Nienależny zwrot podatku jak bezpodstawne wzbogacenie

Omyłkowe przekazanie przez organ podatkowy na rachunek podatnika nienależnych mu pieniędzy tytułem zwrotu podatku w sytuacji, gdy prawomocnie rozstrzygnięto niezasadność wniosku o stwierdzenie nadpłaty, powinno być rozpatrywane zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu i nienależnym świadczeniu. Takorzekł NSA w wyroku z 27 października 2011 r.

W przedmiotowej sprawie organ podatkowy omyłkowo, bez udziału podatnika, dokonał przelania na jego rachunek bankowy kwoty pieniężnej tytułem nienależnego zwrotu podatku, naruszając reguły ostrożnego postępowania. Zdaniem organu podatkowego, to podatnikowi należy jednak przypisać winę, ponieważ wiedząc o braku podstaw prawnych do uzyskania środków pieniężnych, świadomie odmówił ich zwrotu. Spór w tej sprawie zasadniczo więc sprowadzał się do wykładni art. 52 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym na równi z zaległością podatkową traktuje się także zwrot podatku, jeżeli podatnik otrzymał go nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej lub został on zaliczony na poczet zaległości podatkowej albo bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wykaże, że nie nastąpiło to z jego winy.

NSA, do którego trafiła sprawa, uznał, że organy muszą wykazać związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy otrzymaniem nienależnego zwrotu przez stronę, a jej działaniem w tym zakresie. Inaczej podatnikowi nie można przypisać w tym zakresie jakiejkolwiek winy. W szczególności nie można dopatrzyć się takiego związku pomiędzy wnioskiem strony o stwierdzenie nadpłaty, załatwionego zresztą w sposób prawomocny odmownie, a przekazaniem na rachunek spółki nienależnego jej zwrotu podatku.

Zdaniem NSA, omyłkowe przekazanie tytułem zwrotu podatku przez organ podatkowy na rachunek podatnika nienależnej mu kwoty pieniężnej w sytuacji, gdy w sposób prawomocny rozstrzygnięto kwestię niezasadności wniosku strony o stwierdzenie nadpłaty i brak jest związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy zachowaniem podatnika a nienależnym zwrotem, powinno być rozpatrywane zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu i nienależnym świadczeniu (art. 405 w zw. z art. 410 § 1 k.c.), zgodnie z którymi, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, zobowiązany jest do jej zwrotu, w szczególności w przypadku nienależnego świadczenia, które spełnił nie będąc w ogóle zobowiązanym.

Wyrok NSA z 27 października 2011 r., sygn. I FSK 1680/10, LEX nr 1033966.