Mówimy o rozwiązaniu zapowiedzianym w ogłoszonym w maju 2021 r. Polskim Ładzie, które rządzący dodali do podatkowego Polskiego Ładu rzutem na taśmę, na etapie prac parlamentarnych. To wtedy dodano do art. 21 ust. 1 stanowiącego wykaz zwolnień przedmiotowych nowy pkt 154, a rządzący szumnie ogłosili wprowadzenie „ulgi dla seniorów”, czyli PIT-0. Taką zresztą informację można też znaleźć na stronie internetowej ZUS.

W założeniu zwolnienie podatkowe miało zachęcać do dalszej pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego pod warunkiem, że taka osoba nie będzie pobierała emerytury. W praktyce okazuje się, że takie zwolnienie z różnych względów nie będzie żadną zachętą do pozostania na rynku pracy po ukończeniu 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat – w przypadku mężczyzn.

Czytaj w LEX: Świadczenia od pracodawcy a podatek dochodowy od osób fizycznych >>>

Czytaj również: Praca bez podatku dla emerytów, którzy chcą i mogą pracować>>
 

To jest zwolnienie podatkowe, a nie ulga podatkowa

Chodzi o art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o podatku dochodowym od osób  fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 1128, dalej: ustawa o PIT). Przepis ten został dodany do ustawy podatkowej przez art. 1 pkt 13 lit. a tiret trzynaste ustawy z 29 października 2021 r. (Dz.U. z 2021 r., poz. 2105) i zaczął obowiązywać z dniem 1 stycznia 2022 r., a następnie został zmieniony przez art. 1 pkt 6 lit. a tiret piąte ustawy z 9 czerwca 2022 r. (Dz.U. z 2022 r., poz. 1265) z dniem 1 lipca 2022 r.

 

WZÓR DOKUMENTU w LEX: Oświadczenie dla potrzeb zwolnienia dla seniorów - POBIERZ >>>

 

Zgodnie z obowiązującym jego brzmieniem, wolne od podatku dochodowego są: przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy, z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8, z zasiłku macierzyńskiego, o którym mowa w ustawie z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, oraz z pozarolniczej działalności gospodarczej, do których mają zastosowanie zasady opodatkowania określone w art. 27, art. 30c albo art. 30ca albo ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym w zakresie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, otrzymane przez podatnika po ukończeniu 60. roku życia w przypadku kobiety i 65. roku życia w przypadku mężczyzny, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85 528 zł pod warunkiem, że podatnik podlega z tytułu uzyskania tych przychodów ubezpieczeniom społecznym w rozumieniu ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz podatnik, mimo nabycia uprawnienia, nie otrzymuje:

 

Sprawdź w LEX: Do kiedy można stosować ulgę dla seniora, jeśli pracownik wypowiedział umowę o pracę? >>>

Zasiłek macierzyński też zwolniony

Na pierwszy rzut oka szokować może umieszczenie zasiłku macierzyńskiego na liście zwolnionych od opodatkowania dochodów osób 60+, ale ma to swoje uzasadnienie. - Objęcie zwolnieniem podatkowym także zasiłku macierzyńskiego jest rozwiązaniem racjonalnym, bo nie tylko matka ma prawo do zasiłku macierzyńskiego, ale także osoby, które przyjęły dziecko na wychowanie. To często jest babcia lub dziadek, którzy przejmują opiekę nad wnukiem jako rodzina zastępcza – mówi Magdalena Januszewska, radca prawny, specjalizująca się w prawie pracy, ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego. I wskazuje na art. 29 ww. ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej (także ubezpieczonemu), która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

  1. urodziła dziecko;
  2. przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
  3. przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia.

 

Czytaj więcej w LEX: Od 1 lipca 2022 r. zasiłki macierzyńskie zwolnione z podatku dochodowego >>>

Czytaj w LEX: Urlop macierzyński i rodzicielski - zwiększenie uprawnień rodzicielskich pracowników >>>


MF nie wyjaśnia, jak z tego korzystać

Radomir Szaraniec, doradca podatkowy, zwraca jednak uwagę na zamieszanie informacyjne, jakie powodują sami rządzący. – Ministerstwo Finansów nie wydało żadnej interpretacji ogólnej, żeby wyjaśnić ludziom, jak korzystać z tego zwolnienia podatkowego. Są jedynie materiały marketingowe, w których MF i Krajowa Administracja Skarbowa nazywają zwolnienie podatkowe - ulgą. – To jest błąd rzeczowy. Na egzaminie na doradcę podatkowego pomylenie ulgi ze zwolnieniem skutkuje oblaniem egzaminu – podkreśla Szaraniec. I dodaje: - Zwolnienie podatkowe jest rozwiązaniem korzystniejszym dla podatników niż ulga podatkowa.

