozszerzenie obligatoryjnego obowiązku tłumaczenia dokumentów znajdujących się w aktach postępowania przygotowawczego, co nie jest wskazane z kilku względów.
Czytaj: Tajemnica tłumacza przysięgłego ma być chroniona jak adwokacka>>
Niebezpieczeństwa z doręczaniem i mnożeniem pism
Przede wszystkim, jak twierdzi Związek Zawodowy Prokuratorów, dotychczasowe przepisy w sposób wystarczający realizują prawo do obrony osoby niewładającej w wystarczającym stopniu językiem polskim, gdyż wynikający z art. 72 par. 3 k.p.k. nakaz doręczenia im orzeczeń i pism procesowych wraz z tłumaczeniem dotyczy podstawowych decyzji procesowych: postanowienia o przedstawieniu zarzutów, postanowienia o uzupełnieniu lub zmianie zarzutów, aktu oskarżenia oraz innych orzeczeń podlegających zaskarżeniu lub kończących postępowanie. Dodatkowo organ procesowy ma możliwość z urzędu sam doręczyć stronie jeszcze inne decyzje, aniżeli wskazane, jeśli uzna to konieczne dla zagwarantowania rzetelnego procesu.
Proponowany art. 72 par. 4 k.p.k. na pozór, dla osoby nie znającej realiów prowadzenia postępowania karnego, wydawałby się słuszny, bo dlaczegóżby nie doręczyć podejrzanemu i jego obrońcy wszystkich, przetłumaczonych na język obcy, dokumentów, które mają istotne znaczenie dla realizacji prawa do obrony.
Zobacz w LEX: Tłumaczenie orzeczeń oskarżonemu - procedura >
Ocena, czy dokument jest istotny dla realizacji prawa do obrony, to kwestia subiektywna i dla podejrzanego z reguły każdy dokument zalegający w aktach sprawy ma istotne znaczenie dla jego sytuacji procesowej. Chodzi w pierwszej kolejności o protokoły przesłuchania świadków i współpodejrzanych, postanowienia o powołaniu biegłego i opinie kryminalistyczne, analizy kryminalne, dokumenty związane z obrotem gospodarczym w śledztwach dotyczących przestępstw przeciwko takiemu obrotowi czy protokoły sporządzone z czynności oględzin lub przeszukania.
Część wymienionych dokumentów wskazuje się w „wykazie innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel”, co samo przez się decyduje o tym, że mają one „istotne znaczenie dla realizacji prawa do obrony” zgodnie z zaprojektowanym art. 72 par. 4 k.p.k. W najprostszej sprawie dotyczącej jazdy w stanie nietrzeźwości lub drobnego oszustwa chodzi zatem o co najmniej kilkanaście dodatkowych stron tekstu, oprócz decyzji wymienionych obecnie w art. 72 par. 3 k.p.k., a w skomplikowanych dochodzeniach o kilkaset a nawet kilka tysięcy kart sprawy - twierdzą związkowcy.
Czytaj w LEX: Kmąk Krzysztof, O potrzebie nowelizacji art. 72 par. 3 k.p.k. >
Wzrost kosztów?
Odpowiadając na pierwsze pytanie - jak wskazują związkowcy - kierując się doświadczeniem i realiami dnia codziennego związanego w prowadzeniem przez prokuratorów postępowań przygotowawczych, stwierdzić należy, że przetłumaczenie kilkunastu stron kart sprawy zajmie dwa, trzy tygodnie czasu. Przy kilkudziesięciu kartach mowa nawet o miesiącach potrzebnych na tłumaczenie, a w sprawach poważnych, gdzie materiał dowody zajmuje kilkadziesiąt, a nawet kilkaset tomów, okres tłumaczenia wydłuża się do niebotycznych, trudnych do oszacowania, rozmiarów.
Łatwo sobie wyobrazić, jak sytuacja związana z długim oczekiwaniem na przetłumaczenie dokumentów, wpłynie na bieg postępowania karnego. W drobniejszych sprawach znacznie wydłuży czas zakończenia dochodzenia, a dużych śledztwach praktycznie sparaliżuje wniesienie aktu oskarżenia nawet na długie miesiące.
