W ewidencji gruntów i budynków istnieje zapis działek stanowiących drogę we władaniu gminy. Działki te do dnia dzisiejszego nie zostały przejęte przez gminę na własność. Zgodnie z ustawą o drogach publicznych, drogi te nie stanowią dróg publicznych natomiast mieszczą się w definicji dróg wewnętrznych.
Czy gmina jest podatnikiem podatku od nieruchomości za te drogi?
Katalog podatników podatku od nieruchomości określony jest ustawą. W przepisach ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 121, poz. 844 z późn. zm.) – dalej u.p.o.l. brak jest jednak regulacji, która mogłaby wprost wskazywać odpowiedź na zadane pytanie. Rozstrzygnięcie tej kwestii należy ustalić w oparciu o przepisy prawa cywilnego, co też nie jest rzeczą łatwą z uwagi na fakt, że linia orzecznicza nie jest jednolita.
Podatnikami podatku od nieruchomości są stosownie do treści art. 3 u.p.o.l. są m.in. osoby prawne będące posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych.
O tym czy "władający" może być podatnikiem podatku od nieruchomości niestety przepisy ustawy nie stanowią. Pewne wskazówki w interesującej Państwa kwestii można znaleźć w odpowiedzi sekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji na interpelację nr 9692 w sprawie uregulowania stanu prawnego dróg, dla których w rejestrze gruntów jako "władający" widnieje gmina.
Sekretarz zauważył, że pozostał dotąd nieuregulowany stan prawny dotyczący dróg pozostających we władaniu gminy, które nie są drogami publicznymi. Ponadto nie są planowane ani żadne zmiany w tej kwestii ani też Ministerstwo nie planuje zwolnienia od podatku, które mogłoby objąć drogi wewnętrzne.
Adnotacja zawierająca informację, że władającym jest gmina dotyczy głównie dróg dla których księga wieczysta zaginęła, nigdy nie została założona bądź też istnieje, ale ostatniego wpisu dokonano w okresie międzywojennym, tj. w latach 20. i 30. XX wieku. W przytoczonym piśmie postawione jest pytanie czy gmina może być traktowana, jako posiadacz samoistny takich nieruchomości. Jak wynika z art. 336 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) – dalej k.c. posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel. Rzeczywistą wolę posiadacza, która decyduje o charakterze samego posiadania, ustala się na podstawie zamanifestowanych na zewnątrz przejawów władania rzeczą - tak wynika z postanowienia SN z dnia 5 września 2005 r., I CSK 54/08. W odpowiedzi na interpelację podkreśla się, że przejawy władania rzeczą muszą być konkretne; w przypadku takich osób prawnych jak gmina może być to np. zagospodarowanie danego terenu, wytyczenie i zbudowanie drogi, zbudowanie określonego budynku bądź obiektu. Gmina musi bowiem w sposób jednoznaczny zachowywać się jak właściciel, tj. z danej nieruchomości gruntowej korzystać. Jeżeli gmina nie wykonuje uprawnień właścicielskich np. gdy droga znajdująca się na danym gruncie jest tylko drogą gruntową albo gdy drogę zbudowali mieszkańcy, wówczas brak jest możliwości zakwalifikowania danego posiadania jako posiadanie samoistne.
Przy tym, istotne w omawianej sprawie może być to, w jaki sposób nastąpiło objęcie danej nieruchomości we władanie. Jeżeli objęcie rzeczy we władztwo następuje w ramach wypełniania przez państwo zadań publicznych poza stosunkami cywilnoprawnymi, to nie oznacza to wykonywania posiadania w znaczeniu przyjętym w art. 336 k.c. Taki wniosek płynie z uchwały SN z dnia 21 września 1993 r., III CZP 72/93 czy postanowienia SN z dnia 26 września 2003 r., IV CKN 333/01. O ile spełnione są łącznie dwa warunki:
- objęcie władztwa nad nieruchomością nastąpiło w sferze prywatnoprawnej, oraz
- spełnione są wymogi posiadania samoistnego tj. ma miejsce faktyczne władanie jak właściciel, wówczas gmina jest posiadaczem samoistnym a tym samym podatnikiem podatku od nieruchomości.
Niemniej, jak wynika z postanowienia SN z dnia 9 maja 2003 r., V CK 24/03, oraz wyroku SN z dnia 11 lutego 2004 r., III CK 88/03 jednostka samorządu terytorialnego może być uznana za samoistnego posiadacza nieruchomości, bez względu na to, czy objęcie władztwa nad nieruchomością nastąpiło w sferze prywatnoprawnej, czy też w sferze publicznoprawnej. Konieczne jest jedynie zaistnienie przesłanek posiadania samoistnego. To by zaś wskazywało, że niezależnie od tego w jaki sposób nastąpiło przyjęcie drogi we władanie gmina jest posiadaczem samoistnym o ile włada nieruchomością jak właściciel.