W praktyce oznacza bowiem zaprzestanie pobierania zaliczek na podatek dochodowy w trakcie roku podatkowego - od wynagrodzeń wypłacanych osobom, które osiągnęły wiek emerytalny i dalej pracują. Takie było przynajmniej założenie. W praktyce tak jednak nie będzie.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 9/2022
Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 9/2022

Sprawdź  

Cena promocyjna: 89 zł

|

Cena regularna: 89 zł

|

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 0 zł


Zwolnienie nie dla każdego pracującego seniora

Wszystko przez wadliwy przepis. - Przy konstruowaniu tego zwolnienia od podatku dochodowego Ministerstwo Finansów nie wzięło nawet pod uwagę, że wiele osób uprawnienia emerytalne przed ukończeniem 60 roku życia w przypadku kobiet i 65 roku życia w przypadku mężczyzn. To są nie tylko pracownicy służb mundurowych, ale i osoby, które pracowały w uciążliwych warunkach, jak górnicy czy hutnicy, a nawet w pewnych przypadkach kierowcy autobusów. Osoby, te nawet dalej pracując, nie będą mogły skorzystać z tego zwolnienia, bo prawo do emerytury co prawda nabyły, ale nie spełniają dodatkowego kryterium wieku, bo nie ukończyły 60 lub 65 lat, w zależności od płci – mówi Radomir Szaraniec, doradca podatkowy. I dodaje: - Niestety tak jest, kiedy tworzy się prawo podatkowe w oderwaniu od systemu emerytalnego i bez uwzględnienia głosów przedstawianych w trakcie konsultacji społecznych. Tylko dlatego, że chciano szybko się pochwalić, że rząd przyznał – jak to mówiono – ulgę PIT-0 - dla osób pracujących po osiągnięciu wieku emerytalnego.

NARZĘDZIA KSIĘGOWEGO w LEX:

 

Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 9/2022 >>


Korzyści będą pozorne

– To zwolnienie podatkowe to żadna zachęta do pozostawania na rynku pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego. Bo kto może to idzie na emeryturę, a kto nie może - np. wiedząc, że pracodawca go ponownie nie zatrudni - to dalej pracuje. PIT-0 nie ma żadnego znaczenia – mówi dr Tomasz Lasocki z Katedry Prawa Ubezpieczeń Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. I dodaje: - Skoro nie będzie stymulował do pożądanych zachowań, to dlaczego państwo takie zwolnienie wprowadziło? To niepotrzebna rezygnacja z należnemu państwu podatku. Nie mam pojęcia, dlaczego uprzywilejowano grupę, która spokojnie mogła ten podatek zapłacić.

Na pozorną korzyść wskazują także doradcy podatkowi, z którymi rozmawialiśmy.

 

 

W opinii Przemysława Hinca, doradcy podatkowego i członka zarządu w kancelarii PJH Doradztwo Gospodarcze, to zwolnienie podatkowe tak zostało ukształtowane, że tylko z pozoru daje wymierną korzyść emerytom. Bo nie każdego dorabiającego emeryta to zwolnienie obejmie. - Aby podatnicy mogli z niego skorzystać po pierwsze muszą mieć ukończony 60. rok życia w przypadku kobiet i 65. rok życia w przypadku mężczyzn. Po drugie, mimo nabycia uprawnienia, nie mogą otrzymywać świadczeń emerytalnych lub innych świadczeń wskazanych w ustawie podatkowej. Po trzecie - muszą uzyskiwać przychody m.in. z pracy na etatowej, z umów zlecenia lub działalności gospodarczej, ale już nie z umów o dzieło, praw autorskich, najmu, albo dowolnego innego źródła, które nie zostało enumeratywnie wskazane w przepisie. A to oznacza, że takie „inne” dochody/przychody mogą być opodatkowane na zasadach ogólnych. Po czwarte - wolne od podatku są wprawdzie przychody do wysokości 85 528 zł, ale żeby z tego zwolnienia skorzystać w pełni należałoby zarobić około 115 tys. zł - wylicza Przemysław Hinc.

 

I przypomina, że zwolnienie z PIT dotyczy tylko podatku dochodowego od osób fizycznych. Nie zwalnia natomiast z obowiązku zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne i składki zdrowotnej. - Tak naprawdę, biorąc pod uwagę obniżenie stawki podatkowej z 17 do 12 proc. podwyższenie kwoty wolnej od podatku, w skali całego roku pozwala zaoszczędzić na podatku ok 855 zł. Ale zaznacza, że tyle zaoszczędzą tylko ci, których dochody będą oscylowały wokół 115 tys. zł. Jeśli ktoś ma niższe dochody, to i jego „oszczędność” na podatku będzie odpowiednio niższa – mówi Hinc. Jak twierdzi, pracownicy skorzystają z tego zwolnienia już w trakcie roku, ale tylko pod warunkiem, że złożą pracodawcy informację, w której poinformują pryncypała osiągnięciu wieku emerytalnego i skorzystaniu z tego zwolnienia.

