W ostatnich latach weszło w życie wiele przepisów, które wpłynęły na sposób rozliczania wynagrodzeń pracownika i kalkulację kwot brutto i netto. Są to między innymi: zmiany wysokości kosztów uzyskania przychodów ze stosunku pracy, zmiany w skali podatkowej, wprowadzenie tzw. ulgi dla młodych oraz Pracowniczych Planów Kapitałowych czy też zmiana sposobu liczenia zaliczek na PIT, tzw. pełna progresja.
Wynagrodzenie brutto
Wynagrodzenie brutto nie zostało zdefiniowane w żadnym akcie prawnym. Przyjmuje się, że jest to wynagrodzenie przed dokonaniem z niego potrąceń. Występuje ono najczęściej w umowach. Najbliższym terminem prawnym do wynagrodzenia brutto mógłby być przychód, którym są, co do zasady, otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Wynagrodzenie netto, czyli wynagrodzenie „na rękę”
Wynagrodzenie netto, potocznie zwane wynagrodzeniem „na rękę” również nie jest terminem prawnym. Jest to wynagrodzenie po dokonaniu z niego potrąceń, a więc faktycznie otrzymane. Tymi potrąceniami są składki na ubezpieczenia społeczne, składka na ubezpieczenie zdrowotne, zaliczka na PIT oraz ewentualnie inne potrącenia, np. składka pracownika na PPK albo PPE.
Kalkulacja faktycznie uzyskanego wynagrodzenia netto w danym roku podatkowym możliwa jest dopiero na etapie zeznania podatkowego, gdzie wskutek np. odliczenia przysługujących ulg, kalkulowana jest efektywna stawka opodatkowania, ostateczna w danym roku podatkowym. Ponieważ zależy to od konkretnej sytuacji danego podatnika, poniżej przedstawiona zostanie kalkulacja brutto-netto na bazie miesięcznej.
Zobacz również: Ulgi i odliczenia w rocznym PIT pomogą obniżyć podatek >>
Ponadto, składki i odliczenia od wynagrodzenia brutto mogą się różnić w zależności od stosunku prawnego łączącego strony. Najczęstszą formą jest to umowa o pracę, dlatego też na niej skupia się niniejsze opracowanie. Poniższe mechanizmy można zastosować do innych umów, jednak należy mieć na uwadze występujące różnice, np. umowa o dzieło nie stanowi samodzielnego tytułu do ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego.
Składki na ubezpieczenia społeczne oraz składka zdrowotna
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód. Stopy procentowe składek po stronie pracownika wynoszą: 9,76 proc. na ubezpieczenie emerytalne, 1,50 proc. na ubezpieczenie rentowe oraz 2,45 proc. na ubezpieczenie chorobowe. Składki emerytalne i rentowe naliczane są tylko do osiągnięcia rocznego ograniczenia podstawy wymiaru, który w 2021 r. wynosi 157 770 zł.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9 proc. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pomniejszonej o kwoty tych składek finansowanych przez ubezpieczonych. Innymi słowy, podstawę obliczenia tej składki stanowi przychód minus wyżej wymienione składki ZUS pracownika. Kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne, o którą zmniejsza się podatek, nie może przekroczyć 7,75 proc. podstawy wymiaru tej składki. Nieodliczalną część 1,25 proc. składki zdrowotnej czasami nazywa się ukrytym podatkiem.
Pracownicze Plany Kapitałowe/Pracownicze Plany Emerytalne
PPK finansowane są z trzech źródeł. Po pierwsze, przez samego uczestnika z wpłaty podstawowej, która wynosi, co do zasady, 2 proc. wynagrodzenia oraz dobrowolnej wpłaty dodatkowej w wysokości do 2 proc. wynagrodzenia. Po drugie, podmiot zatrudniający dokonuje wpłaty podstawowej w wysokości 1,5 proc. wynagrodzenia oraz dobrowolnej wpłaty dodatkowej w wysokości do 2,5 proc. wynagrodzenia. Po trzecie, niektóre wpłaty są finansowane z budżetu państwa. Co ważne, wpłaty finansowane przez podmiot zatrudniający nie są wliczane do wynagrodzenia stanowiącego podstawę ustalenia wysokości obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, natomiast wliczane są do podstawy do opodatkowania.
Podobnie, uczestnictwo w PPE może mieć wpływ na wynagrodzenie netto. W przypadku PPE, wpłata pracownika jest dobrowolna, natomiast składka pracodawcy nie może być niższa niż 3,5 proc. i przekraczać 7 proc. wynagrodzenia brutto pracownika.
Cena promocyjna: 127.2 zł
|Cena regularna: 159 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 159 zł
Zaliczki na PIT
Podstawą kalkulacji zaliczek na PIT jest dochód. Za dochód uważa się uzyskane przychody, po odliczeniu kosztów uzyskania przychodów (najczęściej 250 zł miesięcznie) oraz po odliczeniu potrąconych składek na ubezpieczenia społeczne. Wskazać przy tym należy, że koszty uzyskania przychodów są odliczeniem tylko do celów PIT, z punktu widzenia wynagrodzenia netto są obojętne. Co do zasady, zaliczki na PIT wynoszą:
- za miesiące, w których podatnik nie przekroczył dochodu 85 528 PLN - 17 proc. miesięcznego dochodu;
- za miesiąc, w którym podatnik przekroczył dochód 85 528 PLN - 17 proc. od tej części dochodu, która nie przekroczyła ww. kwoty i 32 proc. od nadwyżki ponad tę kwotę;
- za miesiące następujące- 32 proc. miesięcznego dochodu.