Jeszcze inaczej będzie się kształtowała sytuacja jeżeli własność nieruchomości należy do Skarbu Państwa, wówczas podatnikiem jest bowiem zawsze podmiot władający nieruchomościami, nawet wówczas, gdy jego władanie nie jest oparte na tytule prawnym.
Czy gmina jest podatnikiem podatku od nieruchomości za te drogi?
Katalog podatników podatku od nieruchomości określony jest ustawą. W przepisach ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 121, poz. 844 z późn. zm.) – dalej u.p.o.l. brak jest jednak regulacji, która mogłaby wprost wskazywać odpowiedź na zadane pytanie. Rozstrzygnięcie tej kwestii należy ustalić w oparciu o przepisy prawa cywilnego, co też nie jest rzeczą łatwą z uwagi na fakt, że linia orzecznicza nie jest jednolita.
Podatnikami podatku od nieruchomości są stosownie do treści art. 3 u.p.o.l. są m.in. osoby prawne będące posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych.
O tym czy "władający" może być podatnikiem podatku od nieruchomości niestety przepisy ustawy nie stanowią. Pewne wskazówki w interesującej Państwa kwestii można znaleźć w odpowiedzi sekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji na interpelację nr 9692 w sprawie uregulowania stanu prawnego dróg, dla których w rejestrze gruntów jako "władający" widnieje gmina.
Sekretarz zauważył, że pozostał dotąd nieuregulowany stan prawny dotyczący dróg pozostających we władaniu gminy, które nie są drogami publicznymi. Ponadto nie są planowane ani żadne zmiany w tej kwestii ani też Ministerstwo nie planuje zwolnienia od podatku, które mogłoby objąć drogi wewnętrzne.
Adnotacja zawierająca informację, że władającym jest gmina dotyczy głównie dróg dla których księga wieczysta zaginęła, nigdy nie została założona bądź też istnieje, ale ostatniego wpisu dokonano w okresie międzywojennym, tj. w latach 20. i 30. XX wieku. W przytoczonym piśmie postawione jest pytanie czy gmina może być traktowana, jako posiadacz samoistny takich nieruchomości. Jak wynika z art. 336 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) – dalej k.c. posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel. Rzeczywistą wolę posiadacza, która decyduje o charakterze samego posiadania, ustala się na podstawie zamanifestowanych na zewnątrz przejawów władania rzeczą - tak wynika z postanowienia SN z dnia 5 września 2005 r., I CSK 54/08. W odpowiedzi na interpelację podkreśla się, że przejawy władania rzeczą muszą być konkretne; w przypadku takich osób prawnych jak gmina może być to np. zagospodarowanie danego terenu, wytyczenie i zbudowanie drogi, zbudowanie określonego budynku bądź obiektu. Gmina musi bowiem w sposób jednoznaczny zachowywać się jak właściciel, tj. z danej nieruchomości gruntowej korzystać. Jeżeli gmina nie wykonuje uprawnień właścicielskich np. gdy droga znajdująca się na danym gruncie jest tylko drogą gruntową albo gdy drogę zbudowali mieszkańcy, wówczas brak jest możliwości zakwalifikowania danego posiadania jako posiadanie samoistne.
Przy tym, istotne w omawianej sprawie może być to, w jaki sposób nastąpiło objęcie danej nieruchomości we władanie. Jeżeli objęcie rzeczy we władztwo następuje w ramach wypełniania przez państwo zadań publicznych poza stosunkami cywilnoprawnymi, to nie oznacza to wykonywania posiadania w znaczeniu przyjętym w art. 336 k.c. Taki wniosek płynie z uchwały SN z dnia 21 września 1993 r., III CZP 72/93 czy postanowienia SN z dnia 26 września 2003 r., IV CKN 333/01. O ile spełnione są łącznie dwa warunki:
- objęcie władztwa nad nieruchomością nastąpiło w sferze prywatnoprawnej, oraz
- spełnione są wymogi posiadania samoistnego tj. ma miejsce faktyczne władanie jak właściciel, wówczas gmina jest posiadaczem samoistnym a tym samym podatnikiem podatku od nieruchomości.
Niemniej, jak wynika z postanowienia SN z dnia 9 maja 2003 r., V CK 24/03, oraz wyroku SN z dnia 11 lutego 2004 r., III CK 88/03 jednostka samorządu terytorialnego może być uznana za samoistnego posiadacza nieruchomości, bez względu na to, czy objęcie władztwa nad nieruchomością nastąpiło w sferze prywatnoprawnej, czy też w sferze publicznoprawnej. Konieczne jest jedynie zaistnienie przesłanek posiadania samoistnego. To by zaś wskazywało, że niezależnie od tego w jaki sposób nastąpiło przyjęcie drogi we władanie gmina jest posiadaczem samoistnym o ile włada nieruchomością jak właściciel.
Jeszcze inaczej będzie się kształtowała sytuacja jeżeli własność nieruchomości należy do Skarbu Państwa, wówczas podatnikiem jest bowiem zawsze podmiot władający nieruchomościami, nawet wówczas, gdy jego władanie nie jest oparte na tytule prawnym.