- To jest problem, bo dość często prokuratorzy podejmują próby uzyskania od tłumaczy przysięgłych informacji posiadanych przez nich w związku z usługami świadczonymi osobom, wobec których prowadzone jest jakieś postępowanie karne – mówi serwisowi Prawo.pl Leszek Karlik, tłumacz przysięgły z Warszawy. Ale zaznacza, że tłumacze z reguły nie ustępują i angażują prawników do pomocy w obronie swojej tajemnicy zawodowej. - Uregulowanie tej kwestii wydaje się zasadne, jeżeli ma to funkcjonować analogicznie do rozwiązań dotyczących tajemnicy adwokackiej i radcowskiej. Osobiście nie doświadczyłem nacisków dotyczących ujawnienia poufnych informacji związanych w wykonywanymi przeze mnie tłumaczeniami, ale pamiętam szeroko komentowaną swego czasu próbą przesłuchania tłumaczki Magdaleny Fitas-Dukaczewskiej – dodaje dr Łukasz Brzana, prowadzący Kancelarię Tłumacza Języka Niemieckiego w Lublinie. Znaczenie sprawy dla środowiska potwierdza też Jan Bukowski, przewodniczący Związku Zawodowego Tłumaczy Przysięgłych w Polsce. Przyznaje, że dochodzi do konfliktowych sytuacji na tym tle, więc z nadzieją przyjmuje zapowiedź podniesienia poziomu ochrony tajemnicy tłumaczy przysięgłych.
Czytaj: Prokurator nie sięgnie już tak łatwo po tajemnicę zawodową>>
Sąd zdecyduje i o tajemnicy tłumacza
Chodzi o propozycję zmiany w art. 180 par. 2 k.p.k. Polega ona na dodaniu tłumacza przysięgłego do katalogu osób, których przesłuchanie wymaga zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy przez sąd.
- Względy, które stoją za potrzebą wzmożonej ochrony tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej lub statystycznej oraz tajemnicy Prokuratorii Generalnej w równym stopniu dotyczą tłumacza przysięgłego. Zgodnie z art. 14 ust.1 pkt 2 ustawy z 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego tłumacz przysięgły jest obowiązany do zachowania w tajemnicy faktów i okoliczności, z którymi zapoznał się w związku z tłumaczeniem - wskazano w uzasadnieniu. Dodano, że zasadniczym powodem wprowadzenia takiej zmiany jest konieczność zapobieżenia obchodzenia przepisów o ochronie tajemnicy prawnie chronionej przez przesłuchanie tłumacza na okoliczność informacji nimi objętymi, np. przez przesłuchanie tłumacza co do treści rozmowy podejrzanego z obrońcą, w której to tłumacz uczestniczył.
Ważna jest też kolejna zmiana wprowadzona w art. 180. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie i zgodnie z propozycją - złożenie zażalenia wstrzymuje wykonanie postanowienia (zaproponowała w swoim projekcie Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego). Sąd ma rozpoznać zażalenie niezwłocznie, nie później niż przed upływem 7 dni od przekazania sądowi zażalenia wraz z niezbędnymi aktami.
Cena promocyjna: 296.08 zł
Cena regularna: 553 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 248.85 zł
![[E-book] Kodeks postępowania karnego. Komentarz](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/82153/978-83-8328-363-0_,mXqL62OeqFTLkrXdmIyYmw.jpg)
Osoba zaufania publicznego, ale z ograniczeniami
Tłumacz przysięgły uznawany jest za osobę zaufania publicznego, chociaż nie ma tego statusu w rozumieniu konstytucyjnym, jak np. adwokaci, radcowie prawni czy notariusze. Jednak obowiązują go liczne zasady, których musi przestrzegać, a zawód ten mogą wykonywać tylko tłumacze, którzy są wpisani na listę prowadzoną przez ministra sprawiedliwości.
