Zakaz strajku pracowników kolei
Skargę do Trybunału wniósł obywatel Rosji, były pracownik kolei rosyjskich oraz członek związku zawodowego pracowników kolejowych. W 2008 roku jego związek zawodowy wezwał do strajku po tym, jak upadły rokowania prowadzone z pracodawcą na temat podwyżek wynagrodzeń dla pracowników. Pracodawca skarżącego nie zwrócił się do sądu o uznanie strajku za nielegalny, a skarżący wziął w nim udział: stawił się w pracy, lecz odmówił podjęcia swoich obowiązków. Strajk spowodował opóźnienia kolejowe.
Sprawdź w LEX: Zwięzła charakterystyka sporu zbiorowego >
Trzy miesiące później skarżący został zwolniony dyscyplinarnie z pracy za dwa przewinienia dyscyplinarne, w tym za odmowę podjęcia pracy podczas strajku. Odwołał się do sądu, który jednak stwierdził, że strajk był nielegalny. Sąd powołał się na przepisy prawa krajowego, ograniczające prawo do strajku osobom, które są odpowiedzialne za kursy pociągów i obsługę pasażerów. Zdaniem sądu, zagrożone zostało bezpieczeństwo pasażerów, a strajk spowodował opóźnienia i straty. Przed Trybunałem skarżący zarzucił, iż taki stan rzeczy stanowił naruszenie jego wolności stowarzyszania się, z naruszeniem art. 11 Konwencji o prawach człowieka.
Sprawdź procedurę w LEX: Wniesienie skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i postępowanie przed pojedynczym sędzią >
Trybunał zgodził się ze skarżącym i potwierdził naruszenie jego prawa do wolności stowarzyszania się, którego elementem jest prawo do członkostwa w związkach zawodowych.
Ograniczenia prawa do strajku tylko ważne i uzasadnione
Trybunał na wstępie potwierdził, iż art. 11 Konwencji i prawo stowarzyszania się obejmuje zakresem swego stosowania wolność tworzenia związków zawodowych, a tym samym prawo do strajku. Jakkolwiek na podstawie art. 11 ust. 2 Konwencji państwa-strony mogą nakładać określone ograniczenia na prawo do strajkowania, ograniczenia te muszą być w przekonujący sposób uzasadnione, z przywołaniem ważnych powodów. Jeżeli w pozwanym państwie określone kategorie pracowników nie mogą strajkować lub ich prawo do strajku jest w inny sposób ograniczone, Trybunał zbada, czy taka ingerencja w ich prawo podstawowe jest uzasadniona.
Czytaj też: UE: Prawo nie precyzuje, czy strajk pilotów uzasadnia odszkodowanie >
W omawianej sprawie rosyjski rząd twierdził, iż taka sytuacja właśnie miała miejsce, ponieważ transport kolejowy ma ogromne znaczenie dla gospodarki kraju, a strajk na kolei może wpływać na prawa innych osób, w tym na bezpieczeństwo pasażerów. Argumenty te Trybunału nie przekonały. Trybunał powołał się na ustalenia Międzynarodowej Organizacji Pracy oraz Europejskiego Komitetu Praw Społecznych, które akceptują ograniczenia prawa do strajku wśród takich grup zawodowych, jak policjanci, żołnierze czy służby mundurowe. Żaden instrument prawa międzynarodowego nie wspomina jednak w tym kontekście o pracownikach kolei. Trybunał nie dostrzegł powodu, by odstąpić od takiej ustalonej praktyki międzynarodowej i nie zaliczył pracowników kolei do kategorii pracowników, którym w uprawniony sposób można zakazać strajku.
Sprawdź w LEX: Pozew o odszkodowanie za szkody wyrządzone pracodawcy z tytułu wywołania nielegalnego strajku (akcji protestacyjnej) >
Prawa do strajku nie może ograniczać interes gospodarczy państwa
Dalej Trybunał wskazał, iż ograniczenie tak daleko idące jak zupełny zakaz prowadzenia działań strajkowych wymaga bardzo poważnego uzasadnienia, a samo powołanie się na ewentualne straty gospodarcze i zakłócenia transportowe nie jest wystarczające. Co więcej, rząd rosyjski nie przedstawił żadnych dowodów na potwierdzenie swego stanowiska, zgodnie z którym strajk spowodował szkody związane z opóźnieniami ruchu pasażerskiego.
Sporne interesy muszą zostać zrównoważone
Wreszcie Trybunał odniósł się do jakości procesu administracyjnego i sądowego w postępowaniu krajowym. W tym miejscu wskazał, że rząd nie przedstawił żadnych informacji na temat tego, czy brano pod uwagę alternatywne rozwiązania ustawowe w stosunku do zakazu strajku lub czy pracownicy uzyskali gwarancje rekompensujące ograniczenie ich prawa do strajku, takie jak obowiązkowe mediacje czy arbitraż.
Sądy krajowe, które rozstrzygały sprawę skarżącego, w ogóle nie wzięły pod uwagę konfliktu interesów w sprawie (to jest pracowniczego prawa do strajku i interesów pracodawcy) i nie podjęły się zadania ich zrównoważenia. Sądy ograniczyły się do zbadania czysto formalnego aspektu sprawy. Skarżący został zwolniony dyscyplinarnie, co bezsprzecznie musiało wywrzeć "mrożący wpływ" na innych członków związku zawodowego. Zastosowana względem niego sankcja była sankcją najpoważniejszą. Trybunał uznał, iż w okolicznościach niniejszej sprawy taka reperkusja była nieproporcjonalna do realizowanego celu, co skutkuje stwierdzeniem naruszenia wolności stowarzyszania się i art. 11 Konwencji.
Prawo polskie zgodne ze standardem strasburskim
W prawie polskim zasady prowadzenia sporów pracowniczych, w tym prawo do strajku, uregulowane zostały w ustawie z 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Art. 19 tej ustawy określa grupy zawodowe, którym nie przysługuje prawo do strajku. Mowa tutaj przede wszystkim o służbach mundurowych oraz o pracownikach zatrudnionych w organach władzy państwowej, administracji rządowej i samorządowej, sądach i prokuraturze. Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy niedopuszczalne jest zaprzestanie pracy w wyniku akcji strajkowych na stanowiskach pracy, urządzeniach i instalacjach, na których zaniechanie pracy zagraża życiu i zdrowiu ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa. Warto w tym miejscu zauważyć, iż interes gospodarczy pracodawcy lub interes gospodarczy państwa nie stanowią przesłanki, która umożliwiałaby ograniczenie prawa do strajku. Regulacja taka jest zgodna ze standardami ochrony wolności zrzeszania się i wolności związków zawodowych z art. 11 Konwencji i aktualną linią orzeczniczą Trybunału w Strasburgu.
Ognevenko przeciwko Rosji - wyrok ETPC z dnia 20 listopada 2018 r., skarga nr 44873/99.
Więcej przydatnych materiałów znajdziesz w LEX:
Rokowania i spory zbiorowe w służbie cywilnej >
Nie masz dostępu do tych materiałów? Sprawdź, jak go uzyskać >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
