Pracodawca jest obowiązany zapobiegać powstawaniu chorób zawodowych u swoich pracowników.
Zgodnie z ustawą z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p. pracodawca powinien utrzymywać w stanie sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy, takie jak wentylacja, filtry, osłony itp. oraz urządzenia służące do pomiarów i ostrzegania pracowników w momencie przekroczenia dopuszczalnych stężeń i natężeń tych szkodliwych czynników – jeżeli taki monitoring jest wymagany przepisami na danych stanowiskach pracy.
Jeżeli stały monitoring nie jest wymagany, pracodawca, mimo to, ma obowiązek przeprowadzania na swój koszt badań i pomiarów stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy, a wyniki pomiarów powinny być rejestrowane, przechowywane i udostępniane zarówno pracownikom, jak i organom kontroli nad warunkami pracy (np. inspektorom Państwowej Inspekcji Pracy, czy Państwowej Inspekcji Sanitarnej).
Na podstawie art. 235 k.p. pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zgłosić właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej. Obowiązek ten ciąży także na lekarzu uprawnionym do rozpoznawania choroby zawodowej. W każdym przypadku podejrzenia choroby zawodowej lekarz, lekarz dentysta, który podczas wykonywania zawodu powziął takie podejrzenie u pacjenta, powinien skierować go na badania w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o jej braku.
Zgłosić podejrzenie choroby zawodowej może również sam pracownik (aktualny lub były), któremu nasunie się podejrzenie, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę. Aktualnie zatrudniony pracownik powinien zgłosić podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną.
W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany ustalić, działając w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym, przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą dla innych pracowników. Po ustaleniu przyczyn i rozmiaru zagrożenia powinien niezwłocznie przystąpić do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze, w tym zapewnić realizację zaleceń lekarskich. Informację o ustalonych skutkach i przyczynach zaistnienia choroby pracodawca ma obowiązek przesłać do Instytutu Medycyny Pracy im. prof. Nofera w Łodzi oraz do właściwych terytorialnie inspektoratów Państwowej Inspekcji Pracy i Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1367).
W razie stwierdzenia u pracownika, na podstawie orzeczenia lekarskiego, objawów wskazujących na powstawanie choroby zawodowej, pracodawca ma obowiązek (art. 230 i 231 k.p.) - w terminie i na czas określony w tym orzeczeniu - przenieść pracownika do innej pracy nie narażającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy. Jeżeli przy tym przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres, który nie przekracza 6 miesięcy. Koszty badań i pomiarów pokrywa pracodawca.
Edward Kołodziejczyk