Rynek nieruchomości kwitnie. Sprzedaje się coraz więcej mieszkań. Nie każdy może sobie jednak pozwolić na zakup bez kredytu. Procedury bankowe i konieczność posiadania chociażby wkładu własnego powodują, że wiele osób szuka pomocy wśród najbliższych.
Z takim problemem zgłosił się do redakcji Prawo.pl Czytelnik, który planuje zakup większego mieszkania. Jego siostra zaoferowała, że przekaże mu większą część ceny nowego mieszkania, a on po sprzedaży swojej mniejszej nieruchomości, odda jej pieniądze. Miał jednak wątpliwości, jak taką transakcję i rozliczenie z siostrą przeprowadzić, by nie narazić ani siebie, ani jej, na jakieś niekorzystne skutki podatkowe i kłopoty w urzędzie skarbowym. - Czy korzystniejszą i bezpieczniejszą formą będzie darowizna, czy może umowa pożyczki - zastanawia się czytelnik.
Zobacz również:
Sprzedaż majątku z prywatnej kolekcji to nie działalność gospodarcza >>
Jaką darowiznę można otrzymać bez podatku w 2024 r. >>
Darowizna a pożyczka – podstawowe różnice
Wyjaśnijmy w pierwszej kolejności, kiedy mamy do czynienia z darowizną, a kiedy z pożyczką. Zgodnie z art. 720 par. 1 kodeksu cywilnego przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Artykuł 888 par. 1 stanowi z kolei, iż przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Pożyczka nie musi być oprocentowana (wystarczy zwrot tej samej ilości pieniędzy), natomiast musi być udokumentowana, jeżeli jej wartość przekracza tysiąc złotych.
- W przypadkach sum pożyczek idących w setki tysięcy złotych, doradzałabym zawarcie umowy w formie aktu notarialnego, wówczas na notariuszu spoczywa także obowiązek informacyjny wobec naczelnika urzędu skarbowego, stanowiący jeden z warunków zwolnienia pożyczki z podatku od czynności cywilnoprawnych. Warto również w profesjonalny sposób zabezpieczyć się dodatkowymi postanowieniami umowy w postaci terminu zwrotu pożyczki, ewentualnej ilości i kwot rat zwracanych środków pieniężnych, ewentualnego zabezpieczenia pożyczki – wskazuje Agnieszka Czernik, doradca podatkowy.
Cena promocyjna: 143.1 zł
|Cena regularna: 159 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 111.3 zł
Pożyczka w rodzinie bez podatku od czynności cywilnoprawnych
Umowy pożyczki, co do zasady, są opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC). Wynosi on 0,5 proc. pożyczanej kwoty. W przypadku kwoty idącej w setki tysięcy złotych, PCC byłby dużym obciążeniem. Przepisy pozwalają jednak skorzystać ze specjalnego zwolnienia z podatku przewidzianego dla najbliższej rodziny. Jest ono określone w art. 9 pkt 10 lit. c ustawy o PCC. Wymaga ono jednak spełnienia kilku warunków. Po pierwsze, strony zawierające umowę pożyczki muszą należeć do najbliższej rodziny, o której mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn (małżonek, zstępni – m.in. dzieci, wnuki, wstępni – m.in. rodzice, dziadkowie, pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha). Rodzeństwo spełnia więc ten warunek.
Po drugie, konieczne jest także złożenie deklaracji dla podatku od czynności cywilnoprawnych (obecnie formularz PCC – 3, wersja 6) w terminie 14 dni od pożyczki. Druk składa się do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla miejsca zamieszkania (siedziby) biorącego pożyczkę. Jeśli umowa pożyczki zawierana byłaby u notariusza, wówczas obowiązku zgłoszenia do urzędu dopełnia notariusz, składając formularz PCC – 2 (wersja 7). Po trzecie, pieniądze nie mogą zostać przekazane w gotówce. Konieczny jest przelew na rachunek płatniczy lub inny rachunek w banku lub SKOK-u albo przekazem pocztowym. Po spełnieniu tych warunków umowa pożyczki zawarta między bratem a siostrą nie będzie podlegała PCC.
