W przedmiotowej sprawie do fiskusa zwrócił się konserwator dzieł sztuki, który wykonuje prace restauratorskie przy zabytkach nieruchomych i ruchomych. Prace te stanowią przejaw jej działalności twórczej o indywidualnym charakterze, za które otrzymuje wynagrodzenie (honorarium). Po otrzymaniu honorarium przenosi na zleceniodawcę prawa autorskie.

Konserwator ma wątpliwości, czy wykonywane przez niego usługi konserwacji zabytków w ramach prowadzonej działalności gospodarczej są zwolnione z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. b ustawy o VAT. Sam konserwator uważa, że są zwolnione, gdyż jest indywidualnym twórcą, artystą, a z tytułu wykonanych usług służy mu honorarium. Honorarium obejmuje zapłatę za zrealizowane prace konserwatorskie, jak i za opracowanie naukowo-historyczne oraz dokumentację z przeniesieniem praw autorskich na rzecz zleceniodawcy. Jego działalność jest poza tym sklasyfikowana w zakresie usług kulturalnych.

Fiskus się nie zgodził. Jego zdaniem, prace konserwatorskie są to działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działań. Z kolei prace restauratorskie to działania mające na celu wyeksponowanie wartości artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego części, oraz dokumentowanie tych działań. Zdaniem organu oznacza to, że konserwator nie może być uznany za twórcę w rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, gdyż przejawem prowadzonej przez niego działalności nie jest powstanie utworu, lecz jego konserwacja i restauracja związana z wykonaniem określonych czynności o charakterze technicznym. Usługi konserwatorskie i restauratorskie mają charakter prac odtworzeniowych, pozbawione są indywidualnego, kreatywnego działania. Są to prace naprawcze, które nie przyczyniają się do powstania czegoś twórczego, a jedynie uzupełniają lub odtwarzają stan pierwotny.

Sprawa trafiła do WSA w Szczecinie. Sąd uznał, że zwolnienie od podatku od towarów i usług, przewidziane w art. 43 ust. 1 pkt 33 b) ustawy o VAT nie będzie miało zastosowanie do wszystkich usług świadczonych przez konserwatora. Zwolnienie dotyczy bowiem jedynie działań o charakterze twórczym, noszących cechy indywidualne, wynagradzanych za pośrednictwem honorariów w zamian, za które przenoszone są prawa autorskie na zleceniodawców. Natomiast powyższym zwolnieniem nie będą objęte działania o charakterze czysto technicznym. Zdaniem sądu jednak prace konserwatorskie i restauratorskie mają bardzo szeroki zakres przedmiotowy. Nie można więc kategorycznie uznać, że przejawem całej prowadzonej przez konserwatora działalności nie jest tworzenie utworów w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, lecz jedynie wykonywanie czynności o charakterze technicznym.

Zdaniem Sądu, zwolnienie z VAT usług konserwatorskich i restauratorskich, o ile mają charakter działalności twórczej i charakteryzują się indywidualnością, jest niewątpliwie zwolnieniem czynności wykonywanych w interesie publicznym. Według sądu, celem wprowadzenia w prawie unijnym zwolnienia usług kulturalnych było obniżenie kosztów dostępu do kultury i dziedzictwa narodowego. Usługi konserwatora w sposób pośredni niewątpliwie realizują ten cel.

Wyrok WSA w Szczecinie z 11 marca 2015 r., sygn. akt I SA/Sz 1507/14

Omówienie pochodzi z programu Vademecum Głównego Księgowego