W 2019 roku Polska jako pierwszy kraj Unii Europejskiej zaimplementowała przepisy dotyczące raportowania schematów podatkowych (MDR – Mandatory Disclosure Rules) do szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Schematem podatkowym określono czynności i uzgodnienia, które mają (lub mogą mieć) wpływ na obowiązki podatkowe przedsiębiorców, a normy prawne MDR stworzyły zupełnie nowe zasady w relacjach między podatnikiem a organami podatkowymi. Polscy podatnicy zostali nie tylko obciążeni dodatkowymi obowiązkami raportowymi, ale też, w pewnych okolicznościach, mieli obowiązek przygotowania procedur wewnętrznych korespondujących z nowo wprowadzonymi przepisami. Z drugiej strony, organy podatkowe uzyskiwały wiedzę o działaniach podatników, które mogły powodować uszczuplenie wpływów podatkowych. Aby uzyskać taką wiedzę nie było już konieczności przeprowadzania kontroli u podatników – w większości wypadków administracji podatkowej wystarczała analiza zgłoszonych schematów.
Problem z zastosowaniem kontrowersyjnych przepisów
Ministerstwo Finansów, uzasadniając zmiany, przyznawało, że weryfikacja raportowanych schematów podatkowych jest bardzo efektywnym sposobem pozyskiwania informacji o tym, co planują podatnicy i ich doradcy. Szybki dostęp do informacji wrażliwych miał pomóc przy uszczelnieniu systemu podatkowego i przeciwdziałaniu agresywnej optymalizacji.
Niestety, polskie regulacje MDR rodziły od początku bardzo wiele kontrowersji. Ich zakres w wielu obszarach określono o wiele szerzej niż w dyrektywie UE, której miały być przecież implementacją. Przykładowo, polski ustawodawca objął reżimem MDR nie tylko schematy transgraniczne, ale również krajowe, rozszerzono również zakres podatków objętych obowiązkami raportowymi (np. o VAT).
Zobacz również: Raportowanie MDR niezgodne z Konstytucją >>
W obliczu wspomnianych kontrowersji, już po wprowadzeniu przepisów MDR, Ministerstwo Finansów opublikowało obszerne objaśnienia w zakresie raportowania schematów podatkowych. Niestety objaśnienia te, zdaniem wielu specjalistów, nie rozwiewały wszystkich wątpliwości. Mimo to miały one istotne znaczenie w sytuacji braku bieżącego orzecznictwa w omawianej materii. Podatnicy mogli też domniemywać, iż zastosowanie się do tych objaśnień (niebędących wszakże źródłem prawa) daje im pewną ochronę prawną.
Jakie skutki będzie miał wyrok Trybunału
Trybunał Konstytucyjny, zwracając w swoim lipcowym wyroku uwagę na naruszenie tajemnicy zawodowej doradcy podatkowego, nie zakwestionował samej istoty regulacji MDR. Mimo to, zaistniała sytuacja może spowodować kilka istotnych, praktycznych zmian.
Po pierwsze, należy spodziewać się, że ciężar raportowania schematów przeniesie się z doradców podatkowych na samych przedsiębiorców. Zgodnie bowiem z polskimi przepisami podatkowymi zawartymi w ordynacji podatkowej, obowiązek przekazania informacji o schematach podatkowych dotyczy nie tylko „promotora” (najczęściej doradcy pracującego dla przedsiębiorcy, ale także prawnika firmy, czy innego „pomysłodawcy” dla konkretnego rozwiązania podatkowego). Obowiązek ten może też dotyczyć „korzystającego” (czyli spółki, osoby fizycznej czy innego podmiotu który korzysta z danego rozwiązania, często uzyskując w efekcie jego zastosowania konkretne profity podatkowe).
Sytuacja wyłączenia promotora-doradcy z obowiązków raportowych prawdopodobnie wymusi więc jeszcze ściślejszą współpracę między przedsiębiorcami a ich doradcami. Ci pierwsi będą mogli oczekiwać wsparcia we wszystkich kwestiach związanych z wypełnianiem obowiązków wynikających z przepisów MDR. Nie można przy tym wykluczyć, że w praktyce to i tak doradcy będą dokonywać wszystkich niezbędnych czynności i przygotowywać odpowiednie zgłoszenia, a przedsiębiorcom pozostanie jedynie techniczna czynność przekazywania dokumentów do organu podatkowego.
Po drugie, założyć można że w ślad za doradcami podatkowymi również przedstawiciele innych profesji prawniczych zaangażowani w kwestie MDR będą powoływać się na nienaruszalność tajemnicy zawodowej – w oparciu o lipcowy wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Co prawda wspomniane orzeczenie nie dotyczy promotorów innych niż doradcy podatkowi (np. radców prawnych, adwokatów), jednak zasada nienaruszalności tajemnicy zawodowej potwierdzona przez Trybunał odnosić się powinna także do innych pokrewnych zawodów zaufania publicznego.
Po trzecie, można spodziewać się, iż w ślad za omawianym wyrokiem zaczną się wreszcie pojawiać indywidualne interpretacje podatkowe w zakresie schematów podatkowych wydawane przez dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. Mimo iż przepisy dotyczące raportowania obowiązują od ponad pięciu lat, dopiero w lipcu tego roku pojawiła się pierwsza tego typu interpretacja. Wcześniejsze odmowy ich wydawania motywowane były tym, że regulacje MDR mają charakter proceduralny, podczas gdy interpretacje podatkowe (zasadniczo wiążące zarówno podatnika jak i organ podatkowy) dotyczyć mogą jedynie materialnego prawa podatkowego. Analizowany wyrok Trybunału Konstytucyjnego, jak również stanowisko przedstawione przez Naczelny Sąd Administracyjny powinny jednak skłonić dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej do zmiany podejścia do kwestii wydawania interpretacji indywidualnych.
Czy będzie zmiana przepisów
I wreszcie po czwarte, można mieć nadzieję, że analizowany wyrok Trybunału Konstytucyjnego uruchomi proces zmian przepisów ordynacji podatkowej, dotyczących raportowania schematów podatkowych. Regulacje te powinny zostać przeformułowane tak, aby wprost chronić tajemnicę zawodową doradców podatkowych, adwokatów i radców prawnych. Jednocześnie ustawodawca mógłby niejako „przy okazji” dokonać dalej idących zmian, zwłaszcza tam, gdzie przepisy są trudne do zinterpretowania, bądź istotnie wykraczają poza zakres określony w dyrektywie UE. Wyeliminowanie z polskiego prawa podatkowego przynajmniej najbardziej kontrowersyjnych regulacji MDR byłoby bardzo pozytywnym, długofalowym efektem omawianego wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
Andrzej Pietrasik, doradca podatkowy, lider Działu Podatkowego w Kancelarii MKZPartnerzy
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
