W 2016 r. Virgilijus Valančius został mianowany sędzią Sądu Unii Europejskiej. Po wygaśnięciu mandatu w 2019 r. rząd litewski opublikował zaproszenie do zgłaszania kandydatur i przyjął procedurę w celu wyłonienia kandydata na to stanowisko.
Czytaj: Wybór sędziego TSUE blokowany przez ustawę kompetencyjną>>
Propozycja rządu
Zgodnie z tą procedurą grupa robocza, składająca się w większości z niezależnych ekspertów, sporządziła listę rankingową kandydatów sklasyfikowanych w porządku malejącym, zgodnie z liczbą uzyskanych punktów. Osobą najwyżej ocenioną na liście rankingowej był V. Valančius.
Decyzją z 4 maja 2022 r. rząd litewski zaproponował jako kandydata na stanowisko sędziego Sądu osobę sklasyfikowaną na drugim miejscu na liście rankingowej. Po wydaniu negatywnej opinii na temat tego kandydata przez komitet do opiniowania kandydatów (według art. 255 TFUE) rząd litewski, decyzją z 19 kwietnia 2023 r., zaproponował jako kandydata na to stanowisko osobę zajmującą trzecie miejsce na liście rankingowej, a mianowicie Sauliusa Lukasa Kalėdę.
Unia ustanowiła komitet, którego zadaniem jest opiniowanie kandydatów do wykonywania funkcji sędziego i rzecznika generalnego w Trybunale Sprawiedliwości i Sądzie przed ich mianowaniem przez rządy państw członkowskich. Komitet ten składa się z siedmiu osób wybranych spośród byłych członków Trybunału Sprawiedliwości i Sądu, członków krajowych sądów najwyższych i prawników o uznanej kompetencji, przy czym jedną z kandydatur proponuje Parlament Europejski.
Decyzją z 15 września 2023 r., podjętą w następstwie pozytywnej opinii komitetu UE, rządy państw członkowskich mianowały S.L. Kalėdę na sędziego Sądu.
Skarga o stwierdzenie nieważności wyboru
V. Valančius wniósł do regionalnego sądu administracyjnego w Wilnie (Litwa) skargę o stwierdzenie nieważności dwóch powyższych decyzji rządu litewskiego dotyczących wskazania kandydata na stanowisko sędziego Sądu.
Powziąwszy wątpliwości co do znaczenia prawa Unii dla krajowych procedur proponowania kandydatur na to stanowisko, sąd ten zwrócił się w tej sprawie do Trybunału.
W wyroku Trybunał Sprawiedliwości przypomniał, że wymóg niezależności sądów stanowi konkretyzację wartości państwa prawnego wyrażonej w art. 2 TUE i obowiązuje zarówno na poziomie Unii, w szczególności w odniesieniu do sędziów Sądu, jak i na szczeblu państw członkowskich, w odniesieniu do sądów krajowych.
Trybunał wywiódł z tego, że wymogi dotyczące mianowania sędziów Sądu powinny pozwolić na wykluczenie w przekonaniu jednostek wszelkich uzasadnionych wątpliwości co do tego, że sędziowie ci spełniają wymogi dotyczące niezależności i kwalifikacji zawodowych, które ustanowiono w art. 19 TUE i w art. 254 TFUE dla wykonywania funkcji sędziego Sądu. W tym celu w szczególności konieczne jest zagwarantowanie prawidłowości całej procedury mianowania sędziów Sądu, a w konsekwencji jej wyniku na każdym etapie, z którego ta procedura się składa.
Wymogi procedury
Co się tyczy przede wszystkim krajowego etapu przedstawiania propozycji kandydata na stanowisko sędziego Sądu, Trybunał uznał, że wobec braku w prawie Unii szczególnych przepisów w tym zakresie uregulowanie zasad proceduralnych dotyczących przedłożenia tej propozycji należy do wewnętrznego porządku prawnego każdego państwa członkowskiego. W rezultacie każde państwo członkowskie ma swobodę w kwestii ustanowienia procedury mającej na celu wyłonienie i zaproponowanie kandydata na to stanowisko. Zasady proceduralne nie mogą jednak wzbudzać w przekonaniu jednostek uzasadnionych wątpliwości co do spełniania przez proponowanego kandydata wymogów przewidzianych w traktatach.
Okoliczność, że w procesie powoływania sędziów uczestniczą przedstawiciele władzy ustawodawczej lub wykonawczej, nie może sama w sobie wzbudzić takich uzasadnionych wątpliwości. Udział niezależnych organów konsultacyjnych oraz istnienie w prawie krajowym obowiązku uzasadnienia mogą jednak przyczynić się do większej obiektywności procesu nominacyjnego. Co więcej, państwa członkowskie dysponują szerokim zakresem uznania przy określaniu tych warunków. Niemniej muszą one zapewnić, niezależnie od przyjętych w tym celu zasad proceduralnych, by zaproponowani kandydaci spełniali przewidziane w traktatach wymogi niezależności i kwalifikacji zawodowych.
Komitet musi sprawdzić kandydata
A zatem, w sytuacji gdy państwo członkowskie ustanowiło procedurę wyłonienia kandydata na stanowisko sędziego Sądu, w ramach której grupa niezależnych ekspertów jest odpowiedzialna za sporządzenie listy rankingowej tych, którzy spełniają wymogi przewidziane w traktatach, i wskazanie jako rekomendacji kandydata najwyżej ocenionego, sam fakt, że rząd tego państwa członkowskiego postanowił zaproponować figurującego na tej liście rankingowej kandydata innego niż kandydat najwyżej oceniony, nie wystarczy, aby stwierdzić, że propozycja ta może wzbudzić uzasadnione wątpliwości co do spełniania wspomnianych wymogów przez zaproponowanego kandydata.
Co do drugiego etapu, z którego składa się procedura mianowania sędziów Sądu, a mianowicie etapu dotyczącego udziału komitetu, Trybunał uściślił, że w celu zaopiniowania danej propozycji komitet ten powinien sprawdzić, czy proponowany na stanowisko sędziego kandydat spełnia przewidziane w traktatach wymogi niezależności i kwalifikacji zawodowych. W tym zakresie komitet, może zwrócić się do rządu, który wystąpił z daną propozycją, o przekazanie dodatkowych informacji lub innych materiałów, które uzna za niezbędne.
Wreszcie w odniesieniu do trzeciego etapu procedury mianowania, który wiąże się z decyzją o mianowaniu przyjętą przez rządy państw członkowskich, Trybunał podkreślił, że zadanie zapewnienia poszanowania omawianych wymogów spoczywa również wspólnie na tych rządach, gdy postanawiają one, w świetle opinii wydanej przez komitet, o którym mowa w art. 255 TFUE, mianować na sędziego Sądu kandydata zaproponowanego przez jeden z tych rządów.
Z chwilą mianowania kandydat ten staje się bowiem sędzią Unii i nie reprezentuje państwa członkowskiego, które go zaproponowało.
Wyrok Trybunału z 29 lipca 2024 r., sygn. akt C-119/23, Valančius przeciwko Litwie
![Kompetencje Unii Europejskiej a działania ustawodawcze w sferze ustalania wynagrodzenia za pracę [PRZEDSPRZEDAŻ]](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/81602/978-83-8358-451-5_,mXqL62OeqFTLkrXdmIyYmw.jpg)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
