SA: wartości przekazanego gospodarstwa rolnego nie można uwzględnić przy zachowku

Konsekwencją przyjęcia, że umowa przekazania gospodarstwa rolnego nie jest darowizną i nie mają do niej zastosowania przepisy k.c. regulujące umowę darowizny jest niemożność doliczenia wartości gospodarstwa rolnego do substratu zachowku orzekł Sąd Apelacyjny w Szczecinie.

 Do spadku należy doliczyć wartość darowizn dokonanych za życia spadkodawcy
Powódka wniosła o zasądzenie od swojego brata kwoty 100.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami tytułem należnego jej zachowku po zmarłym ojcu. Wyjaśniła, że oboje z bratem doszli do spadku, którego wartość okazała się być jednak zerowa. Brat otrzymał natomiast od ojca za jego życia w drodze darowizny nieruchomości gruntowe, których wartość jej zdaniem należy uwzględnić w majątku spadkowym.

Sąd I instancji oddalił powództwo. Wbrew bowiem twierdzeniom powódki nieruchomości wskazane w pozwie nie zostały nabyte od spadkodawcy w drodze darowizny. Część z tych nieruchomości została zakupiona, a część pozwany nabył od swojego ojca w drodze umowy przekazania gospodarstwa rolnego. W takiej sytuacji nie można było uwzględnić ich wartości przy ustalaniu zachowku. W rezultacie Sąd I instancji uznał, że wartość spadku wynosiła zero i to samo dotyczyło wartości substratu zachowku.

Prawo cywilne. Spadki. Kazusy >>

Umowa przekazania gospodarstwa rolnego nie jest darowizną
Z takim rozstrzygnięciem zgodził się Sąd Apelacyjny i uwzględnił apelację powódki tylko w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Podkreślił, że umowa przekazania gospodarstwa rolnego, ma wprawdzie charakter nieodpłatny, ale nie można do tego rodzaju umowy zastosować w drodze analogii przepisów o darowiźnie. W wielu istotnych elementach umowy te się bowiem różnią: nieodpłatność umowy przekazania nie jest jej wyłącznym atrybutem, umowa przekazania gospodarstwa jest nieodwracalna i nie można jej odwołać na zasadach możliwych dla darowizny. W związku z tym, że żadna z nieruchomości opisanych w pozwie nie została nabyta przez pozwanego w drodze darowizny, nie można było na potrzeby ustalania zachowku doliczyć ich wartości do spadku. Sąd powołał się przy tym na uchwały SN z 19 lutego 1991 r. III CZP 4/91 oraz 21 czerwca 2012 r. III CZP 29/12, zgodnie z którymi przy ustalaniu zachowku nie uwzględnia się wartości gospodarstwa rolnego przekazanego przez spadkodawcę następcy na podstawie umowy przewidzianej w art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym i innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin oraz na podst. art. 59 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Wyrok SA w Szczecinie z 13 grudnia 2017 roku I ACa 655/17.