Sąd Apelacyjny w Gdańsku powziął wątpliwość, czy w przypadku pozytywnej odpowiedzi na to skuteczny będzie zarzut zatrzymania złożony przez pełnomocnika procesowego strony w piśmie procesowym, doręczonym pełnomocnikowi drugiej strony, jeżeli obaj pełnomocnicy korzystają z zakresu umocowania objętego zakresem wskazanym w dyspozycji art. 91 k.p.c.

A także - czy skuteczne będzie złożenie zarzutu zatrzymania jako zarzutu ewentualnego, tj. na wypadek stwierdzenia nieważności umowy?

Zarzut zatrzymania

Problem powstał na tle umowy kredytu hipotecznego, spłacanego częściowo we frankach, a częściowo w złotych. Powództwo zostało złożone przez kredytobiorców, którzy domagali się ustalenia, że umowa jest nieważna z powodu klauzul abuzywnych oraz o zapłatę.

Sąd Okręgowy wyrokiem z 30 marca 2021 r. uwzględnił roszczenie i stwierdził, że kredyt hipoteczny jest nieważny. Zasądził też na rzecz kredytobiorcy od banku - 230 tys. złotych.

Bank złożył apelację i zgłosił zarzut zatrzymania jako zarzut ewentualny. Sąd Apelacyjny uznał, że ten zarzut jest słuszny tylko wtedy, gdy umowa była wzajemna.

Podczas rozpatrywania spraw kredytów frankowych przez sądy, jednym z kluczowych zagadnień jest właśnie pytanie o wzajemność umowy kredytu hipotecznego, szczególnie w przypadku unieważnienia umowy z powodu obecności klauzul abuzywnych.

Czytaj też: SN odchodzi od linii orzeczniczej w sprawie potrącenia

Unieważnienie umowy przez sąd stwarza pewne trudności, dotyczące rozliczenia między obiema stronami. Po pierwsze, kredytodawca musi zwrócić kredytobiorcy już zapłacone raty kapitałowo-odsetkowe, a po drugie - kredytobiorca musi zwrócić bankowi kwotę kredytu w nominalnej wysokości. Sposób rozliczenia zależy od kwalifikacji unieważnionej umowy oraz tego, czy jest uznawana za umowę wzajemną. Dotychczas sądy różnie rozstrzygały ten problem.

Siedmioro sędziów podejmie uchwałę

Izba Cywilna zebrała się w tej sprawie 4 lipca br. Pełnomocnik banku adwokat Tomasz Binkowski wskazał, że o skuteczności zatrzymania wypowiedział się Sad Najwyższy w uchwale o sygnaturze III CZP 2/24 z 2 czerwca 2024 r. Według tej uchwały, dla skuteczności podniesienia zarzutu potrącenia na podstawie art. 203 (1 ) k.p.c. i odbioru takiego oświadczenia wystarczające jest pełnomocnictwo procesowe.

Według banku, potrącenie i zatrzymanie powinno być traktowane jednakowo. Dopuszczalny wiec jest zarzut ewentualny.

Z kolei prokurator Grzegorz Bucoń, podczas posiedzenia Sądu Najwyższego w sprawie zagadnienia prawnego powiedział, że umowa kredytu hipotecznego nie ma charakteru umowy wzajemnej. W przypadku jednak uznania przez sąd umowy za wzajemną, nie można zatrzymać części należności, ale można wykorzystać instytucję potrącenia.

Sędzia Sprawozdawca Dariusz Pawłyszcze uzasadniał przesłanie zagadnienia składowi siedmiu sędziów z powodu niejednolitości orzecznictwa.

- Wprawdzie ostatnio Sąd Najwyższy orzekał o wzajemności kredytów hipotecznych, ale są też orzeczenia temu przeczące – wyjaśniał sędzia sprawozdawca. – W tej kwestii grozi niejednolitość orzecznictwa, a SN nie chce tego utrwalać, stąd decyzja o przekazaniu problemu siedmiu sędziom Izby Cywilnej.  

Postanowienie SN z 4 lipca 2024 r., sygnatura III CZP 89/22