Istota sporu w tej sprawie sprowadzała się do tego, czy w świetle przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych - skarżącej, będącej wnuczką osoby wymagającej opieki, przysługuje świadczenie pielęgnacyjne w związku z rezygnacją lub niepodejmowaniem zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.
Rezygnacja z pracy wynikała z koniczności sprawowania opieki nad niepełnosprawną babcią. Działo się to w sytuacji, gdy babcia skarżącej Marii K. w dacie złożenia wniosku o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, a także w dacie orzekania przez organ odwoławczy, miała córkę, która nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Czytaj również: Świadczenie pielęgnacyjne dla wnuka osoby niepełnosprawnej - RPO przyłącza się do postępowania przed TK
WSA oddala skargę wnuczki
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi 10 stycznia 2023 r. oddalił skargę Marii K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Piotrkowie Trybunalskim w sprawie odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.
Skargę kasacyjną od tego wyroku złożyła wnuczka Maria K. Jej pełnomocnik zarzucił sądowi I instancji:
- naruszenie art. 17 ust. 1a w zw. z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych poprzez jego błędną wykładnię polegającą na stwierdzeniu, że skarżąca nie spełnia przesłanek z tego przepisu
- ustalenie, że matka skarżącej – Marii K. powinna świadczyć opiekę lub realizować obowiązek alimentacyjny, w sytuacji kiedy skarżąca została porzucona przez matkę, a jej rodziną zastępczą była babcia. Rodzina nie utrzymuje kontaktu z matką skarżącej i babcia nie chce, aby córka się nią opiekowała, czyli sprawowanie tej opieki byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami
- naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 7 k.p.a. w wyniku uchylenia się od podjęcia wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, oraz w związku z kierowaniem się "sztampową" metodą rozumowania, oderwaną od szczególnych okoliczności sprawy,
- pominięcie przez WSA, że babcia skarżącej jest trwale niezdolna do pracy, a tym samym pomoc nie polega na zwykłych czynnościach, tylko na wszystkich czynnościach przy babci, które to ustalenia doprowadziły do naruszenia art. 5 k.c. oraz art. 32 Konstytucji RP, który stanowi, że wszyscy są wobec prawa równi.
W oparciu o te zarzuty skarżąca wniosła o zmianę wyroku i przyznanie jej świadczenia pielęgnacyjnego.
Matka wymaga opieki córki
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę Marii K. W zaskarżonej decyzji SKO uznało, że organ I instancji prawidłowo orzekł, iż skarżącej nie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne na babcię, ponieważ mama skarżącej – Marii K. jest zobowiązana w pierwszej kolejności do opieki nad niepełnosprawną mamą.
Dodatkowo, w ocenie SKO, nie można uznać, aby czynności opiekuńcze nad niepełnosprawną babcią zajmowały taką ilość czasu w ciągu dnia, aby skarżąca zmuszona była do rezygnacji z aktywności zawodowej.
Opieka nad babcią nie wykracza poza zwykłe czynności związane z prowadzeniem gospodarstwa domowego (pranie, sprzątanie, robienie zakupów) – są to typowe czynności dnia codziennego, które wykonywane są w każdej rodzinie przez osoby pracujące w pełnym wymiarze czasu pracy oraz nie przekraczają zakresu opieki przez osobę, na której ciąży obowiązek alimentacyjny. Czynności te nie wymagają całodobowej opieki, bądź nawet stałej w ciągu dnia obecności skarżącej. Część z tych czynności nie jest wykonywana każdego dnia.
Sąd I instancji, aprobując stanowisko organu odwoławczego, wskazał, że w sprawie zostały spełnione dwie pozytywne przesłanki przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, a mianowicie z wnioskiem wystąpiła wnuczka osoby wymagającej opieki, a osoba, nad którą ma być sprawowana opieka legitymuje się orzeczeniem stwierdzającym trwałą niezdolność do samodzielnej egzystencji. Sąd I instancji podkreślił, że skarżąca nie wykazała, aby Maria K. legitymowała się orzeczeniami o znacznym stopniu niepełnosprawności. Dopiero taka okoliczność, w świetle przesłanek ustawowych oraz stanowiska przedstawionego w uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego o sygn. akt I OPS 2/22, stanowiłaby obiektywną przeszkodę w sprawowaniu opieki nad babcią skarżącej przez jej najbliższych krewnych.
Sprawdź również książkę: Zmiany w świadczeniach pielęgnacyjnych i zasiłkach dla opiekunów oraz wybrane problemy pomocy społecznej >>
Sprawiedliwość społeczna
Sąd I instancji stwierdził, że iż w stanie faktycznym sprawy brak jest podstaw do przyznania skarżącej, jako dalszej krewnej babci, wymagającej opieki, wnioskowanego przez nią świadczenia pielęgnacyjnego.
Warunkiem przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, innej niż współmałżonek, jest legitymowanie się przez współmałżonka osoby wymagającej opieki orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności – wskazał sąd, powołując się na uchwałę NSA o sygn. akt I OPS 2/22.
W ocenie powiększonego składu sędziów NSA sprawiedliwość społeczna oznacza nakaz równego traktowania podmiotów należących do takiej samej kategorii istotnej. Skład orzekający w tej sprawie nie znalazł jakichkolwiek powodów do zakwestionowania powołanej uchwały siedmiu sędziów NSA z 14 listopada 2022 r., sygn. akt I OPS 2/22.
Według NSA nieuzasadniony okazał się zarzut skargi kasacyjnej dotyczący naruszenia ustawy, albowiem w świetle powołanej uchwały NSA, w okolicznościach tej sprawy brak jest możliwości przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 maja 2024 r., sygnatura I OSK 1509/23.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
