Rozwiązanie spółki po wniesieniu odwołania nie umarza całego postępowania podatkowego

Rozwiązanie spółki cywilnej po wniesieniu przez nią odwołania powoduje konieczność umorzenia jedynie postępowania odwoławczego. Tym samym decyzja określająca spółce cywilnej zobowiązanie podatkowe w VAT, staje się ostateczną i stanowi podstawę orzeczenia o odpowiedzialności byłych wspólników za zaległości podatkowe spółki.

Tak wskazał NSA w wyroku z 5 grudnia 2014 r. W przedmiotowej sprawie po wydaniu w stosunku do spółki cywilnej decyzji określającej zobowiązanie podatkowe w podatku od towarów i usług, podatnik wniósł odwołanie. W toku postępowania odwoławczego wspólnicy spółki cywilnej, zawierając aneks do umowy, rozwiązali spółkę cywilną. Tym samym podatnik utracił byt prawny.

Przedmiotem rozbieżności były konsekwencje procesowe tego zdarzenia. Fiskus uznając postępowanie odwoławcze za bezprzedmiotowe, umorzył je. Zdaniem byłych wspólników spółki cywilnej, fiskus powinien umorzyć całe postępowanie podatkowe, wcześniej uchylając zaskarżoną odwołaniem decyzję organu pierwszej instancji. Ich zdaniem umorzenie postępowania odwoławczego i pozostawienie w mocy decyzji organu pierwszej instancji narusza zasadę dwuinstancyjności.

Sprawa ostatecznie trafiła do NSA. Rozstrzygając problem, czy w przypadku rozwiązania spółki cywilnej w toku postępowania odwoławczego należy umorzyć całe postępowanie podatkowe, czy też tylko postępowanie odwoławcze, sąd zgodził się z fiskusem i opowiedział się za tym drugim rozwiązaniem. Zdaniem sądu nieusuwalna przeszkoda w postaci ustania bytu podatnika, nastąpiła na etapie postępowania odwoławczego. Zatem jedynie postępowanie drugoinstancyjne stało się bezprzedmiotowe, gdyż nie można wydać merytorycznej decyzji przez organ odwoławczy. Taka bezprzedmiotowość nie istniała w toku postępowania przed organem podatkowym pierwszej instancji. W momencie wydawania przez ten organ decyzji określającej zobowiązanie podatkowe w VAT, podatnik istniał przecież. Nie ma więc podstaw prawnych do eliminowania z obrotu prawnego prawidłowo wydanej decyzji organu pierwszej instancji.

Zdaniem sądu umorzenie postępowania odwoławczego na skutek ustania bytu prawnego przez spółkę cywilną, nie narusza też zasady dwuinstancyjności postępowania podatkowego. Sąd podkreślił, że ustawodawca przewidział także sytuacje, gdy postępowanie odwoławcze kończy się w inny sposób niż poprzez rozpoznanie odwołania. Organ odwoławczy stwierdza np. w formie postanowienia: niedopuszczalność odwołania; uchybienie terminowi do wniesienia odwołania; pozostawienie odwołania bez rozpatrzenia. Zdaniem sądu zasada dwuinstancyjności postępowania podatkowego oraz zasada sądowej kontroli decyzji administracyjnych może doznawać szeregu ograniczeń na skutek wielu różnych zdarzeń prawnych. Nie są to zatem zasady, które zawsze w każdym przypadku mogą być zrealizowane w toku postępowania.

Według sądu ustanie bytu prawnego spółki cywilnej mogło nastąpić na różnych etapach postępowania podatkowego lub też w okresie późniejszym. Nie zawsze będzie to powodowało bezprzedmiotowość postępowania, zwłaszcza, że spółka cywilna świadomie pozbawiła się swych uprawnień procesowych, rozwiązując się w trakcie postępowania odwoławczego.

Dlatego sąd przyjął, że decyzja organu podatkowego pierwszej instancji, określająca zobowiązanie podatkowe w VAT spółki cywilnej, po rozwiązaniu spółki cywilnej nie jest bezprzedmiotowa. Decyzja wymiarowa nie jest bezprzedmiotowa z tego względu, że akt ten będzie stanowił podstawę do orzeczenia o odpowiedzialności byłych wspólników spółki cywilnej za zaległości podatkowe spółki.

Wyrok NSA z 5 grudnia 2014 r., sygn. akt I FSK 94/14

Omówienie pochodzi z programu Lex Administracja Skarbowa