Skargę do Trybunału wniosło trzech obywateli Danii, zagorzałych kibiców piłkarskich. W październiku 2009 r. skarżący przyjechali do Kopenhagi, żeby obejrzeć mecz piłkarski między drużynami Danii i Szwecji. Przed meczem doszło niestety do starć pomiędzy grupami duńskich i szwedzkich kibiców piłkarskich, w związku z którymi skarżący zostali zatrzymani na ponad 7 godzin. Zatrzymania miały miejsce w ramach szeroko zakrojonej akcji duńskiej policji, która podjęła działania prewencyjne w odpowiedzi na chuligańskie wybryki i walki przed rozgrywkami sportowymi. W sumie zatrzymano wówczas 138 osób, z czego połowie zatrzymanych postawiono zarzuty popełnienia różnych czynów karalnych. Skarżący zostali zwolnieni bez przedstawienia im zarzutów. Przed Trybunałem skarżący twierdzili, że takie prewencyjne zatrzymanie ich przed meczem piłkarskim stanowiło naruszenie prawa do wolności osobistej i bezpieczeństwa, chronionego w art. 5 ust. 1 Konwencji o prawach człowieka.
Trybunał nie zgodził się ze skarżącymi i nie potwierdził naruszenia art. 5 ust. 1 Konwencji.
Cena promocyjna: 53.82 zł
Cena regularna: 69 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Prewencja może być samodzielną podstawą zatrzymania
Trybunał uznał na wstępie, że zatrzymanie skarżących realizowało uprawnione cele wskazane w art. 5 ust. 1 lit. c), to jest zapobieżenie popełnienia czynu zagrożonego karą. Trybunał wykorzystał okazję i uporządkował na kanwie omawianego wyroku swe orzecznictwo w tej mierze. Trybunał zatem przyjął, że przesłanka "zatrzymania lub aresztowania w celu zapobieżenia popełnieniu takiego czynu" z art. 5 ust. 1 lit. c) może stanowić odrębną i niezależną podstawę zastosowania krótkoterminowego środka izolacyjnego, nawet jeżeli środek ten ma zostać zastosowany poza postępowaniem stricte karnym. Nadto Trybunał wskazał, iż zawarty w tym ustępie wymóg, by zgodne z prawem zatrzymanie lub aresztowanie odbyło się "w celu postawienia przed właściwym organem", nie może być interpretowany jako przeszkoda dla stosowania krótkoterminowych środków izolacyjnych i należy go stosować z pewną dozą elastyczności. Ścisła wykładnia warunku "postawienia przed właściwym organem" mogłaby jedynie prowadzić do przedłużenia pozbawienia wolności, a także sprawić, że służby policyjne musiałyby się mierzyć z niepotrzebnymi praktycznymi trudnościami przy utrzymywaniu porządku publicznego. Jeżeli osoba zatrzymana zostaje niezwłocznie postawiona przed sądem lub innym niezawisłym organem celem kontroli zgodności z prawem jej pozbawienia wolności, lub jeżeli w tym samym terminie osoba ta zostaje zwolniona - nie ma powodu, by uznać zastosowany wobec niej środek za sprzeczny z celami art. 5 ust. 1 lit. c) Konwencji. Trzeba jednak w tym kontekście pamiętać o pozostałych wymogach zgodności z prawem pozbawienia wolności, przewidzianych w art. 5 Konwencji, takich jak na przykład uzasadnione prawdopodobieństwo zaistnienia czynu, któremu zatrzymanie prewencyjne miało zapobiegać, czy też gwarancje odszkodowawcze w przypadku zatrzymania sprzecznego z prawem.
Sprawdź: Kowalik-Bańczyk Krystyna, Stosowanie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka jako umowy UE>>
Zatrzymanie prewencyjne uzasadnione i zgodne z prawem
W konkretnych okolicznościach omawianej sprawy Trybunał uznał, iż wszystkie wymogi art. 5 Konwencji zostały zachowane. Po pierwsze, skarżący zostali zwolnieni w przeciągu kilku godzin od zatrzymania, a tym samym nie było konieczności niezwłocznego postawienia ich przed właściwym organem. Na zastosowanie środka izolacyjnego przysługiwał skarżącym środek odwoławczy do sądu o pełnej jurysdykcji, z którego skarżący skorzystali. Sąd krajowy zbadał ich wątpliwości w kontradyktoryjnym postępowaniu z zachowaniem wszelkich gwarancji rzetelnego procesu i uznał zatrzymanie za zgodne z prawem. Prawdopodobieństwo popełnienia czynów chuligańskich, którym środek zapobiegał, zostało wystarczająco wykazane - skarżący zostali zatrzymani w związku z zamieszkami wywołanymi przez kibiców piłkarskich rywalizujących drużyn. Wreszcie Trybunał zgodził się z rządem duńskim, iż inny, mniej inwazyjny środek zapobiegawczy, nie zrealizowałby pożądanych w tej sytuacji celów prewencyjnych. Tym samym zatrzymanie skarżących było zgodne z prawem, zasadne i proporcjonalne, a naruszenie ich praw podstawowych z art. 5 ust. 1 Konwencji nie miało miejsca.
Czytaj: SN: zamaskowany kibic ukarany dwuletnim zakazem stadionowym >>
Zatrzymanie prewencyjne w prawie polskim
Omawiany wyrok Trybunału w Strasburgu stanowi cenną wskazówkę interpretacyjną w kontekście art. 15 ust. 1 pkt. 3) ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji. Zgodnie z tym artykułem policjanci mają prawo do zatrzymania, w ramach wykonywania swych zadań, osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego oraz dla mienia. Z zastrzeżeniem warunków wskazanych przez Trybunał w Strasburgu, takie zatrzymanie nie będzie stanowiło naruszenia praw podstawowych osób, w stosunku do których stosuje się prewencyjnie krótkoterminowy środek izolacyjny. Istotą sprawy w tej mierze będzie przede wszystkim wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego w przypadku niezatrzymania sprawcy, czyli to, co polska ustawa określa mianem "bezpośredniego zagrożenia". Dalej trzeba wskazać na faktyczną krótkoterminowość środka: albo zatrzymany zostaje zwolniony, albo należy postawić mu zarzuty i zwrócić się do sądu o zastosowanie tymczasowego aresztowania. Wreszcie, zatrzymany musi dysponować środkiem zaskarżenia środka izolacyjnego do sądu z możliwością uzyskania odszkodowania za sprzeczne z prawem pozbawienie wolności. Z zachowaniem wskazanych zasad, zatrzymanie prewencyjne nie będzie naruszać postanowień art. 5 ust. 1 Konwencji o prawach człowieka.
S. V. i A. przeciwko Danii - wyrok Wielkiej Izby ETPC z 22 października 2018 r., połączone skargi nr 35553/12, 36678/12 i 36711/12.