Cena promocyjna: 143.1 zł
|Cena regularna: 159 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 111.3 zł
Darowizna a podatek od spadków i darowizn
Przekazanie pieniędzy w najbliższej rodzinie, po spełnieniu warunków określonych w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, także może zostać zwolnione z podatku od darowizn. Jak tłumaczy Agnieszka Czernik, rodzeństwo musi zadbać o dopełnienie obowiązku zgłoszenia tej darowizny (nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych) w terminie sześciu miesięcy. Konieczne jest w tym celu wypełnienie formularza SD-Z2 (wersja 6), którzy należy wysłać do naczelnika urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania (siedziby) obdarowanego. Jeżeli umowę darowizny zawarto w formie aktu notarialnego lub sporządzono oświadczenie woli w formie aktu notarialnego, wówczas obowiązku informacyjnego względem naczelnika urzędu skarbowego dopełnia notariusz. Przekazanie darowizny musi odbyć się na rachunek płatniczy nabywcy lub też rachunek obdarowanego inny niż płatniczy w banku lub SKOK-u albo w formie przekazu pocztowego. Obdarowany musi taki dokument przedstawić.
Agnieszka Czernik dodaje, że nie istnieje żadne ograniczenie liczby i częstotliwości, ani wartości darowizn. Nie ma zatem przeszkód, aby siostra zawarła umowę darowizny na rzecz brata np. w sierpniu 2023 roku, natomiast kilka miesięcy później została zawarta kolejna umowa darowizny, tym razem z inicjatywy brata na rzecz siostry.
Darowizna czy pożyczka – które rozwiązanie bezpieczniejsze?
Wojciech Jasiński, konsultant podatkowy w ATA Finance, zwraca jednak uwagę, że skoro brat po sprzedaży swojego obecnego mieszkania ma oddać siostrze pieniądze, z całą pewnością mamy więc do czynienia z pożyczką. W tej sytuacji przekazywanie pieniędzy w ramach darowizn obarczone jest ryzykiem uznania przez organ podatkowy, że pod pozorem tych czynności prawnych doszło w rzeczywistości do udzielenia i zwrotu pożyczki. Następnie fiskus może żądać zapłaty podatku od tej „ukrytej” czynności prawnej. Zdaniem eksperta, wydaje się to jednak pozbawione sensu, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że pożyczki udzielane rodzeństwu korzystają ze zwolnienia z PCC.
- Umowa pożyczki wydaje się również bezpieczniejszym rozwiązaniem z punktu widzenia siostry i zwrotu pożyczonych pieniędzy. Nawet najlepsze relacje rodzinne mogą się przecież pogorszyć – zaznacza Wojciech Jasiński.
Tego samego zdania jest także Patrycja Kubiesa, doradca podatkowy w kancelarii KiB. – Pożyczka jest najbezpieczniejszym rozwiązaniem dla siostry, gdyż darowizna, co do zasady, nie jest zwrotna. Kodeks cywilny przewiduje jedynie zwrot darowizny po jej wykonaniu, jeżeli brat dopuściłby się względem siostry rażącej niewdzięczności. Tym samym z punktu widzenia siostry najlepszym rozwiązaniem jest sporządzenie umowy pożyczki – twierdzi Patrycja Kubiesa.
Pożyczka bez odsetek – czy jest możliwa?
Siostra nie chciałaby jednak z pewnością zarabiać na bracie. Czy możliwe jest więc zawarcie umowy pożyczki bezpłatnej, bez oprocentowania? Z cytowanego już przepisu art. 720 par. 1 kodeksu cywilnego, wynika że pożyczkobiorca powinien oddać tę samą ilość pieniędzy, którą otrzymał. - Pożyczka jest zatem co do zasady umową nieodpłatną. Strony mogą oczywiście ustalić między sobą wynagrodzenie za korzystanie z kapitału (odsetki). Ich brak jednak nie powoduje przysporzenia po stronie pożyczkobiorcy. Nie zapłaci on zatem podatku dochodowego z tytułu nieodpłatnego świadczenia – twierdzi Wojciech Jasiński.
Problem ten szczegółowo wyjaśnia Patrycja Kubiesa. Wskazuje, że w przypadku nieoprocentowanej pożyczki, wartość potencjalnych odsetek powinna być zaliczona do nieodpłatnych świadczeń, które następnie stanowiłyby podstawę opodatkowania. Znajdzie tutaj jednak zastosowanie przepis art. 21 ust. 1 pkt. 125 ustawy o PIT, który wskazuje, iż wolne od podatku dochodowego są nieodpłatne świadczenia otrzymane od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. - Mimo zatem, iż pożyczka będzie nieoprocentowana, to w przypadku otrzymania jej np. od siostry będzie mogła skorzystać ona ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych w odniesieniu do wartości nieodpłatnego świadczenia jakie otrzymuje, w związku z brakiem oprocentowania pożyczki – podkreśla Patrycja Kubiesa.
Podsumowując, najkorzystniejszym rozwiązaniem dla naszego Czytelnika wydaje się więc zawarcie z siostrą umowy pożyczki. Jeśli transakcja zostanie zgłoszona do urzędu, a pieniądze zostaną przekazane w formie przelewu, rodzeństwo nie zapłaci podatku.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
