Odpowiedzialność solidarna w ustawie o VAT – skutki dla nabywcy

Proponowane przez Ministerstwo Finansów zmiany w ustawie o VAT w zakresie wprowadzenia odpowiedzialności solidarnej nabywcy, za nieuregulowane zaległości podatkowe dostawcy, niosą szereg zagrożeń dla tego pierwszego. Wiąże się to również z ograniczeniem mu możliwości rozliczania się z podatku VAT w okresach kwartalnych.

Przesłanki i zakres odpowiedzialności

Ministerstwo Finansów decydując się na wprowadzenie odpowiedzialności solidarnej, uzasadnia to ochroną uczciwych przedsiębiorców, ograniczaniem szarej strefy, ochroną wpływów budżetowych. Nałożenie solidarnej odpowiedzialności na nabywców określonych towarów, obrót których szczególnie narażony jest na oszustwa polegające na wyłudzeniu podatku VAT, ma pełnić przede wszystkim funkcję prewencyjną, a nie represyjną. Przejawiać ma się w dokładniejszym kontrolowaniu przez podatników (nabywców) swoich kontrahentów (zbywców). Ma to eliminować z łańcucha dostaw podmioty nastawione na oszustwa podatkowe, a tym samym zwiększyć obrót odpowiadający rzeczywistej działalności gospodarczej.

Odpowiedzialnością solidarną objęci będą podatnicy podatku od towaru i usług:
- na rzecz których dokonano dostawy towarów wymienionych w ustawie (wyroby stalowe, paliwa i złoto),
- jeżeli w momencie dokonania dostawy towarów podatnik wiedział, lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku lub jej część, przypadająca na tę lub na wcześniejszą albo późniejszą dostawę tych towarów, nie została lub nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego.

Za „uzasadnione podstawy”, uważa się szczególne okoliczności towarzyszące dostawie towarów lub szczególne warunki na jakich została ona dokonana. Chodzi tutaj o przypadki, gdy cena za dostarczone podatnikowi towary była niższa od wartości rynkowej. To domniemanie mógłby podatnik obalić, wykazując, że te okoliczności nie wiązały się z niewpłaceniem podatku, przypadającego na dostawę tych towarów, na jakimkolwiek etapie ich obrotu.

Postuluje się o doprecyzowanie tych przepisów, bowiem istnieją obawy, że instytucja ta będzie wykorzystywana do nadużyć kontrolnych ze strony urzędów skarbowych. Trudno byłoby obalić w praktyce wspomniane domniemanie, bowiem niższa cena rynkowa może być - i często jest - normalnym elementem gry rynkowej, będącej przejawem zdrowej konkurencji. Niekoniecznie nabywca musi, czy też powinien podejrzewać, że ta cena jest wynikiem nadużyć dostawcy, który nie zamierza odprowadzić od tej transakcji podatku VAT. Redakcja tego przepisu będzie miała istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania całej instytucji solidarnej odpowiedzialności.

Podstawą objęcia nabywcy odpowiedzialnością solidarną będzie wyłącznie zaległość podatkowa dostawcy wynikająca z niewpłaconego przez niego podatku. Będzie to zatem podatek wynikający z deklaracji lub decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego, jeśli naczelnik urzędu skarbowego określi je w innej wysokości, na podstawie których zostanie wystawiony tytuł wykonawczy.

Nabywca nie będzie odpowiadał za odsetki za zwłokę od zaległości podatkowej dostawcy, naliczone w okresie przed wydaniem decyzji orzekającej odpowiedzialność solidarną. Dotyczy to także kosztów egzekucyjnych.

Zabezpieczenie na majątku nabywcy

Równocześnie ze zmianą ustawy o podatku od towarów i usług, zmieniona będzie także ustawa – Ordynacja podatkowa. Konieczne jest bowiem stworzenie podstaw prawnych umożliwiających zabezpieczenie orzeczonej odpowiedzialności solidarnej. Jeśli zaistnieje uzasadniona obawa, że dostawca towarów nie wykona swojego zobowiązania podatkowego, w szczególności w sytuacji gdy nie płaci on podatków oraz utrudnia egzekucję, będzie istniała możliwość zabezpieczenia wykonania tego zobowiązania na majątku nabywcy. Zabezpieczenie to będzie mogło być dokonane po doręczeniu nabywcy decyzji orzekającej odpowiedzialność solidarną.

Jeśli egzekucja z majątku dostawcy okaże się w całości lub części bezskuteczna, wówczas decyzja o zabezpieczeniu wygaśnie i zostanie wszczęta egzekucja zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności solidarnej nabywcy z jego majątku.

Ujednolicenie okresów rozliczeniowych

Podmioty dokonujące wyłudzeń wykorzystują także możliwość rozliczania się w różnych okresach: miesięcznych albo kwartalnych. W znacznym stopniu ułatwia to ukrywanie rozbieżności sprawozdawczych, odsuwa także w czasie możliwość skontrolowania podmiotów biorących udział w tym procederze. Dlatego

też proponuje się wprowadzenie ograniczeń w zakresie składania deklaracji za okresy kwartalne podatnikom dokonującym dostaw towarów wrażliwych (wyrobów stalowych, paliw i złota). Rozliczanie kwartalne nie będzie możliwe jeżeli wartość sprzedaży netto przekroczy kwotę 10.000,00 zł. Podatnik utraci prawo do rozliczania się za okresy kwartalne z chwilą, gdy w którymkolwiek miesiącu rozliczeniowego okresu kwartalnego, przekroczona zostanie ta kwota.

Podatnicy będą zobowiązani do składania deklaracji za okresy miesięczne począwszy od miesiąca kwartału w którym przekroczono tę kwotę – jeżeli przekroczenie kwoty miało miejsce w pierwszym lub drugim miesiącu kwartału. Wówczas deklaracje za poszczególne miesiące, które upłynęły od rozpoczęcia danego kwartału, będą składane w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przekroczono tę kwotę.

Natomiast w przypadku, gdy przekroczenie będzie miało miejsce w trzecim miesiącu kwartału, zobowiązanie do składania deklaracji podatkowych za okresy miesięczne powstanie od rozliczenia nie za ten miesiąc, ale dopiero za pierwszy miesiąc kwartału następującego po kwartale, w którym tę kwotę przekroczono.

Wyłączenie ze składania deklaracji kwartalnych obowiązywałoby przez cztery następne kolejne kwartały.

Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizuje się w kompleksowej obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych.