Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie 11 października 2021 roku orzekł, że umowa kredytu na cele mieszkaniowe zawarta 18 września 2008 roku jest w całości bezwzględnie nieważna. Sąd zasądził od pozwanego banku na rzecz powodów R. 145 tys. zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.
Czytaj też: Frankowicze w Getin Noble Bank - upadłość banku nie zwalnia z długu>>
Czytaj w LEX: Zasady rozliczenia stron w razie stwierdzenia nieważności umowy kredytu udzielonego w CHF (teoria salda i teoria dwóch kondykcji) >>>
Z ustaleń faktycznych wynika, że państwo R. w 2008 roku planowali rozpocząć starania o budowę domu. Powód prowadził w tamtym okresie indywidualną praktykę lekarską w miejscu zamieszkania, zaś powódka nie prowadziła działalności gospodarczej. Na budowę domu powodowie potrzebowali z kredytu kwoty 580 tys. zł. W celu uzyskania kredytu udali się do oddziału K. Pracownik banku poinformował powodów, że najkorzystniejszy będzie dla nich kredyt waloryzowany kursem CHF. Wskazywano, że kredyt jest bezpieczny i tani.
Co jeszcze zyskasz? Załóż bezpłatne konto na Moje Prawo.pl >>>
"Korzystny" kredyt we frankach
Nie omawiano z powodami szczegółowo kwestii związanej z ryzykiem walutowym oraz nie omawiano tego, w jaki sposób kształtował się średni kurs CHF w ciągu ostatnich lat przed zawarciem umowy. Nie mówiono, że będzie stosowany inny kurs do wypłaty kredytu a inny do spłaty.
Doradca w banku mówił, że zaproponowane przez bank warunki kredytu i wzór umowy są typowe dla tego rodzaju umów. Poinformował powodów, że CHF jest walutą stabilną i bezpieczną. Powodowie nie byli informowani, co to jest spread walutowy, nie zostali poinformowani, że z kredytem wiąże się nieograniczone ryzyko w związku ze zmiennością kursu waluty. Nie wskazano im, że wraz ze wzrostem kursu waluty wzrośnie nie tylko rata kredytu w przeliczeniu na PLN, lecz także saldo zadłużenia kredytowego w PLN, od którego naliczane są odsetki. Wskazywano im, że nie było możliwości negocjowania warunków umowy.
Na mocy umowy z 18 września 2008 roku bank udzielił powodom kredytu określonego jako „denominowany (waloryzowany) w walucie CHF” w kwocie 580.000 zł, indeksowanego kursem CHF. Kredyt został udzielony na 30 lat. Wypłacany był w 2 transzach, każdorazowo w PLN.
Kalendarz szkoleń online w LEX Banki >>>
Spłaty kredytu miały następować w równych ratach kapitałowo-odsetkowych. Oprocentowanie kredytu miało być zmienne a kredytobiorca miał być informowany o zmianach. Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 4,66 procent. Saldo kredytu oraz harmonogram spłat były podawane w CHF. Jako całkowity koszt kredytu w dniu zawarcia umowy wskazano kwotę 485 tys. 826 zł.
Budowa domu i spłata kredytu
Powodowie, zgodnie z umową kredytu, rozpoczęli budowę domu na nieruchomości w J.. W pobudowanym domu zamieszkali w drugiej połowie 2009 roku i mieszkają w nim do chwili obecnej.
Powodowie przez kilka pierwszych lat obowiązywania umowy wpłacali na rachunek osobisty środki w PLN zaś w dniu spłaty rat kredytowych, automatycznie następował przelew z ich rachunku osobistego kwoty stanowiącej równowartość obowiązującej raty kredytu w CHF przeliczonej według kursu sprzedaży obowiązującego w banku na datę spłaty. Początkowo rata kredytu, w przeliczeniu na PLN wynosiła około 2.500 zł miesięcznie. Na początku 2013 roku wysokość raty znacznie wzrosła (zbliżała się do kwoty 3.000 zł), dlatego powodowie podjęli decyzję o chęci dokonywania spłat bezpośrednio w CHF.
W lutym 2013 roku strony zawarły Aneks nr 1 do wskazanej umowy, na mocy której zastąpiono użyte w umowie wyrażenia „kredyt denominowany (waloryzowany)” wyrażeniem „kredyt indeksowany”. Ponadto, umożliwiono kredytobiorcom dokonywanie spłaty kredytu bezpośrednio w CHF. Dodano do umowy także m.in. zapisy wskazujące na zasady ustalania kursów walut przez bank oraz definicję spreadu walutowego.
WZORY DOKUMENTÓW:
- Pozew o ustalenie nieistnienia stosunku kredytu indeksowanego do CHF i o zapłatę (pozew frankowy - teoria salda) >
- Pozew dotyczący kredytu indeksowanego (pozew frankowy - teoria dwóch kondykcji) >
- Formularz pisemnych zeznań świadka (pracownika banku) w sprawie o kredyt frankowy >
Kryzys walutowy w 2015 r.
W połowie stycznia 2015 roku, w wyniku decyzji Szwajcarskiego Banku Narodowego o tzw. „uwolnieniu kursu franka szwajcarskiego”, kurs franka umacniał się względem złotego. W krótkim czasie średni kurs wzrósł o około 20-30 proc. Wzrost kursu CHF istotnie wpłynął na wysokość rat kredytu. Powodowie nadal spłacają raty kredytu, przy czym od marca 2013 roku dokonują spłat bezpośrednio w CHF. Obecnie rata kredytu w przeliczeniu na PLN stanowa kwotę około 3.500 zł.
W związku z umową kredytu powodowie uiścili 19 tys. 750,85 CHF tytułem rat kapitałowo-odsetkowych do lutego 2021 roku.
Pismem z dnia 18 czerwca 2018 roku powodowie wystąpili do pozwanego z reklamacją, powołując się na nieważność umowy kredytu.
Czytaj w LEX: Nowakowski Tobiasz - Kilka uwag na temat unieważnienia umowy kredytu indeksowanego >>>
Nieważność umowy
Sąd Okręgowy odnosząc się w pierwszej kolejności do żądania ustalenia nieważności umowy kredytu wskazał art. 189 k.p.c.. Zdaniem sądu, powodowie mają interes prawny w ustaleniu nieistnienia stosunku prawnego z umowy kredytu. Zdaniem sądu I instancji umowa kredytu na cele mieszkaniowe jest w całości bezwzględnie nieważna.
Sąd podał, że bezwzględnej nieważności umowy kredytu upatrywać można zarówno w oparciu o regulacje prawne Unii Europejskiej, jak również w oparciu o ustawodawstwo krajowe. Nieważność tą należy brać pod uwagę z urzędu, przy uwzględnieniu stanowiska konsumentów oraz ich interesów majątkowych.
Według sądu I instancji - konsumenci nie zostali w sposób dostateczny poinformowani o nieograniczonym ryzyku związanym z zawartą umową. Zastosowane klauzule niedozwolone skutkowały tym, że jedna strona umowy stała się znacznie silniejsza od drugiej i mogła jednostronnie wpływać na sytuację obu stron umowy, w tym zwłaszcza działać na własną korzyść, kształtując swobodnie kurs kupna i kurs sprzedaży CHF. Już na etapie zawierania umowy i wypłaty kredytu ustanowiono brak ekwiwalentności świadczeń - dodał Sąd Okręgowy.
Od tego wyroku apelację złożył pozwany bank.
Sąd Apelacyjny: bank ma częściową rację
Sąd II instancji uznał, że doszło do naruszenia art. 496 k.c. poprzez niezastosowanie tego przepisu i nie uwzględnienie zarzutu zatrzymania. Według tego przepisu, jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot.
Czytaj w LEX: Czy stronie wadliwej umowy kredytu frankowego przysługuje prawo zatrzymania? >>>
Sąd Apelacyjny podzielił ustalenie sądu I instancji, że powodowie nie zostali dostatecznie poinformowani przez pozwanego o ryzyku walutowym związanym z wprowadzeniem do umowy mechanizmu indeksacji opartego na kursie CHF. Powodom, jako konsumentom, do podjęcia rozsądnej decyzji potrzebna była wiedza o sposobie kształtowania się kursów CHF w szerokim horyzoncie czasowym, z uwzględnieniem historycznych danych i wypływających z nich prawidłowości oraz o znaczeniu tych okoliczności dla całościowej kwoty ostatecznego zobowiązania. Ogólne informacje o wzroście kosztów kredytu przy wahaniach kursowych nie są wystarczające
Ryzyko kursowe
Klauzula ryzyka walutowego (walutowa) oraz klauzula kursowa (spreadowa) stanowią elementy składające się na całościowy mechanizm indeksacyjny (klauzulę waloryzacyjną). W rezultacie, ze względu na ich ścisłe powiązanie nie jest dopuszczalne uznanie, że brak abuzywności jednej z tych klauzul skutkuje brakiem abuzywności całego mechanizmu denominacyjnego; innymi słowy, wystarczy, że jedna z tych klauzul jest uznana za abuzywną, aby cały mechanizm denominacji został uznany za niedozwoloną klauzulę umowną.
Czytaj w LEX: Konsekwencje stwierdzenia abuzywności klauzuli indeksacyjnej dla ważności całej umowy kredytowej - linia orzecznicza >>>
W tej sprawie niedozwolony jest cały mechanizm, gdyż nie został wyrażony w sposób jednoznaczny, nie stanowi wyniku indywidualnych uzgodnień z powodami a ponadto kształtuje prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Postanowienia abuzywne są od początku, z mocy samego prawa dotknięte bezskutecznością na korzyść kredytobiorcy.
Skutki nieważności umowy
Technicznym skutkiem uznania za niedozwolone postanowień umownych dotyczących zasad ustalania kursów walut jest konieczność ich pominięcia przy ustalaniu treści stosunku prawnego wiążącego konsumenta. Postanowienia takie przestają wiązać już od chwili zawarcia umowy. Oznacza to, że nie stanowią elementu treści stosunku prawnego.
- W rezultacie konieczne jest przyjęcie, że łączący strony stosunek umowny nie przewiduje zastosowania mechanizmu indeksacji w kształcie określonym pierwotną umową: pozostaje sformułowanie o indeksacji i przeliczeniu świadczeń bez precyzyjnego wskazania kursów. W konsekwencji nie jest możliwe ustalenie wysokości świadczenia kredytobiorców, tj. ustalenie wysokości kwoty, która podlega zwrotowi na rzecz banku i która stanowi podstawę naliczenia odsetek należnych od kredytobiorców. Wobec nieuzgodnienia przez strony wysokości podstawowego świadczenia choćby jednej ze stron, umowę należy uznać za nieważną - orzekł Sąd Apelacyjny.
Prawo zatrzymania
Sąd Apelacyjny w sprawie zatrzymania powołał się na uchwałę z 16 lutego 2021 r., o sygnaturze III CZP 11/20. Sąd Najwyższy wyraził w niej stanowisko, iż kredytodawca może skorzystać z prawa zatrzymania w celu uniknięcia zagrożeń związanych z niewypłacalnością kredytobiorcy (konsumenta). Sąd Najwyższy uznał, że obowiązek zwrotu kapitału jest czymś więcej niż zobowiązanie do świadczenia wzajemnego, ma charakter bardziej podstawowy niż obowiązek zapłaty oprocentowania.
Stanowisko to zostało powtórzone w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów SN z 7 maja 2021 r. (III CZP 6/21), dlatego Sąd Apelacyjny wobec podniesienia przez pozwanego zarzutu zatrzymania zmienił zaskarżony wyrok i zastrzegł, iż spełnienie świadczenia przez pozwanego jest uzależnione od jednoczesnej zapłaty przez powodów na rzecz banku kwoty otrzymanej tytułem świadczenia wzajemnego. Bank może powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia do czasu zaoferowania przez powodów kwoty 580.000 zł. albo zabezpieczenia roszczenia o jej zwrot.
Sąd II instancji oddalił powództwo o zasądzenie ustawowych odsetek za opóźnienie - Opóźnienie powstaje wyłącznie wtedy, kiedy dłużnik, który nie spełnił terminowo świadczenia pieniężnego, nie może wskazać podstawy prawnej odmowy spełnienia świadczenia pomimo upływu terminu - dodał.
Czytaj w LEX: Czy umowa kredytu jest umową wzajemną? >>>
Wynagrodzenie za korzystanie z kapitału
Nieskuteczne było podniesienie zarzutu zatrzymania w części, w jakiej dotyczył on kwoty 227 tys. zł. rzekomo należnej pozwanemu tytułem wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Zgodnie z art. 496 k.c. prawo zatrzymania dotyczy zwrotu świadczeń wzajemnych. Wynagrodzenie za korzystanie z kapitału nie stanowi świadczenia wzajemnego spełnionego przez pozwanego na podstawie nieważnej umowy kredytu. Niezależnie od tego, w ocenie Sądu Apelacyjnego, brak jest podstawy prawnej do dochodzenia przez pozwanego od powodów tego wynagrodzenia.
Sygnatura akt V ACa 175/22, wyrok z 5 października 2022 r.
Cena promocyjna: 103.2 zł
Cena regularna: 129 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 103.2 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
