Rząd chce jeszcze lepiej walczyć z korupcją

Zwalczanie korupcji w Polsce przez wzmocnienie prewencji i edukacji zarówno w społeczeństwie, jak i administracji publicznej - to główny cel przyjętego przez rząd programu. Przewiduje on także skuteczniejsze zwalczanie przestępczości korupcyjnej.

Rada Ministrów podjęła we wtorek uchwałę w sprawie „Rządowego programu przeciwdziałania korupcji na lata 2014-2019”.
- Zachowania korupcyjne pojawiają się w każdej dziedzinie życia społecznego, szczególnie tam, gdzie od decyzji pojedynczych osób zależy pozytywne lub negatywne załatwienie sprawy. Utrwalone w świadomości społecznej stereotypy zachowań korupcyjnych są czynnikiem, który niszczy struktury państwowe. Ponadto, korupcja ułatwia działanie zorganizowanych grup przestępczych, ponieważ jest warunkiem niezbędnych do popełniania poważnych przestępstw, szczególnie ekonomicznych, które powodują duże straty dla budżetu państwa - czytamy w opublikowanym po posiedzeniu rzadu komunikacie.

W przyjetym przez Radę Ministrów dokumencie zdiagnozowano obszary najbardziej zagrożone korupcją. Jak podkreślono, badania przeprowadzone w 2013 r. wskazują, że najbardziej narażone na tego typu proceder są:
- infrastruktura, np. przeprowadzanie przetargów na budowę dróg, autostrad, linii kolejowych;
- informatyzacja administracji publicznej, np. sfera zamówień publicznych (preferowanie określonego dostawcy), zmowy cenowe;
- wykorzystywanie środków unijnych – korupcja może obejmować wszystkie fazy i etapy wdrażania programów pomocowych (od naboru przez realizację i kontrolę wykonania); korupcja może dotyczyć zarówno beneficjentów programów pomocowych, jak i urzędników;
- ochrona zdrowia – w tym obszarze zagrożone korupcją są m.in. dystrybucja środków publicznych przez wojewódzkie oddziały NFZ na kontraktację usług medycznych, refundacja leków, zamówienia na zakup sprzętu i aparatury medycznej;
- sektor obronny – zagrożone są głównie zamówienia publiczne (z uwagi na wymuszoną ochroną informacji ograniczoną transparentność postępowań) oraz m.in. realizacja umów offsetowych, transferu technologii wojskowych do polskich przedsiębiorstw przemysłu obronnego;
- energetyka – organizacja i przebieg postępowań przetargowych, działalność lobbingowa prowadzona niezgodnie z prawem, udzielanie koncesji, itp.;
- ochrona środowiska – np. udzielanie koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie oraz wydobywanie wód leczniczych, termalnych i solanek, system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych;
- urzędnicy administracji państwowej i samorządowej – tu zachowania korupcyjne mogą wynikać m.in. z: niejasności procedur, nieprawidłowości w postępowaniach o udzielanie zamówień publicznych, przyspieszania załatwienia spraw, wydawania decyzji niekorzystnych dla interesu społecznego.

Badania opinii publicznej, systematycznie przeprowadzane przez ośrodki CBOS, GFK Polonia, wykazują od wielu lat bardzo krytyczną ocenę społeczeństwa dla obecności zachowań korupcyjnych w życiu społecznym i gospodarczym. Jednak od 2011 r. odnotowano wyraźny wzrost IPK (Indeks Percepcji Korupcji) dla Polski. W 2005 r. była to wartość 3,4, a w 2011 r. – 5,5. Polska znalazła się w 2011 r. na 41 pozycji w rankingu prowadzonym przez Transparency International, podczas gdy w 2005 r. zajmowaliśmy 70 pozycję. Jednym z najważniejszych celów rządowego programu walki z korupcją jest wzrost wartości IPK do roku 2019 o 10 proc., czyli do poziomu 64 punktów.

W dokumencie opisano szczegółowo sposoby i metody działania podejmowane w celu zwalczania korupcji na różnych płaszczyznach życia społeczno-gospodarczego. W realizacji programu wezmą udział resorty, urzędy centralne. Będą w nich powołani koordynatorzy. Instytucją wdrażającą program ma być międzyresortowy zespół powołany przez premiera. Przewodniczącym zespołu będzie minister spraw wewnętrznych, a wiceprzewodniczącym szef CBA. W ramach zespołu będą funkcjonowały grupy robocze do spraw poszczególnych zadań.

Członkowie rządu podkreślają, że w Polsce funkcjonuje kilka służb zwalczających przestępczość korupcyjną. Są to m.in. Centralne Biuro Antykorupcyjne, policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Bardzo istotne działania na rzecz przeciwdziałania korupcji prowadzą organizacje pozarządowe.
- Realizacja programu walki z korupcją powinna przyczynić się do ugruntowania w społeczeństwie przekonania, że korupcja jest patologią, a nie standardem demokratycznego państwa. Ocenia się, że najważniejszym czynnikiem zwalczania zachowań korupcyjnych jest prewencja i edukacja antykorupcyjna, wypracowywanie standardów etycznych zachowań w różnych segmentach życia społeczno-gospodarczego (zarówno w sektorze prywatnym, jak i państwowym) oraz wzmocnienie systemu kontroli i nadzoru - czytamy w uchwale Rady Ministrów.
Rząd stwierdza też, że walka z korupcją jest również jednym z wiodących problemów w skali międzynarodowej. W ramach ONZ przeciwdziałanie korupcji wynika z Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji (z 2003 r.). Komitet Ministrów Europy już od 1997 r. prowadzi intensywne prace na rzecz przeciwdziałania korupcji. Grupa GRECO (Grupa Państw Przeciwko Korupcji) rekomenduje działania zwiększające zdolności państw członkowskich do prowadzenia skutecznej walki z korupcją. GRECO jest odpowiedzialna za przestrzeganie przez państwa członkowskie 20 podstawowych zasad walki z ze zjawiskiem korupcji.
Rząd stwierdza również, że zwalczanie korupcji jest również istotnym priorytetem Unii Europejskiej, której naczelną instytucją antykorupcyjną jest OLAF – Europejski Urząd do spraw Zwalczania Nadużyć Finansowych. OLAF opracował w ostatnich latach metody zwalczania korupcji, w tym m.in. interdyscyplinarną strategię antykorupcyjną, zasady współpracy policji z wymiarem sprawiedliwości, czy wytyczne dotyczące transparentności w życiu publicznym.