Zgodnie z art. 39 Kodeksu pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. W efekcie kobiety wchodzą w okres ochrony przedemerytalnej w wieku 56 lat, a mężczyźni – 61 lat. Nie jest tajemnicą, że wielu pracodawców – jak może albo ma taką potrzebę - to stara się zwolnić właśnie takich pracowników zanim wejdą w wiek ochronny. Wprowadzenie emerytur stażowych może dodatkowo pogorszyć sytuację niektórych pracowników.
Czytaj również: Emerytury stażowe mają więcej wad, niż zalet>>
Dla kogo "stażówka"
Przygotowany przez NSZZ „Solidarność” projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz o zmianie niektórych ustaw, proponujący wprowadzenie emerytury stażowej, który ma być projektem obywatelskim i pod którym związek planował w lipcu rozpocząć zbieranie podpisów, przewiduje wprowadzenie emerytur stażowych odpowiednio dla kobiet – po osiągnięciu 35 lat stażu pracy, a dla mężczyzn – 40 lat stażu.
Nowy, dodawany do art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ust. 1c stanowi, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn, przysługuje emerytura przed osiągnięciem wieku, o którym mowa w ust. 1. (czyli 60 lat dla kobieta a 65 lat dla mężczyzn - przyp. red.), o ile emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, łącznie z okresową emeryturą kapitałową, albo emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26 jest co najmniej równa kwocie, o której mowa w art. 85 ust. 2 (czyli kwocie najniższej emerytury oraz renty rodzinnej wynoszącej 1250 zł miesięcznie).
- W przypadku emerytur stażowych to, czy będzie uruchomiona ochrona przedemerytalna przewidziana w art. 39 Kodeksu pracy, czy też nie, zależy od konstrukcji prawnej, na której zostanie oparte świadczenie – mówi dr Tomasz Lasocki z Katedry Prawa Ubezpieczeń Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Jak twierdzi, do wyboru są dwa rozwiązania: wcześniejsza emerytura, w której wniosek jest nie tylko przesłanką realizacji prawa, ale także przesłanką nabycia prawa, albo emerytura w niższym wieku emerytalnym, dla której wniosek jest wyłącznie podstawą realizacji nabytego z mocy ustawy uprawnienia. W pierwszym przypadku ochrona przed zwolnieniem jest uruchamiana bez zmian - w 56/61 roku życia, zaś w drugim w 51/56 roku życia.
– W moim przekonaniu lepszym rozwiązaniem jest emerytura wcześniejsza nabywana na wniosek ubezpieczonego. Ochrona przed wypowiedzeniem stosunku pracy zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego przysługuje tylko raz w życiu, a nie każdy uprawniony będzie zainteresowany otrzymywaniem emerytury stażowej. Z powyższych powodów lepiej uruchomić ochronę emerytalną później, ponieważ osobom starszym trudno jest znaleźć zatrudnienie, by dopracować ostatnie kilka lat do wieku, w którym nabędą prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym. Gdyby zwolnienie przeszkodziło osobie w nabyciu emerytury stażowej, to i tak nabędzie prawo do emerytury powszechnej – podkreśla dr Tomasz Lasocki.
Oparcie emerytury stażowej na konstrukcji emerytury wcześniejszej to lepsze rozwiązanie również z perspektywy nabywania prawa do renty czy w kontekście zwolnień grupowych. I dodaje: - W projekcie „Solidarności”, podobnie jak w projektach, jakie pojawiły się już w 2010 r. i w 2016 r., emerytura stażowa ma być emeryturą wcześniejszą. Projekty OPZZ, PSL-Kukiz czy Lewicy z roku 2020 dawały ją jako emeryturę w niższym wieku emerytalnym.
Cena promocyjna: 33.6 zł
|Cena regularna: 42 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Ochrona przedemerytalna a dalsza praca
Przyjęcie stażu na poziomie 35 i 40 lat oznacza, że osoby, które rozpoczęły pracę w wieku np. 16 lat jako pracownicy młodociani, będą mogły przejść na emeryturę stażową w wieku 51 lat w przypadku kobiet i 56 lat – w przypadku mężczyzn. Osoby zaś, które zaczęły pracę w wieku 18 lat, np. zaraz po szkole zawodowej – prawo do emerytury stażowej nabędą odpowiednio w wieku 53 i 59 lat. W każdym z tych przypadków pracownicy nie osiągną wieku, w którym objęci zostaliby ochroną przedemerytalną na mocy art. 39 k.p.