Autorzy nie podjęli próby oszacowanie takich kosztów, a stwierdzenie zawarte w pkt 6 „Oceny skutków regulacji”, jakoby „wzrost liczby tłumaczeń nie powinien być znaczący” – jest gołosłowne i oparte bardziej na intuicji życzeniowej, aniżeli realiach prowadzenia postępowań karnych, gdzie podejrzani oraz ich obrońcy, szczególnie w poważnych sprawach dotyczących m.in. „przestępczości białych kołnierzyków”, korzystają ze wszystkim instrumentów prawnych umożliwiających realizację prawa do obrony. Tymczasem stawka za jedną stronę tłumaczenia wynosi 55 zł, a więc w przypadku stu stron tekstu, cena obliczona zostanie na 5500 zł - podsumowują.
Cena promocyjna: 84.16 zł
|Cena regularna: 99 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 79.2 zł
Cyfryzacja akt
Kolejny problem, jaki wskazuje Biuro Rady Głównej Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP, to kwestie „logistyczne” związane z tłumaczeniem. Materiały dla tłumacza należy wydzielić z akt sprawy, wykonać ich kserokopię i ekspediować. Nie wszystkie, a nawet mniejszość spraw karnych pozostających na biegu będzie zdygitalizowana, a nawet akta „ucyfrowione” wymagają czasochłonnej „obróbki”, jeśli część z nich miałaby trafić do tłumacza. Już przy obecnych problemach w prokuraturze z przeciążeniem urzędników m.in. obowiązkiem digitalizacji akt spraw karnych, w przypadku wejścia w życie art. 72 par. 4 k.p.k. ich referaty zostałyby poszerzone dodatkowymi obowiązkami związanymi z koniecznością przygotowywania kserokopii kart spraw karnych dla tłumaczy po to aby zrealizować zarządzenie prokuratora i przesłać tłumaczowi materiały do tłumaczenia.
Co na to tłumacze przysięgli?
- Jednym z głównych celów projektu w części procesowej jest osiągnięcie stanu pełnego wdrożenia dyrektyw Unii Europejskiej dotyczących harmonizacji praw procesowych oskarżonego - wyjaśniają tłumacze przysięgli.
- W zakresie zmian w kodeksie postępowania karnego proponuje się poszerzenie zakresu dostępu do bezpłatnej pomocy tłumacza dla oskarżonego, który nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim lub jest głuchy lub niemy. Jest to więc nasz obowiązek, dlatego pieniądze muszą się na to znaleźć. A tłumacze z pewnością nie będą przedłużać postępowania - dodają.
Prokuratura Krajowa zaczęła myśleć praktycznie i zamówiła tłumaczenia pouczeń w postępowaniu karnym, co wynika z nowelizacji z sierpnia 2024 r., żeby je zamieścić w internecie. To znaczy, że teraz nie będzie potrzebne tłumaczenie pouczenia do każdej sprawy, a prokuratura zaoszczędzi czas i pieniądze – mówi Urszula Dzierżawska, była prezes Stowarzyszenia Tłumaczy Przysięgłych. – Bicie na alarm jest zatem jednak na wyrost - twierdzi.
Tłumacze widzą sprawę inaczej niż prokuratorzy i pracownicy prokuratury. Otóż teraz i w przyszłości postępowanie karne mogą blokować sami oskarżyciele publiczni, którzy nie stawiają się do sądów powszechnych na rozprawy, mimo że obrońcy, tłumacze, sąd i podsądni są obecni. Proste sprawy wloką się z tego powodu miesiącami.
Wzory pouczeń w postępowaniu karnym
W obrocie i na stronach internetowych ministerstwa znajdują się tłumaczenia wzorów pouczeń w postępowaniu karnym, stanowiących załączniki do rozporządzeń ministra sprawiedliwości z 14 września 2020 r.:
- w sprawie określenia wzoru pouczenia o uprawnieniach i obowiązkach podejrzanego w postępowaniu karnym (Dz.U. 2020.1618)
- w sprawie określenia wzoru pouczenia o uprawnieniach i obowiązkach pokrzywdzonego w postępowaniu karnym (Dz.U.2020.1619)
- w sprawie określenia wzoru pouczenia o uprawnieniach i obowiązkach świadka w postępowaniu karnym (Dz.U.2020.1620)
Jak wskazuje tłumacz przysięgły, Urszula Dzierżawska, musimy stosować się do postanowień aktów europejskich w sprawie prawa do tłumaczenia (ustnego i pisemnego). A nowelizacja procedury karnej ma służyć ich harmonizacji.
Cena promocyjna: 84.16 zł
|Cena regularna: 99 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 79.2 zł