O konieczności dochowania tajemnicy zawodowej mówi ustawa z 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego (art.14 pkt 2). Nie może on przekazywać informacji, które mogą narazić na szkodę interes klienta, firmy bądź instytucji korzystającej z jego usług. Jest to też element roty ślubowania, jakie tłumacz przysięgły składa wobec ministra sprawiedliwości: "Mając świadomość znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem, przyrzekam uroczyście, że powierzone mi zadania tłumacza przysięgłego będę wykonywać sumiennie i bezstronnie, dochowując tajemnicy prawnie chronionej oraz kierując się w swoim postępowaniu uczciwością i etyką zawodową." Naruszenie zasady poufności traktowane jest jak przewinienie, co może skutkować poważnymi konsekwencjami, w tym m.in. upomnieniem, naganą, karą finansową, zawieszeniem bądź utratą prawa do wykonywania zawodu. Tłumacz przysięgły może naruszyć zasadę poufności tylko w wyjątkowych okolicznościach. Możliwe jest to m.in. wtedy, gdy znajdzie on w powierzonych dokumentach informacje, świadczące o możliwości popełnienia przestępstwa lub gdy ujawnienie danych z powierzonej dokumentacji mogłoby być pomocne dla organów ścigania, m.in. w ujęciu sprawcy danego przestępstwa.
Od 2019 roku obowiązuje nowy kodeks zawodowy tłumacza przysięgłego, do którego muszą stosować się osoby wykonujące ten zawód. W pierwszym rozdziale tego dokumentu zostały spisane wszystkie prawa i obowiązki związane z etyką zawodową, w tym na art. 5 regulujący kwestie tajemnicy zawodowej tłumacza. Według niego tłumacz przysięgły musi zachować w tajemnicy wszystkie informacje, które posiadł w związku z wykonywaniem swojej pracy.
W postępowaniu karnym ochrona niepełna
Na ograniczony zakres ochrony tajemnicy tłumacza przysięgłego zwrócił uwagę w 2019 r. rzecznik praw obywatelskich, wtedy Adam Bodnar, obecny minister sprawiedliwości, który zajął się problemem na kanwie wspomnianej sprawy Magdaleny Fitas-Dukaczewskiej, od której próbowano uzyskać informacje z rozmów byłego premiera po katastrofie smoleńskiej. - Brak prawnego zakazu przesłuchiwania tłumacza w zakresie treści rozmowy obrońcy z oskarżonym czy np. dziennikarskiej, może prowadzić do próby obejścia tajemnicy szczególnie chronionej przez prawo – wskazywał w wystąpieniu do ówczesnego ministra.
Według niego, jeżeli tłumacz złoży zażalenie na prawidłowość prokuratorskiego zwolnienia z tajemnicy zawodowej, to powinno ono być rozpatrzone przez sąd, jeszcze przed przesłuchaniem. RPO wystąpił o zmianę prawa i przypomniał, że takie zażalenie tłumacza nie wstrzymuje przesłuchania. RPO wskazał też, że polskie prawo w ogóle nie reguluje sytuacji, w której tłumacz tłumaczy informacje objęte tajemnicą bezwzględną, która nigdy nie może być uchylona, określoną w art. 178 i 178a k.p.k. - Chodzi o tajemnicę obrończą, tajemnicę spowiedzi, tajemnicę mediacji. W prawie nie ma wprost wyrażonego zakazu przeprowadzenia dowodu z przesłuchania tłumacza na okoliczność informacji objętych tymi rodzajami tajemnicy. Stanowi to zagrożenie dla praw podejrzanych i oskarżonych oraz może prowadzić do obejścia przez organy ścigania przepisów dotyczących tajemnicy bezwzględnie chronionej – dodał Bodnar i apelował o zmiany.
