Spór dotyczył momentu powstania obowiązku podatkowego w odniesieniu do "rozłożenia na części ceny sprzedaży" lokali mieszkalnych. W przedmiotowej sprawie spółdzielnia sprzedaje lokale mieszkalne w wybudowanych przez siebie budynkach w systemie ratalnym. Spółdzielnia ustanawiana najpierw na swoją rzecz odrębną własność lokalu mieszkalnego, a następnie zawiera z kupującym przedwstępną umowę sprzedaży przedmiotowego lokalu, na podstawie której kupujący wpłaca określoną część ceny lokalu, a pozostałą zobowiązuje się zapłacić w ustalonych ratach.

Kupujący przez cały okres spłaty pozostałej części ceny lokalu, zobowiązany jest przestrzegać warunków i zasad korzystania z lokalu. Nie może oddać lokalu w najem lub do bezpłatnego korzystania. Wprowadzanie w lokalu ulepszeń możliwe jest jedynie na podstawie pisemnej umowy ze spółdzielnią. Nie ma również prawa do obciążania rzeczy poprzez ustanowienie zastawu czy hipoteki.

Zdaniem spółdzielni moment powstania obowiązku podatkowego uzależniony jest od uzyskania możliwości ekonomicznego dysponowania towarem przez nabywcę. A skoro prawo kupującego do korzystania i dysponowania towarem jest ograniczone, to zastosowanie znajdzie przepis art. 19 ust. 11 ustawy o VAT, zgodnie, z którym, jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w tej części.

Organ podatkowego uznał to stanowisko za nieprawidłowe, a sprawa ostatecznie trafiła do NSA. Zdaniem sądu kasacyjnego w sytuacji, kiedy zbywca wydając lokal mieszkalny nabywcy oddaje mu go we władztwo ekonomiczne na podstawie przedwstępnej umowy sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego, a jednocześnie nakłada na nabywcę czasowe ograniczenia we władaniu tymże nabytym lokalem (np. czasowy zakaz najmu lub dzierżawy), które mają mieć miejsce do czasu zapłacenia ceny tego lokalu, nie zmienia to faktu, że mamy do czynienia z dostawą towaru, gdyż obłożenie wydania towaru dokonanego w celu przeniesienia prawa do rozporządzania tymże towarem stosownymi warunkami zabezpieczającymi wykonanie świadczenia wzajemnego towarzyszącego temuż wydaniu, nie zmienia ekonomicznej istoty tego wydania poczynionego w celu przeniesienia własności.

Według sądu pewne ograniczenia w rozporządzaniu przedmiotem tej umowy, nie zmieniają faktu, że na gruncie ustawy o VAT umowę, o której mowa traktuje się, jako dostawę towaru, skoro w jej następstwie prawo własności zostanie przeniesione.

W konsekwencji zastosowanie znajdzie tu art. 19 ust. 10 i ust. 15 ustawy o VAT, zatem obowiązek podatkowy w odniesieniu do części ceny rozłożonej na raty powstanie 30 dnia od dnia wydania lokali nabywcom. Jeżeli przed upływem tego terminu spółdzielnia otrzyma część należności, obowiązek podatkowy do tej części powstanie z dniem jej otrzymania.

Wyrok NSA z 17 czerwca 2013 r., I FSK 846/12