Czytaj w LEX: Obowiązujące zwolnienia dotyczące przychodów z nieruchomości w podatku dochodowym od osób fizycznych >>>

- Jeśli natomiast podatnik osiągnie wiek emerytalny w grudniu, już po terminie wypłaty wynagrodzenia, to ze zwolnienia podatkowego w odniesieniu do płaconych zaliczek na PIT w tym roku już nie skorzysta, bo przepis ten wyraźnie stanowi, że wolne od podatku są otrzymane przez takiego podatnika przychody „po ukończeniu” wieku uprawniającego do nabycia świadczenia. Jest tu jednak pewien kłopot z zastosowaniem tego przepisu, bo ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wyraźnie stanowi, że dochodem jest nadwyżka sumy przychodów ze źródła przychodów nad kosztami ich uzyskania osiągnięta „w roku” podatkowym. Tymczasem wydaje się, że intencją ustawodawcy było zwolnienie z podatku tylko przychodów w tej części, która przypadnie po dniu nabycia uprawnień emerytalnych. Tak to jednak ani nie zostało expressis verbis wyrażone w treści normy prawnej, ani nie wydaje się możliwe do praktycznego zastosowania – mówi Przemysław Hinc. Bo, jak twierdzi, nie wiadomo, jak miałoby wyglądać takie wyodrębnienie z dochodów podatników, zwłaszcza tych, którzy prowadzą działalność gospodarczą, tych przychodów, które przypadają po dniu nabycia uprawnień. Podatnicy bowiem nie uzyskują dochodów „miesięcznych”, ale jeden całoroczny. - To prowadzi do wniosku, że przyobleczona w treść przepisu ustawowego chęć prawotwórcy przybrała inny kształt niż on zamierzał. Stanowi jednak prawo obowiązujące i daje podatnikom realne uprawnienie, którego nie można legalnie znieść w trakcie roku, a w wymiarze praktycznym stanowi, że nawet ten podatnik, który urodziłby się w ostatnim dniu roku podatkowego i z tym dniem nabędzie uprawnienie do świadczenia, też nabędzie prawo do tego zwolnienia podatkowego – dodaje. 

Z kolei Radomir Szaraniec jest zdania, że prawa do zwolnienia od podatku nabywa się z chwilą ukończeniem odpowiednio 60 czy 65 roku życia. Wtedy taka osoba dalej pracująca i nie pobierająca emerytury, może je zastosować. – Trzeba wtedy złożyć u pracodawcy oświadczenie o korzystaniu z tego zwolnienia podatkowego i w związku z tym niepobieranie zaliczki na podatek dochodowy od wypłacanych wynagrodzeń – zaznacza. W jego opinii, osoba, która osiągnęła wiek emerytalny i dalej pracuje, nie pobierając emerytury, ma prawo do zwolnienia dochodów w całym 2022 roku, do kwoty 85 528 zł, co z kwotą wolną od podatku w wysokości  30 tys. zł daje łącznie 115 528 zł. Bo, jak tłumaczy, nie ma przepisu, który nakazywałby stosować to zwolnienie proporcjonalnie do momentu, w którym osiągnięty został powszechny wiek emerytalny.

Grzegorz Grochowina, deputy director, szef zespołu zarządzania wiedzą w dziale doradztwa podatkowego w KPMG w Polsce, zwraca uwagę na art. 32 ust. 1g ustawy PIT, zgodnie z którym płatnik przy poborze zaliczki na podatek uwzględnia zwolnienie (ulgę dla seniora), jeżeli podatnik złoży płatnikowi sporządzone na piśmie oświadczenie, że spełnia warunki do stosowania tych zwolnień. W oświadczeniu dotyczącym spełnienia warunków do stosowania zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 152, podatnik wskazuje również rok rozpoczęcia i zakończenia stosowania zwolnienia przez płatnika. - Płatnik stosuje zwolnienie najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał oświadczenie, nie dłużej niż do upływu terminu wskazanego przez podatnika. Jeżeli podatnik powiadomi płatnika o zmianie stanu faktycznego wynikającego z oświadczenia, płatnik nie uwzględnia zwolnienia najpóźniej od kolejnego miesiąca, w którym otrzymał powiadomienie. Oznacza to, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby skorzystać z ulgi, jeżeli pracownik na nabywa do niej prawo w trakcie miesiąca. Przykładowo, jeżeli pracownik skończył/a 60/65 lat 2 sierpnia 2022 r., to może złożyć oświadczenie w tym dniu i zwolnienie z podatku będzie miało zastosowanie do wszystkich wypłat dokonanych 2 sierpnia. Istotne jest bowiem by po złożeniu oświadczenia, na dzień wypłaty pracownica spełniała wszystkie warunki zwolnienia – mówi Grzegorz Grochowina.

