Już dwa lata obowiązują w Polsce przepisy umożliwiające tworzenie grup VAT. Zostały one wprowadzone z początkiem stycznia 2023 roku. Chwilę zajęło przedsiębiorcom zbadanie, czy mogą w praktyce takie grupy tworzyć i z jakimi konsekwencjami się to łączy. W tym momencie – na początku grudnia 2024 r. – w Polsce istnieje 38 grup VAT. Co ciekawe, widać cały czas tendencję wzrostową, kolejni podatnicy zaczynają korzystać z takiego rozwiązania.
Kto tworzy grupy VAT
Zgodnie z przepisami ustawy o VAT grupa VAT to rozwiązanie pozwalające na konsolidację dla celów VAT powiązanych ze sobą podmiotów. Jeżeli zdecydują się one na utworzenie grupy VAT, wówczas tracą przymiot samodzielnych podatników VAT, a staje się nim grupa jako całość. Co więcej, czynności wykonywane pomiędzy członkami grupy VAT nie podlegają opodatkowaniu i są neutralne z perspektywy przepisów o VAT.
Jakie podmioty zdecydowały się na utworzenie grupy VAT w Polsce? Wachlarz branż jest różnorodny. Na „białej liście” podatników VAT można znaleźć grupy VAT, utworzone chociażby przez wiele samorządów. Na liście znajdziemy również podmioty z branży energetycznej, firmy produkcyjne, ale również grupę VAT utworzoną przez znaną wyższą uczelnię. Znajdziemy na niej kilka podmiotów z branży finansowej. Grupy utworzyły chociażby dwa duże banki działające w Polsce. Niemniej, liczba podmiotów z branży finansowej, które zdecydowały się na utworzenie grupy VAT jest relatywnie niewielka, zwłaszcza biorąc pod uwagę potencjalnie największe korzyści, jakie może przynieść utworzenie grupy VAT dla podmiotów z branży finansowej.
Czym kierują się podatnicy, którzy chcą utworzyć grupę VAT? Powodów może być wiele. Z jednej strony, mając na uwadze fakt, że rozliczenia pomiędzy członkami grupy VAT pozostają poza zakresem opodatkowania, utworzenie grupy VAT powoduje pewne uproszczenie rozliczeń. Co więcej, mogą się w takich przypadkach pojawić pewne oszczędności podatkowe – co w szczególności dotyczy przypadku, gdy jeden z podmiotów z grupy świadczy usługi opodatkowane VAT na rzecz innego podmiotu w ramach grupy, który nie ma pełnego prawa do odliczenia podatku naliczonego. To częsta sytuacja chociażby w sektorze finansowym czy też w branży medycznej.
Czytaj w LEX: Grupy spółek w podatku od towarów i usług > >
Jakie korzyści daje grupa VAT
Czynnikiem tworzenia grup VAT będzie również poprawa przepływów finansowych w ramach grupy. Dotyczy to przede wszystkim takich sytuacji, w których jeden z podmiotów w ramach grupy regularnie płaci podatek organom podatkowym, podczas gdy inny występuje sukcesywnie o zwroty VAT. Taka sytuacja może występować chociażby w branży deweloperskiej, gdzie w ramach grupy kapitałowej funkcjonują podmioty będące w fazie inwestycji oraz podmioty znajdujące się już w fazie sprzedaży. Inny przypadek to sytuacja, w której w Polsce działa spółka produkcyjna mająca wiele transakcji eksportowych (opodatkowanych stawką 0 proc.) oraz spółka dystrybucyjna, która działa na Polskim rynku i deklaruje VAT na transakcjach krajowych.
Inną korzyścią z utworzenia grupy VAT może być poprawa efektywności rozliczeń podatkowych w zakresie VAT. Należy bowiem pamiętać, że grupa VAT składa, co do zasady, jedną deklarację VAT (plik JPK_VAT). Dodatkowo jednak musi składać comiesięczną informację o transakcjach dokonywanych pomiędzy członkami grupy (JPK_GV). Może to mieć szczególne znaczenie, chociażby z perspektywy dewelopera posiadającego wiele spółek celowych dla poszczególnych projektów. Należy jednak mieć na uwadze, że jest to czynnik, który może zarówno zachęcać, jak i utrudniać utworzenia grupy VAT. Wszystko bowiem zależy od dostępności narzędzi, które wesprą od strony informatycznej tworzenie plików JPK_VAT dla całej grupy na bazie danych od ich członków. Z perspektywy niektórych podmiotów, brak takiego narzędzia może powstrzymywać utworzenie grupy VAT.