Czytaj również w LEX: Jeśli osoba przesłuchiwana niedostatecznie włada językiem polskim, to możliwe jest skorzystanie z pomocy tłumacza przysięgłego > >
Ochrona jak przy tajemnicy adwokackiej, ale nie obrończej
Jak wyjaśnia prof. Jarosław Zagrodnik, karnista z Uniwersytetu Śląskiego i praktykujący radca prawny, w proponowanej nowelizacji chodzi o rozszerzenie zakresu zawodów określonego w art. 180 par. 2 kodeksu postępowania karnego. Wśród nich są adwokaci i radcy prawni, a co za tym idzie tajemnica adwokacka i radcowska, ale tylko w takim zakresie, jakim nie stanowi ona zarazem tajemnicy obrończej, która podlega bezwzględnej ochronie na podstawie art. 178 pkt 1 k.p.k. - Obrazowo mówiąc, adwokat lub radca prawny, który obsługuje przedsiębiorcę np. w sprawach cywilnych musi liczyć się z możliwością zwolnienia go z tajemnicy zawodowej. Obrońca, który udziela porady prawnej lub prowadzi sprawę karną, będący rzecz jasna adwokatem lub radcą prawnym, nigdy z takiej tajemnicy zwolniony być nie może – mówi Prawo.pl. Prof. Zagrodnik wskazuje, że do pierwszego z tych rozwiązań, a więc art. 180 par. 2 k.p.k., odnosi się projektowane rozszerzenie na tłumaczy przysięgłych. - W swojej praktyce nie spotkałem się z próbą obejścia zakazu przesłuchania ze względu na tajemnicę adwokacką czy radcowską poprzez przesłuchanie tłumacza, który brał udział w porozumiewaniu się pomiędzy klientem i profesjonalnym prawnikiem - mówi.
Mam i pewne obawy. Jak zaznacza - taka zmiana, tylko art. 180, może prowadzić do tego, że poprzez zwolnienie tłumacza z tajemnicy, organ procesowy uzyska dostęp do treści poufnych rozmów między obrońcą i klientem. - Jest to absolutnie niedopuszczalne - wskazuje.
Zażalenie tłumacza wstrzyma jego przesłuchanie
Zdaniem prof. Zagrodnika ważna jest natomiast propozycja, by zażalenie wstrzymywało zwolnienie z tajemnicy. Wyjaśnia, jak jest obecnie.
- Wniesienie zażalenia na postanowienie o zwolnieniu z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej nie wstrzymuje jego wykonania. Oznacza to, że na skutek jego wydania zwolniony ma obowiązek złożenia zeznań co do faktów objętych tajemnicą zawodową. Wstrzymanie wykonalności tego postanowienia do czasu rozpoznania środka odwoławczego urealnia prawo do zaskarżenia odnośnej decyzji – tłumaczy. I dodaje, że chodzi o to, by uniknąć sytuacji, w których sąd odwoławczy wypowie się w kwestii zażalenia już po tym, gdy zwolniony nieprawomocnie z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej złoży, ze względu na wykonalność takiego zwolnienia, zeznania co do okoliczności, na które ten obowiązek się rozciąga.
Zobacz wzór dokumentu w LEX: Wniosek tłumacza przysięgłego o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie sądu w przedmiocie wysokości zasądzonego wynagrodzenia > >
Różnicowanie tajemnic ułatwi obchodzenie prawa
Przemysław Kusik, prawnik i tłumacz przysięgły języka angielskiego, PT TEPIS, Katedra Dydaktyki Przekładu, Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, uważa, że nie ma powodu, aby różnicować - tak jak obecnie - wagę tajemnic, o których mowa w art. 180 par. 2 k.p.k.
- Uważam, że zarówno z perspektywy klientów korzystających z usług tłumaczy przysięgłych (względy bezpieczeństwa prawnego i zaufania, jakim darzą oni tłumacza przysięgłego), jak i z perspektywy samych tłumaczy (w tym ich komfortu psychicznego oraz faktu dostrzeżenia ich istotnej roli w wymiarze sprawiedliwości) wzmocnienie ochrony tajemnicy zawodowej tłumacza przysięgłego jest zasadne – podkreśla Kusik.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.