Czytając uzasadnienie NSA do uchwały I FPS 1/21 należałoby wygłosić odezwę: Sędziowie, czytajcie Kafkę! Sędziowie sądów administracyjnych powinni przede wszystkim czytać „Zamek” jako lekturę podstawową, zaś „Proces” jako lekturę uzupełniającą. Wówczas żaden sędzia wydający wyroki w dowolnym miejscu na terenie całej RP nie miałby wątpliwości, jak daleko może się posunąć w pogłębianiu analizy poszczególnych przypadków, jakie znalazły się na wokandzie i na co może sobie pozwolić w granicach sądowej kontroli legalności decyzji wydawanych przez organy administracyjne oraz z jakiej przyczyny i w jakim celu musi to uczynić.

Zobacz również: Sądy mogą kontrolować wszczynanie postępowań karnych skarbowych >>

 

Z całą pewnością każda rozprawa przed WSA oraz NSA powinna uwzględniać ocenę wszczęcia postępowania karnego skarbowego z punktu widzenia wywołania wyłącznie skutku w postaci wydłużenia postępowania podatkowego poprzedzającego wydanie decyzji podatkowej i w celu nierozpoczęcia albo zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w rozumieniu art. 70 par. 6 pkt 1 oraz art. 70C ordynacji podatkowej. Mamy tutaj bowiem do czynienia ze złą interpretacją przepisów ordynacji podatkowej (dalej: OP), naciąganiem lub też obchodzeniem prawa podatkowego ze strony Krajowej Administracji Skarbowej, a więc ze strony aparatu państwa. Mamy tutaj praktyki i schematy kafkowskie, mające na celu utrudnienie i wydłużenie postępowania podatkowego, ścigania obywatela bez należytego zbadania, czy ów obywatel – podatnik rzeczywiście zasługuje na takie postępowanie, a w perspektywie na wymierzenie kary, czy też nie.

Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Sztuczne wszczynanie postępowania karnego wobec podatnika w celu zapobiegnięcia przedawnieniu >

 

Dajcie człowieka, a paragraf się znajdzie

Jedynym dążeniem urzędów skarbowych jest tutaj wydłużenie postępowania podatkowego niekiedy wręcz na kilka dni przed przedawnieniem zobowiązania podatkowego poprzez instrumentalne wykorzystywanie prawa, przy jednoczesnym naruszeniu zasady zaufania wyrażonej w art. 121 par. 1 OP. Wszystko pod hasłem mającym wieloletnią tradycję: Dajcie mi człowieka, a paragraf się znajdzie! Na wszelki wypadek zróbmy przestępców (karnych skarbowych) z 38 milionów obywateli RP, a potem … jakoś to będzie.

 

NSA: Fiskus narusza zasady prawa podatkowego

NSA już wcześniej (wyrok z 17 maja 2016 r., sygn. akt II FSK 974/14) zwracał uwagę na wszczynanie postępowania podatkowego tuż przed upływem okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego, a następnie postępowania o przestępstwo skarbowe – pomimo posiadania przez pięć lat materiału dowodowego – oceniając takie praktyki fiskusa jako drastycznie i ewidentnie naruszające zasadę zaufania (art. 121 par. 1 OP) i szybkości (art. 125 par. 1 OP). Wcześniej także, – wydając dwa wyroki 30 lipca 2020 r. sygn. akt I FSK 42/20 i I FSK 128/20, NSA przyznał sądom administracyjnym prawo do sprawowania kontroli nad instrumentalnym wykorzystaniem art. 70 par. 6 pkt 1, powołując się na zasadę zaufania wyrażoną nie tylko w OP, ale i w prawie unijnym oraz art. 2 Konstytucji RP. Zatem nie była to terra incognita dla urzędników skarbowych, aby mogli oni na tym terenie i w tym obszarze  prowadzić badania, odkrycia i eksperymenty na podatnikach i ich życiorysach. Z Uchwały NSA wydanej w składzie siedmiu sędziów wynika, iż sądowa kontrola legalności dotyczy nie tylko podatników, ale i urzędników. Nikt nie może czuć się uwolniony od podejrzeń o naginanie prawa. Zdefiniowane zostały i przypomniane trzy przesłanki, jakie powinny być spełnione, aby uznać art. 70 par. 6 pkt 1 OP jako zastosowany legalnie i zgodnie z Konstytucją RP:

  • wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe następuje w drodze postanowienia właściwego organu prowadzącego postępowania przygotowawcze w sprawach karnych skarbowych (art. 118 w związku z art. 133 i 134 kks) i stosownie do art. 303 kpk w związku z art. 113 par. 1 kks;
  • istnieje związek podejrzenia popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, objętego postanowieniem o wszczęciu postępowania w sprawie o takie przestępstwo lub wykroczenie, z niewykonaniem zobowiązania, którego dotyczy przedawnienie
  • podatnik zostaje zawiadomiony o tych okolicznościach zgodnie z art. 70C OP, najpóźniej z upływem terminu przedawnienia, o którym mowa w art. 70 par. 1 OP.

Sądy administracyjne powinny sprawować w tej dziedzinie kontrolę nie tylko kwestii formalnych (wydanie postanowienia przez właściwy organ we właściwym czasie), ale i zagadnień merytorycznych, weryfikując pozorny charakter działań organów podatkowych. Niewątpliwie każdy z nas niejednokrotnie stawiał sobie pytanie: co robiły organy podatkowe aż do wigilii przedawnienia zobowiązania podatkowego? Warta odnotowania jest sentencja zawarta w uchwale: Trudno wyobrazić sobie w demokratycznym państwie prawnym, aby sądy administracyjne badające zgodność z prawem działalności administracji publicznej wyłączały spod swojej oceny elementy takiej działalności z tego tylko powodu, że jest ona następstwem działań tej administracji podejmowanych w ramach innej gałęzi prawa niż prawo podatkowe.

Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w kontekście właściwego zawiadomienia podatnika >

Biorąc pod uwagę rozrastającą się na masową skalę tendencję do instrumentalnego traktowania prawa podatkowego w tym zakresie oraz treść uchwały NSA, będącej odpowiedzią i zarazem jawnym sprzeciwem wobec tej skłonności, możemy oczekiwać, iż sądowa kontrola legalności decyzji podatkowych wzbogaci się o stały element oceny pod kątem art. 70 par. 6 pkt 1 OP w związku z art. 70C OP.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.