Minister Bodnar: Sędzia powołany z neoKRS nie może być uznany za niezawisłego

Skład Krajowej Rady Sądownictwa, ukształtowany nowelizacją ustawy o KRS z grudnia 2018 r., jest sprzeczny z art. 187 Konstytucji, a to z kolei powoduje, że organ ten nie spełnia wymogów niezależności od władzy wykonawczej i ustawodawczej, a sędzia powołany z jego udziałem nie może być uznany za niezawisłego i bezstronnego - napisał do sędziowskich koordynatorów do spraw współpracy międzynarodowej i praw człowieka w sprawach karnych i cywilnych prof. Adam Bodnar, nowy minister sprawiedliwości.

W jednym z pierwszym pism skierowanych do sędziów, do którego dotarło Prawo.pl, minister powołuje się na orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (wyroki w sprawach: Reczkowicz przeciwko Polsce z dnia 22 lipca 2021 r. - skarga nr 43447/19, Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce z dnia 8 listopada 2021 r. - skargi nr 49868/19 i 57511/19, Advance Pharma sp. z o.o. przeciwko Polsce z dnia 7 lutego 2022 r. — skarga nr 1469/20, Broda i Bojara przeciwko Polsce z dnia 29 czerwca 2021 r. — skargi nr 26691/18 i 27367/18, Grzęda przeciwko Polsce z dnia 15 marca 2022 r. - skarga nr 43572/18, Wałęsa przeciwko Polsce z dnia 23 listopada 2023 r. — skarga nr 50849/21), wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (z dnia 19 listopada 2019 r. - sprawa AK z połączonych skarg C 585/18, C 624/18, C 625/18, wyrok Wielkiej Izby Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 6 października 2021 r. w sprawie o sygn. C-487/19), orzeczenia polskiego Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 5 grudnia 2019 r. III PO 7/18, OSNP 2020/4/38, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2020 r. III PO 8/18, OSNP 2020/10/114, uchwałę połączonych Izb Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r. (BSA 1-4110-1/20) oraz orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego (m.in. postanowienie z dnia 26 czerwca 2019 r. Il GOK 2/18, wyrok z dnia 11 października 2021 r., Il GOK 9/18, wyroki w sprawach Il GOK 10/18, Il GOK 11/18, Il GOK 12/18, Il GOK 13/18, Il GOK 14/18 z dnia 21 września 2021 r.).

Czytaj: Strasburg: Izba Kontroli SN wadliwie powołana, Wałęsa wygrywa raz jeszcze >>

Na szczycie dyskusja o neosędziach, a sądy kadrowo sięgają dna >>

Upolityczniony wybór sędziów i "efekt mrożący"

Minister zaznacza, że obowiązująca w Polsce hierarchia aktów prawnych jednoznacznie wskazuje, że aktem prawnym najwyższego rzędu jest Konstytucja RP, następnie umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą Sejmu, kolejno - ustawy, wreszcie akty wykonawcze niższego rzędu, w tym rozporządzenia. Z kolei organami uprawnionymi do interpretacji prawa Unii Europejskiej i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka są odpowiednio Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejski Trybunał Praw Człowieka.

Czytaj też w LEX: Sielski Krzysztof, Udział sędziów w debacie publicznej w świetle międzynarodowych standardów prawnych >

-  W okresie ostatnich kilku lat, zarówno hierarchia aktów prawnych jak i konstytucyjnie gwarantowany trójpodział władzy, uległy głębokiemu zaburzeniu poprzez deprecjację znaczenia szeregu wiążących Polskę umów międzynarodowych oraz znaczące osłabienie gwarancji niezależności sądownictwa. W okresie tym wprowadzono szereg zmian legislacyjnych, które — po ograniczeniu efektywnej kontroli konstytucyjności — zmierzały m.in. do podważenia niezależności sądownictwa poprzez upolitycznienie trybu wyboru sędziów-członków Krajowej Rady Sądownictwa, czy zapewnieniu Ministrowi Sprawiedliwości nadmiernie szerokich uprawnień personalnych i procesowych w ramach postępowań dyscyplinarnych. Co więcej, pozbawiony niezależności i działający w wadliwym składzie (z udziałem sędziów, wybranych na miejsca uprzednio prawidłowo obsadzone) Trybunał Konstytucyjny wydał kilka orzeczeń podważających obowiązywanie na terenie Polski prawa Unii Europejskiej, a także Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Nowelizacja ustawy — prawo o ustroju sądów powszechnych (tzw. „ustawa kagańcowa”) umożliwiła z kolei karanie sędziów za treść orzeczeń zmierzających do wdrożenia standardów wynikających z wiążących Polskę umów międzynarodowych i Traktatu o Unii Europejskiej oraz implementacji orzecznictwa trybunałów międzynarodowych - pisze.

I dodaje, że narzędzia te były efektywnie wykorzystywane m.in. poprzez wszczynanie sędziom odwołującym się w swoim orzecznictwie do prawa Unii Europejskiej i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka bezpodstawnych postępowań dyscyplinarnych, co w sposób oczywisty zmierzało do wywołania wśród sędziów „efektu mrożącego”. - Wszystko to doprowadziło do efektywnego obniżenia poziomu ochrony praw i wolności obywatelskich, w tym prawa do rzetelnego procesu, które w podobnym stopniu winno podlegać ochronie zarówno w świetle polskiej Konstytucji, jak i wiążących Polskę umów międzynarodowych, w tym art. 19 TUE, oraz art. 6 EKPC - zaznacza.

Czytaj też w LEX: Laskowski Michał, Granice wolności wypowiedzi sędziego w warunkach kryzysu praworządności >

Sędzia ma znać orzecznictwo dotyczące "nowych" sędziów

Minister apeluje równocześnie do koordynatorów by, realizując swoje obowiązki wynikające z art. 16d ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, polegające m.in. na udzielaniu sędziom, asesorom sądowym, referendarzom sądowym i asystentom sędziów na ich wniosek informacji na temat treści standardów wynikających z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz o istotnym bieżącym orzecznictwie Sądu Najwyższego i organów międzynarodowych, zwracali szczególną uwagę na orzecznictwo "dotyczące statusu osób powołanych na stanowiska sędziowskie z udziałem Krajowej Rady Sądownictwa w składzie ukształtowanym ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r."

Czytaj też w LEX: Kaleta Sebastian, Rozwój orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w przedmiocie oceny niezależności sądów w państwach członkowskich – analiza na przykładzie spraw dotyczących reformy wymiaru sprawiedliwości w Polsce >

- Zwracam również uwagę Państwa, że obecnie przed ETPC toczy się ponad 300 spraw, których tłem są wprowadzone na przestrzeni ostatnich lat zmiany ustaw dotyczących sądownictwa. Szereg spraw z tego zakresu jest również rozpoznawanych przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Zachęcam Państwa do uważnego śledzenia dynamicznie rozwijającego się orzecznictwa TSUE i ETPC dotyczącego trzeciej władzy, oraz do udziału w szkoleniach dotyczących omawianej problematyki, w tym w wydarzeniach organizowanych przez Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w ramach projektu edukacyjnego „Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE" - zaznacza i zapowiada organizowanie przez MS w najbliższym czasie seminariów i szkoleń na temat znaczenia orzecznictwa TSUE i ETPC, dotyczącego niezależności sądownictwa.

Czytaj też w LEX: Krzyżanowska-Mierzewska Magdalena, Proceduralna reakcja Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na kryzys praworządności w Polsce >

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.