Istotą sporu w sprawie było określenie momentu powstania obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych w przypadku ustanowienia odpłatnej służebności przesyłu w drodze oświadczenia woli właściciela nieruchomości złożonego w formie aktu notarialnego. Powstało bowiem pytanie czy z dokonaniem takiej czynności na notariuszu sporządzającym akt notarialny ciąży obowiązek obliczenia, pobrania i odprowadzenia PCC na rachunek właściwego organu podatkowego.

Notariusz uznał, że PCC pobiera i wpłaca do właściwego urzędu skarbowego w przypadku, gdy do ustanowienia służebności przesyłu dochodzi w drodze dwustronnej czynności prawnej, tj. umowy zawartej w formie aktu notarialnego (zawierana jest umowa o ustanowieniu służebności przesyłu). Innymi słowy do aktu notarialnego ustanawiającego służebność staje zarówno właściciel nieruchomości jak i przedstawiciele przedsiębiorstwa i w drodze umowy zawartej w całości w formie aktu notarialnego ustanawiana jest przez strony służebność przesyłu. W przypadku natomiast, gdy dochodzi do sytuacji, w której do aktu staje wyłącznie właściciel nieruchomości i składa jednostronne oświadczenie o ustanowieniu służebności przesyłu, notariusz PCC od tej czynności nie pobierał uznając, że w tej sytuacji nie jest płatnikiem tego podatku, bowiem z chwilą złożenia jednostronnego oświadczenia o ustanowieniu służebności przesyłu nie powstaje obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych.

Stanowisko notariusza zostało zakwestionowane przez przedsiębiorcę (podatnika), który uznał, że notariusz jest płatnikiem PCC, nawet jeżeli do aktu staje wyłącznie właściciel nieruchomości i składa jednostronne oświadczenie o ustanowieniu służebności przesyłu.

Sprawa trafiła do WSA w Białymstoku. Zdaniem sądu dla skutecznego ustanowienia służebności konieczne jest złożenie przez właściciela nieruchomości oświadczenia w formie aktu notarialnego. Wbrew wrażeniu, jakie można odnieść, czynność, o jakiej wyżej mowa nie ma charakteru jednostronnej czynności prawnej, w rzeczywistości bowiem dochodzi tu do uzgodnienia woli stron, przy zwolnieniu drugiej, w tym przypadku przedsiębiorcy przesyłowego, od składania oświadczenia woli w formie aktu notarialnego. To z kolei determinuje dalsze skutki prawne takiej czynności, w tym prawnopodatkowe. Ponieważ niezachowanie formy aktu notarialnego dla oświadczenia właściciela nieruchomości o ustanowieniu służebności powoduje nieważność umowy, to nie budzi wątpliwości w ocenie Sądu, że do ustanowienia służebności dochodzi dopiero w dacie sporządzenia aktu notarialnego. Z tą datą zatem powstaje obowiązek podatkowy w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych i to notariusz zobowiązany jest pobrać ten podatek przy sporządzaniu aktu notarialnego. Spółka/przedsiębiorca przesyłowy w takiej sytuacji nie jest zobowiązany do składania deklaracji PCC.

Wyrok WSA w Białymstoku z 23 grudnia 2013 r., I SA/Bk 496/13

Czytaj także:

CIT: za nieodpłatną służebność przesyłu firma nie zapłaci podatku>>>