Co istotne, jak twierdzi, organy podatkowe zajmują korzystne dla podatników stanowisko w zakresie terminu wyboru i rezygnacji z ulgi. Zgadzają się, że podatnik może zrezygnować z ulgi i zacząć pobierać świadczenia w dowolnym momencie, np. w wyniku pogorszeniu stanu zdrowia, ale też gdy przewiduje, że przekroczy ustawowy limit dochodów zwolnionych od podatku. - Należy również zaznaczyć, że ustawowy limit 85 528 zł dotyczy co do zasady całego roku, a tym samym nie jest rozliczany proporcjonalnie do ilości miesięcy, w której przysługiwało prawo do ulgi – podkreśla Grochowina.

 

 

Czy trzeba mieć decyzję ZUS, by korzystać ze zwolnienia?

Wątpliwości budzi też użyte przez ustawodawcę sformułowanie „mimo nabycia uprawnienia”. Pytanie więc, czy taka osoba, która będzie chciała skorzystać ze zwolnienia podatkowego, będzie musiała udowodnić nabycie prawa do świadczenia, którego nie otrzymuje i jeśli tak, to w jaki sposób powinna to udokumentować.

W opinii dr. Lasockiego, skoro przepis ustawy podatkowej mówi o osobach, które „mimo nabycia uprawnienia” nie otrzymują świadczenia, to w tym przypadku nabycie prawa oznacza tylko osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego. Powołuje się przy tym na art. 100 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej, zgodnie z którym prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa oraz art. 24 tej ustawy, zgodnie z którym jedynym warunkiem nabycia prawa do emerytury osoby urodzonej po 1948 r. jest osiągnięcie 60/65 roku życia.

Sprawdź orzeczenia w LEX:

 

Mec. Magdalena Januszewska zastanawia się nad tym, jaki był cel wprowadzenia w art. 21 pkt 1 pkt 154 ustawy o PIT warunku „mimo nabycia uprawnienia”, skoro ustawa emerytalna posługuje się pojęciem „powstania prawa” do świadczenia. - Czy zatem należy nadać tym różnobrzmiącym pojęciom to samo znaczenie, czego przecież dokonując wykładni należy unikać? Poza tym w orzecznictwie ubezpieczeniowym zwraca się uwagę, że prawo do świadczenia (in abstracto) powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do jego nabycia. Zatem powstaje i istnieje niezależnie od decyzji organu rentowego, a tylko jego realizacja w postaci wypłaty świadczenia wymaga potwierdzenia decyzją. Tym samym zadaniem organu rentowego, na etapie nabycia in concreto prawa, jest jedynie ustalenie, że zostały spełnione warunki uzyskania uprawnienia emerytalnego oraz jego konkretyzacja w drodze decyzji (zob. postanowienie SN z 17.04.2018 r. II UK 304/17). Czy o takie nabycie chodzi – pyta mec. Januszewska. 

Zapytaliśmy Ministerstwo Finansów o to, czy warunkiem skorzystania ze zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 154 jest posiadanie decyzji ZUS o ustaleniu prawa do emerytury. - Ulga dla pracujących seniorów polega na zwolnieniu od podatku PIT niektórych przychodów podatników, którzy pomimo osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego (kobiety 60 lat, mężczyźni 65 lat) będą kontynuowały zatrudnienie, bez pobierania świadczeń emerytalnych i rent rodzinnych, bądź równorzędnych systemowo świadczeń. Zwolnienie to stanowi zatem zachętę do dłuższej pracy. Ustawa PIT nie zawiera warunku, stosownie do którego podatnik dla skorzystania z omawianego zwolnienia musi mieć ustalone prawo do emerytury – przekazało ministerstwo już po publikacji artykułu.

Co ciekawe, brzmienie przepisu nie wyklucza możliwości zawieszenia emerytury, by dalej pracować i korzystać ze zwolnienia podatkowego.  - Może się więc okazać, ze jeśli ktoś pobierał emeryturę przez 11 miesięcy roku i jednocześnie pracował, to nie miał w tym czasie prawa do zwolnienia podatkowego, ale jeśli w ostatnim miesiącu roku zawiesi emeryturę, to aktywuje mu się prawo do tego zwolnienia za cały rok – mówi  Przemysław Hinc.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.