KUP: przy ocenie wydatku ważne jest też zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodów

Przy ocenie danego wydatku, jako kosztu uzyskania przychodów nie sposób pominąć dynamiki procesów i zjawisk gospodarczych, w ramach których dochodzi do zmiany pierwotnie podejmowanych decyzji, a która to zmiana związana jest zwłaszcza z zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodów. Takie stanowisko wynika z wyroku WSA w Poznaniu z 4 kwietnia 2013 r.

Istota sporu w rozpoznawanej sprawie sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, czy kara umowna zapłacona kontrahentowi na podstawie zawartego porozumienia może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodu zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

Zdaniem spółki, kara umowna, zapłacona na podstawie zawartego z kontrahentem porozumienia, mająca charakter odstępnego, może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów na zasadzie ogólnej wynikającej z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. W ocenie spółki nie osiągnęłaby ona żadnego przychodu z tytułu zawartej umowy, natomiast poniosłaby koszty związane z dalszymi próbami realizacji projektu, o których wiedziała, że będą bezowocne. Dalsze próby wykonania umowy byłyby dla spółki w ujęciu ekonomicznym nieopłacalne i mogłyby spowodować straty w prowadzonej przez spółkę działalności. W takim aspekcie zawarcie porozumienia i zapłata kary umownej na rzecz kontrahenta była podyktowana próbą minimalizacji strat i służyła zachowaniu i zabezpieczeniu źródła przychodów – działalności gospodarczej prowadzonej przez spółkę.

Fiskus nie zgodził się z tą argumentacją i wskazał, że odstąpienie od realizacji umowy z przyczyn leżących po stronie spółki powoduje, że związek przyczynowo - skutkowy pomiędzy wydatkiem a przychodem w ogóle nie wystąpi. Zapłata kary umownej i odszkodowania w żadnym razie nie prowadzi do osiągnięcia przychodu, a wręcz przeciwnie - wiąże się z negatywnymi konsekwencjami finansowymi dla spółki.

Sprawa trafiła do WSA w Poznaniu. Sąd przyznał rację spółce. Zdaniem sądu gospodarczo uzasadnione i racjonalne decyzje gospodarcze, podejmowane pierwotnie w określonych warunkach, mające oczywisty związek z przychodami, w związku z negatywną zmianą okoliczności mogą wywoływać lub wywołują konieczność podejmowania przez podatnika działań zmierzających już nie do osiągnięcia przychodów, ale do zachowania lub zabezpieczenia źródeł przychodów. Zwrot "lub zachowania albo zabezpieczenia źródeł przychodów" nakazuje odczytywać treść całego art. 15 ust. 1 ustawy o CIT w znacznie szerszym kontekście, nie ograniczając określonych wydatków do "osiągnięcia przychodów".

Sąd podkreślił, że oceniając dany wydatek pod kątem kosztu podatkowego należy uwzględniać również logiczny ciąg zdarzeń wywołujących określone działania podatnika, tj. zawarcie umowy (porozumienia), zmiana uwarunkowań gospodarczych, przyczyny odstąpienia od umowy, skutkujące zapłatą kary umownej, konsekwencje finansowe takiej decyzji i ich wpływu na osiągnięcie przychodów lub zachowanie albo zabezpieczenie źródeł przychodów. Przy ocenie danego wydatku, jako kosztu uzyskania przychodów nie sposób także pominąć dynamiki procesów i zjawisk gospodarczych, w ramach, których dochodzi do zmiany pierwotnie podejmowanych decyzji, a która to zmiana związana jest zwłaszcza z zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodów.

A ponieważ z ekonomicznego punktu widzenia zerwanie umowy i zapłacenie kary umownej było korzystne zarówno dla podatnika (osiągnął dochód większy niż możliwy do osiągnięcia w razie kontynuowania umowy), jak i dla Skarbu Państwa (od wyższego dochodu podatnik zapłaci wyższy podatek), to w niniejszej sprawie zapłacona przez spółkę na podstawie zawartego z kontrahentem porozumienia kara umowna, mająca charakter odstępnego, może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów na zasadzie ogólnej wynikającej z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

Wyrok WSA w Poznaniu z 4 kwietnia 2013 r., I SA/Po 106/13