Niemal 3/4 pytań prawnych kierowanych przez sądy do Izby Karnej SN pozostaje bez uchwały czyli bez odpowiedzi. Sędziowie SN uważają, że nie mogą być biurem porad prawnych dla sądów, ale główną przyczyną jest niechęć do odbierania autonomii, własnego osądu niższym instancjom. I tak też było w sprawach rozpoznawanych 27 listopada br.
Pytania miały charakter fundamentalny, bo od odpowiedzi zależało, czy zgoda na kontrolę operacyjną tj. podsłuch została podjęta zgodnie z prawem. Jednak nie spełniały wymogów formalnych, gdyż nie wymagały wykładni prawa. Odnosiły się do stanów faktycznych. Sąd Apelacyjny w Warszawie nie przedstawił żadnego przykładu rozbieżności w orzecznictwie. A także nie przedstawił własnego stanowiska ani własnej wykładni problemów.
- Czy powierzenie obowiązków prok. Bilewiczowi było legalne, nie należy do sądu orzekającego w sprawie karnej, lecz są to sprawy z o charakterze publiczno-prawnym - stwierdził sędzia Michał Laskowski. -- Sprawy powołania na urząd należą do kompetencji sądów administracyjnych albo sądów pracy, ale one do tej pory nie wydały żadnego wyroku w sprawie powołania i odwołania prokuratora krajowego. Tak długo jak skuteczność powierzenia obowiązków prokuratora krajowego nie zostanie podważona orzeczeniem właściwego sądu, to tak długo istnieją pełne podstawy prawne i procesowe do uznania skuteczności powierzenia tych obowiązków prok. Bilewiczowi - podkreślił - sędzia Laskowski.
Konflikt "bodnarowców" z "ziobrystami"
Tłem sprawy są zmiany kadrowe w Prokuraturze Krajowej. Zgodnie z art. 12 Prawa o prokuraturze (zmienionym za czasów ministra Zbigniewa Ziobry) odwołanie prokuratora krajowego wymaga pisemnej zgody prezydenta, a powołanie jego opinii - która nie jest wiążąca. Przepisy nic nie mówią jednak o powierzeniu pełnienia obowiązków.
Przypomnijmy, że 12 stycznia br. prokurator Dariusz Barski, jako prokurator krajowy, otrzymał od prokuratora generalnego Adama Bodnara dokument stwierdzający, że przywrócenie go do służby czynnej 16 lutego 2022 r. przez poprzedniego prokuratora generalnego Zbigniewa Ziobro, zostało dokonane z naruszeniem obowiązujących przepisów i nie wywołało skutków prawnych. Zastosowano bowiem przepis ustawy, który już nie obowiązywał. Sam Barski od początku utrzymywał, że luki nie było i przepis nadal obowiązuje. Co zresztą potwierdził uchwałą SN - 27 września. Tyle, że uchwała zapadła w składzie trzech neo-sędziów. Po Barskim p.o. prokuratora krajowego został prokurator Jacek Bilewicz, a następnie w konkursie wybrano nowego prokuratora krajowego Dariusza Korneluka.
Jeśli chodzi o Bilewicza wątpliwości dotyczą zarówno zastosowania "pełnienia obowiązków", jak i faktu, że przy jego powołaniu do Prokuratury Krajowej brał udział Barski, który zgodnie z decyzją ministra Bodnara nie był prokuratorem krajowym. Z kolei Korneluk do PK trafił przy udziale Bilewicza.
W przypadku pytań dotyczących Barskiego Sąd Najwyższy w Izbie Karnej w składzie sędziowskim – Zbigniew Kapiński, Marek Siwek i Igor Zgoliński (powołani na urząd sędziego SN po 2018 r.) orzekł, że prok. Barski nadal jest Prokuratorem Krajowym (I KZP 3/24), gdyż przepisy na podstawie, których przywrócono go ze stanu spoczynku nie miały charakteru epizodycznego.
Czytaj: Barski pisze do ministra Bodnara - chce wykonywać obowiązki prokuratora krajowego >>
O co chodzi z prokuratorem Bilewiczem? W sprawie Bilewicza chodziło głównie o to, że powierzenie mu pełnienia obowiązków nie wiązało się z uzyskaniem opinii prezydenta. Sąd Apelacyjny w Warszawie pyta Izbę Karną, czy osoba powołana na urząd I Zastępcy Prokuratora Generalnego – Prokuratora Krajowego niezgodnie z regulacją art. 14 par. 1 ustawy – Prawo o prokuraturze z dnia 28 stycznia 2016 r. z uwagi na nieuzyskanie opinii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, może skutecznie wyrazić pisemną zgodę na złożenie przez Zastępcę Komendanta Centralnego Biura Śledczego Policji wniosku o kontrolę operacyjną, czy też wniosek pochodzi w takiej sytuacji od nieuprawnionego podmiotu?
Tło tej sprawy wiązało się z wnioskiem szefa stołecznej policji o zezwolenie na kontrolę operacyjną. Sąd Okręgowy w Warszawie nie uwzględnił tego wniosku i odmówił zarządzenia kontroli.
Czytaj: Dwuwładza w PK? SN: Prokurator Barski prawidłowo przywrócony ze stanu spoczynku >>
Stanowisko nieznane ustawie
Sędzia Paweł Dobosz uzasadniał to tym, że powierzenie pełnienia obowiązków prokuratora krajowego Jackowi Bilewiczowi było nieskuteczne. To kolei spowodowało, że nieskuteczne było powierzenie przez Bilewicza (który według sądu nie był prokuratorem krajowym) funkcji Prokuratora Okręgowego w Warszawie Piotrowi Kowalikowi. Tym samym ten prokurator nie był uprawniony do wyrażania zgody na złożenie wniosku o zarządzenie kontroli operacyjnej. Wobec braku takiej zgody sąd nie miał prawa uwzględnić wniosku.
Orzeczenie to zaskarżył do Sądu Apelacyjnego Komendant Stołeczny Policji. Sąd Apelacyjny zauważył, że wątpliwości budzi w tej sprawie nadanie prok. Kowalikowi funkcji przez prok. Jacka Bilewicza, który objął „nieznane ustawie o prokuraturze stanowisko I Zastępcy Prokuratora Generalnego pełniącego obowiązki Prokuratora Krajowego”.
Czytaj w LEX: Prokurator nie stoi ponad PITem > >
Niebezpieczna praktyka
Sąd Apelacyjny przyznał rację sądowi I instancji, że konieczność zapewnienia odpowiedniego poziomu ochrony prawnej wymaga, by rozważane kwestie mogły stać się przedmiotem oceny bez uprzedniego przeprowadzenia postępowania unieważniającego akty władzy publicznej. Ograniczenia w tym zakresie stałyby na przeszkodzie realizacji konstytucyjnej zasady praworządności.
Sąd I instancji poddał krytyce stanowisko, wedle którego instytucja „pełnienia obowiązków” nieprzewidziana w ustawie Prawo o Prokuraturze była wielokrotnie stosowana w związku z tymczasową obsadą różnych funkcji pełnionych przez prokuratorów, w tym także funkcji prokuratora krajowego.
Sędzia Dobosz uważa, że jest to argument niebezpieczny, ponieważ odwołuje się, w warunkach demokratycznego państwa, którego zasady miały być przywracane, "do praktyki, która nie ma normatywnej podstawy prawnej".
Sprawę tę rozpoznawał trzyosobowy skład SN: Wiesław Kozielewicz – sprawozdawca, SSN Michał Laskowski i SSN Jarosław Matras.
Zakres uprawnień
Ten sam skład rozpoznał też kolejne pytanie Sądu Apelacyjnego w Warszawie, czy:
- a) na mocy decyzji Prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska wydanej 12 stycznia 2024 roku na wniosek Prokuratora Generalnego Adama Bodnara, Jacek Bilewicz został skutecznie powołany na stanowisko I Zastępcy Prokuratora Generalnego pełniącego obowiązki Prokuratora Krajowego,
- b) czy wykonując to stanowisko, prokurator Jacek Bilewicz mógł skutecznie powierzyć Piotrowi Kowalikowi pełnienie funkcji Prokuratora Okręgowego w Warszawie,
- c) czy Piotr Kowalik, powołany w ten sposób do pełnienia funkcji prokuratora okręgowego w Warszawie, jako prokurator okręgowy właściwy ze względu na siedzibę składającego wniosek organu Policji, był uprawniony do złożenia pisemnej zgody na pisemne wystąpienie przez Komendanta Stołecznego Policji do Sądu Okręgowego w Warszawie o zarządzenie kontroli operacyjnej.
Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu tego zagadnienia pisał, iż w konsekwencji uchwały podjętej przez Izbę Karną SN może być uznanie, że doszło do skutecznego powołania prok. Bilewicza na stanowisko pełniącego obowiązki prokuratora krajowego, co byłoby najbardziej pożądanym rozwiązaniem. Takie ustalenie wiązałoby się z domniemaniem, że późniejsze działania prokuratora były zgodne z art. 7 Konstytucji, czyli zasadą, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.
Jednak taka odpowiedź nie kończy rozważań, czy pełniąc tę funkcję dość krótko prok. Bilewicz mógł powierzyć Piotrowi Kowalikowi pełnienie funkcji Prokuratora Okręgowego w Warszawie. A ten ostatni, czy mógł wyrazić pisemną zgodę na zarządzenie kontroli operacyjnej.
Rozstrzygnięcie tych zagadnień będzie miało znaczenie dla rozpatrzenia zażalenia Komendanta Stołecznego Policji (I KZP 7/24).
Posiedzenie Izby Karnej SN trwało łącznie osiem godziny. Do udziału w nim– zgłosiły stowarzyszenia i organizacje: Sędziowie RP, Prawnicy dla Polski, Stowarzyszenie Prokuratorów "Ad vocem", a także Instytut "Ordo Iuris".
Zobacz także w LEX: Odpowiedzialność służbowa i dyscyplinarna prokuratorów w świetle Prawa o prokuraturze > >
![Państwo i Prawo - Nr 8/2024 [942]](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/82321/0031-0980_942,mXqL62OeqFTLkrXdmIyYmw.jpg)
Cena promocyjna: 84.15 zł
|Cena regularna: 99 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 79 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