Obliczona w powyższy sposób kwota stanowi podstawę opodatkowania, którą należy zaokrąglić. W określonych przypadkach, zaliczka pomniejszana jest o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek (43,76 zł miesięcznie). Zaliczkę zmniejsza się również o odliczalną kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne (7,75 proc.) oraz należy ją zaokrąglić.
Przykład kalkulacji dla osoby uzyskującej przychody z tytułu jednego stosunku pracy, która nie jest zapisana do PPK/PPE, ale korzysta z ulgi dla młodych:
- kwota brutto- 5 000 zł;
- składki pracownika na ubezpieczenie społeczne: składka emerytalna - 5 000*9,76 proc. = 488 zł, składka rentowa - 5 000*1,50 proc. = 75 zł, składka chorobowa 5 000*2,45 proc. =122,50 zł, suma: 685,50 zł;
- składka zdrowotna - (5 000-685,50)*9 proc. = 388,31 zł;
- kwota netto wynagrodzenia: 5 000 - 685,50 (ZUS) - 388,31 (składka zdrowotna 9 proc.)= 3 926,19 zł.
Przykład kalkulacji dla osoby uzyskującej przychody z tytułu jednego stosunku pracy, zapisanej do PPK bez dobrowolnej wpłaty dodatkowej, nieuprawnionej do korzystania z ulgi dla młodych:
- kwota brutto- 5 000 zł, do tego 75 zł składki na PPK finansowanej przez pracodawcę;
- składki pracownika na ubezpieczenie społeczne: składka emerytalna - 5 000*9,76 proc. = 488 zł, składka rentowa - 5 000*1,50 proc. = 75 zł, składka chorobowa 5 000*2,45 proc. =122,50 zł, suma: 685,50 zł;
- składka zdrowotna - (5 000-685,50)*9 proc. = 388,31 zł, składka odliczalna od PIT (7,75 proc.) = 334,37 zł;
- składka na PPK pracownika- 5 000*2 proc.= 100 zł;
- zaliczka na PIT - podstawa: 5 075 - 685,50 - 250 = 4 140 zł (zaokrąglona), kalkulacja: 4 140*17 proc. -43,76 - 334,37 = 326 zł
- kwota netto wynagrodzenia: 5 000 - 685,50 (ZUS) - 100 (PPK) - 388,31 (składka zdrowotna 9 proc.) - 326 (zaliczka na PIT) = 3 500,19 zł.
Kwota netto dla powyższego przykładu w sytuacji, gdy pracownik uiszcza zaliczki na PIT wg stawki 32 proc. bez kwoty zmniejszającej podatek:
- zaliczka na PIT - podstawa: 5 075 - 685,50 - 250 = 4 140 zł (zaokrąglona), kalkulacja: 4 140*32 proc. - 334,37 = 990 zł
- kwota netto wynagrodzenia: 5 000 - 685,50 (ZUS) - 100 (PPK) - 388,31 (składka zdrowotna 9 proc.) - 990 (zaliczka na PIT) = 2 836,19 zł.
Przykład kalkulacji dla osoby uzyskującej przychody z tytułu jednego stosunku pracy, która nie korzysta z PPK i z ulgi dla młodych, ale otrzymuje 20 proc. tzw. wynagrodzenia autorskiego, do którego mają zastosowanie 50 proc. koszty uzyskania przychodów:
- kwota brutto- 5 000 zł, w tym 4 000 zł wynagrodzenia zasadniczego oraz 1 000 zł wynagrodzenia autorskiego;
- składki pracownika na ubezpieczenie społeczne: składka emerytalna - 5 000*9,76 proc. = 488 zł, składka rentowa - 5 000*1,50 proc. = 75 zł, składka chorobowa 5 000*2,45 proc. =122,50 zł, suma: 685,50 zł;
- składka zdrowotna - (5 000-685,50)*9 proc. = 388,31 zł, składka odliczalna od PIT (7,75 proc.) = 334,37 zł;
- zaliczka na PIT - koszty uzyskania przychodów z wynagrodzenia zasadniczego - 250 zł, koszty uzyskania przychodów z wynagrodzenia autorskiego – (1 000 - 685,50)* 50 proc.= 157,25 zł, podstawa: 5 000 - 685,50 - 250 - 157,25 = 3 907 zł (zaokrąglona), kalkulacja: 3 907*17 proc. -43,76 - 334,37 = 286 zł;
- kwota netto wynagrodzenia: 5 000 - 685,50 (ZUS) - 388,31 (składka zdrowotna 9 proc.) - 286 (zaliczka na PIT) = 3 640,19 zł.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
