W przedmiotowej sprawie do fiskusa zwrócił się podatnik, który w ramach prowadzenia (jednoosobowo) działalności gospodarczej udziela pożyczek. Zasadniczo udziela pożyczek krótkoterminowych, które nie są oprocentowane, natomiast od klienta pobierana jest stała prowizja za udzielenie pożyczki. Prowizja ta zwracana jest wraz z kwotą pożyczki, jednakże podatek od kwoty prowizji uiszczany jest w chwili udzielenia pożyczki.

Podatnik chce jednak zmodyfikować umowę tak, aby do kwoty pożyczki nie była doliczana stała kwota prowizji, natomiast wysokość marży uzależniona byłaby od momentu, w którym pożyczka byłaby zwracana. Podatnik pobierze wynagrodzenie za udzielenie pożyczki z momentem jej faktycznej spłaty.

Powstało więc pytanie, w którym momencie powstanie obowiązek podatkowy w PIT w stosunku do kwoty marży? Według podatnika w momencie faktycznej spłaty pożyczki, ponieważ w momencie udzielenia pożyczki pożyczkodawca nie jest w stanie z góry określić, kiedy zostanie ona spłacona i tym samym, w jakiej wysokości wystąpi marża. Skutkiem tego udzielający pożyczki nie jest w stanie ustalić kwoty podlegającej opodatkowaniu i samego podatku. Obowiązek podatkowy względem pożyczkodawcy powstanie więc w momencie faktycznej spłaty pożyczki, i tylko w odniesieniu do kwoty otrzymanej marży, gdyż tylko jej wielkość stanowi dochód pożyczkodawcy.

Fiskus się nie zgodził i uznał, że przychód należny z tytułu opłat (marży) za udzielanie pożyczki powstanie w dacie zawarcia umowy pożyczki (wykonanie usługi). Decydujące będzie wydanie towarów lub wykonanie usługi i to w tym dniu powinien zostać wykazany przychód należny z tego tytułu.

Sprawę rozstrzygnął WSA w Gliwicach. Sąd podzielił stanowisko fiskusa, że w przypadku działalności, jaką prowadzi podatnik, udzielając pożyczek poza systemem bankowym, co do zasady, przychód podatkowy dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych powstaje w dniu wykonania ww. usługi. Moment uzyskania przychodu z tytułu marży od udzielonej pożyczki należy określić na podstawie art. 14 ust. 1c ustawy o PIT. A to oznacza to, że przychód z tytułu opłat (marży) za udzielanie pożyczki powstanie u podatnika w momencie wystąpienia najwcześniejszego zdarzenia związanego z usługą, którym jest data zawarcia umowy pożyczki, tj. wykonania usługi.

Zdaniem sądu, podatnik myli się twierdząc, że nie można określić wysokości marży, a w konsekwencji kwoty podlegającej opodatkowaniu. Z regulaminu udzielania pożyczek jasno bowiem wynika, że już od dnia udzielenia pożyczki marża wynosząca co najmniej [...] zł. będzie należna i znana stronie wnioskującej tj. pożyczkodawcy. A bez istotnego znaczenia dla sprawy jest to, że mogą wystąpić różnice pomiędzy wysokością tak ustalonego przychodu, a przychodu wynikającego z marży. Podatnik będzie wówczas zobowiązany do skorygowania wysokości wykazanego uprzednio przychodu i wpłaconej zaliczki w okresie sprawozdawczym właściwym dla powstania tego przychodu.

Wyrok WSA w Gliwicach z 15 kwietnia 2015 r., sygn. akt I SA/Gl 939/14

Opracowanie pochodzi z programu Vademecum Głównego Księgowego