Zobacz również: Grupy VAT możliwe dla jednostek samorządu terytorialnego
Jakie przeszkody napotykają podatnicy
Czy powstanie grup VAT w Polsce napotyka na jakieś przeszkody? Największą z nich są dość sztywne wymogi dotyczące powiązań kapitałowych pomiędzy przyszłymi członkami grupy. Przede wszystkim powiązania pomiędzy członkami powinny mieć charakter bezpośredni (przykładowo, jedna spółka jest bezpośrednim udziałowcem w innych spółkach, które mają utworzyć grupę VAT). Z drugiej strony, co do zasady konieczne jest posiadanie udziałowca z siedzibą (lub choć oddziałem) w Polsce. To niestety oznacza, że bardzo trudno utworzyć grupę VAT podmiotom z zagranicznym kapitałem, prowadzącym działalność w Polsce – nawet jeżeli posiadają w Polsce kilka siostrzanych spółek. Kluczem do utworzenia grupy jest zatem odpowiednia struktura kapitałowa.
Czy przepisy o grupach VAT posiadają jakieś wady z perspektywy podatników? Wydaje się, że najtrudniejsze w stosowaniu są przepisy dotyczące zasad odliczania podatku naliczonego przez grupę VAT. Oczywiście ma to znaczenie dla takich podmiotów, które posiadają niepełne prawo do odliczenia podatku naliczonego i chciałyby utworzyć grupę VAT.
O ile bowiem w przypadku alokacji bezpośredniej oceniamy prawo do odliczenia z perspektywy działalności prowadzonej przez grupę jako całość, to przepisy dotyczące współczynnika stanowią duże wyzwanie. W pierwszej kolejności współczynnik jest bowiem obliczany i stosowany na poziomie członka grupy. To pewien paradoks, biorąc pod uwagę fakt, że podatnikiem przestaje być już członek grupy, a staje się nim grupa VAT. Prowadzi to też do sytuacji, w której grupa VAT musi prowadzić ewidencję w zakresie podatku naliczonego na kilku poziomach w zależności od tego, ile podmiotów wchodzi w skład grupy.
Dopiero gdy nie jest możliwe zastosowanie współczynnika na poziomie danego członka, można odwołać się do współczynnika liczonego na poziomie grupy VAT. Ta dość niefortunna konstrukcja powoduje znaczące wątpliwości interpretacyjne. Z jednej strony przy kalkulacji współczynnika na poziomie danego członka grupy należy wziąć pod uwagę wyłącznie jego przychody podlegające opodatkowaniu. A co w sytuacji, gdy podmiot ten świadczy prawie wyłącznie usługi na rzecz innych członków grupy? Taki współczynnik mógłby w dość istotny sposób być wypaczony i zakłócać prawo do odliczenia. Z drugiej strony czy możemy w takim przypadku stosować współczynnik obliczony na poziomie grupy? Nie jest to oczywiste patrząc na przepisy. W tym wypadku bardzo potrzebna byłaby nowelizacja przepisów ustawy o VAT.
Sprawdź w LEX: Grupy VAT – szanse, ale i zagrożenia > >
Cena promocyjna: 267.3 zł
|Cena regularna: 297 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 222.75 zł
Inną kwestią jest to, czy wdrożenie grupy VAT może zostać potraktowane przez organy podatkowe za schemat podatkowy, który podlega raportowaniu MDR. Ministerstwo Finansów wskazało w objaśnieniach dotyczących grup VAT, że w sytuacji, w której nie są podejmowane działania restrukturyzacyjne w celu wdrożenia tego rozwiązania trudno mówić o schemacie podatkowym podlegającym opodatkowaniu. Należy jednak mieć świadomość, że podejmowanie takich działań wyłącznie w celu utworzenia grupy VAT, mogłoby zostać potraktowane jako schemat podatkowy. Co prawda samo w sobie nie powinno to powodować zaniechania tworzenia grupy VAT, ale konieczne może być okresowe raportowanie korzyści podatkowych wynikających z wdrożenia takiego rozwiązania.
Podsumowując, cieszyć się należy, że liczba tworzonych grup VAT w Polsce stale rośnie. Warto byłoby jednak zastanowić się nad nowelizacją przepisów, która ułatwiłaby ich interpretację, zwłaszcza w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego. Dodatkowo warto by rozważyć zmianę warunków tworzenia grup VAT, tak by możliwe to było w większej liczbie przypadków.
Przemysław Skorupa, dyrektor w zespole ds. podatków pośrednich w Deloitte
Zobacz także w LEX: Grupa VAT > >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.