Uchwała została podjęta wskutek wniosku Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, będącego odpowiedzią na dostrzeżone rozbieżności w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego.

Dwa nurty orzecznicze

W praktyce orzeczniczej Sądu Najwyższego wyłoniły się dwa stanowiska w tej kwestii:

  • Według części orzeczeń koszty ponoszone przez rzecznik MiŚ ulegają wzajemnemu zniesieniu (wyroki z 2 września 2022 i 18 stycznia 2023).
  • Według orzeczenia z 21 września 2022 r. – odniesienie do skargi kasacyjnej wskazuje, że krąg podmiotów korzystających ze zwolnienia jest ograniczony i rzecznik MIŚ nie należy do nich

Na rozprawie przed Izbą Kontroli Nadzwyczajnej prokurator delegowany do Prokuratury Krajowej uznał, że należy koszty znieść, choć literalne brzmienie art. 95 ust.1 ustawy o Sądzie Najwyższym odsyłające w sprawie kosztów do kpc – na to nie wskazuje.

Działanie w interesie publicznym

Uzasadniając uchwałę, sędzia Paweł Książak  podkreślił, że przepisy kodeksu postępowania cywilnego, normujące postępowanie w sprawie ze skargi kasacyjnej, nie wymieniają Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców jako podmiotu z mocy prawa zwolnionego z konieczności ponoszenia kosztów postępowania przed Sądem Najwyższym, ale jest to konsekwencją odmiennego katalogu podmiotów uprawnionych do złożenia tego środka zaskarżenia.

Fakt zwolnienia – w postępowaniu ze skargi kasacyjnej – wyłącznie Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka oraz Prokuratora Generalnego należy wiązać z tym, że wywiedzenie przez którykolwiek z nich skargi kasacyjnej nie jest działaniem w interesie własnym, bądź jednej ze stron, lecz w aktywnością podejmowaną w interesie publicznym.

Na tej podstawie Sąd Najwyższy uznał, że fakt ten ma decydujące znaczenie dla wykładni przepisów k.p.c., w odniesieniu do postępowania ze skargi nadzwyczajnej. W postępowaniu tym zasada działania w interesie publicznym jest stawiana bezwzględnie na pierwszym miejscu. Wyrazem tego jest m.in. pozbawienie stron postępowania prawa do samodzielnego złożenia skargi nadzwyczajnej, jak i sam cel tego postępowania, jakim jest przywrócenie na kanwie danej sprawy zasady demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.

 

Zwolnienie z kosztów jak PG i RPO

Biorąc to pod uwagę, w postępowaniu ze skargi nadzwyczajnej konieczna jest wykładnia przepisów dotyczących zwolnienia z obowiązku ponoszenia kosztów postępowania, uwzględniająca fakt, że wszystkie podmioty je inicjujące działają w interesie publicznym. I są to Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Praw Obywatelskich czy Prokurator Generalny.

W kontekście zagadnienia prawnego przedstawionego przez Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców oznaczać to będzie zwolnienie tego podmiotu z obowiązku ponoszenia kosztów postępowania ze skargi nadzwyczajnej.

 

Uchwała 7 sędziów Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, sygnatura akt I NZP 1/23.