W praktyce więc nic nie będzie stało na przeszkodzie, by pracodawca zwolnił ich z pracy, z uwagi na emeryturę stażową, do której nabędą prawo.
- Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych zaproponowało wprowadzenie emerytur stażowych i cieszymy się, że temat ten jest coraz częściej poruszany w debacie publicznej. Liczymy, że nasz postulat nareszcie zostanie zrealizowany. Natomiast temat ochrony emerytalnej jest tutaj jednak zagadnieniem drugorzędnym i to od strony rządowej oczekujemy propozycji rozwiązań – uważa Sebastian Koćwin, wiceprzewodniczący OPZZ. Jak zaznacza, możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę z uwagi na staż pracy jest de facto uprawnieniem socjalnym. Nie ze względu na rodzaj zatrudnienia tylko ze względu na określony staż pracy oraz na wniosek zainteresowanego. - Obejmując tę grupę osób uprawnieniami ochronnymi doprowadzilibyśmy do powstania stanu niepewności co do okresu obowiązywania zakazu wypowiadania umowy o pracę w zależności od tego, czy chroniony tym zakazem pracownik skorzysta z wcześniejszych uprawnień emerytalnych, gdyż może skorzystać z prawa przejścia na emeryturę także po osiągnięciu tego wieku – mówi Prawo.pl Sebastian Koćwin.
- Emerytura jest tylko minimalnym uprawnieniem (wiek obecnie lub staż, jeśli ustawa przejdzie). To ubezpieczony sam decyduje po uzyskaniu uprawnienia czy z niego korzysta, czy nie. A uprawnienia emerytalne nie są i nie mogą być przesłanką do rozwiązania stosunku pracy. Wyjątkiem są zwolnienia z przyczyn pracodawcy, ale to zupełnie inna sytuacja – przekazał nam w odpowiedzi na pytania Prawo.pl Marek Lewandowski, rzecznik prasowy Przewodniczącego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”.
Czytaj w LEX: Wiek emerytalny a wypowiedzenie umowy o pracę - omówienie orzecznictwa >
Szkopuł jednak w tym, że nawet sam rząd chciał postąpić w podobny sposób, jak niektórzy pracodawcy. Gdy w zeszłym roku pojawiła się zapowiedź redukcji zatrudnienia w administracji publicznej, to okazało się, że kierownicy poszczególnych jednostek jako pierwsze osoby do zwolnienia wskazywali pracowników, którzy nabyli prawo do emerytury.
Czytaj w LEX: Ochrona przedemerytalna - jak ustalić zakres ochrony >
Tymczasem dalsza praca dla niektórych z osób uprawnionych do emerytury stażowej może okazać się nie tyle ich wyborem, co wręcz koniecznością ze względu na wysokość świadczenia, jakie będzie im przysługiwało. Z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do których dotarł serwis Prawo.pl wynika, że szacowana przeciętna emerytura stażowa w wariancie 35K/40M, przyznana w 2022 roku wyniosłaby 2 413 zł (2 678 zł - mężczyźni, 1 961 zł - kobiety). A są to kwoty brutto.
|
Wysokość szacowanej emerytury stażowej i emerytury powszechnej dla kobiet i mężczyzn
*) Relacja w proc. PW - Przeciętna emerytura wyrażona w procencie przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o obligatoryjną składkę na ubezpieczenia społeczne finansowaną przez ubezpieczonego
|
Źródło: ZUS
Sprawdź również książkę: Polski system emerytalny. Prawne uwarunkowania trzech filarów ebook >>
Stażowe nie rozwiążą problemu niskich emerytur, a będą rodzić nowe
- Emerytury stażowe nie są nowością. To jest powrót do rozwiązań, które już znaliśmy, ale stanowią one pewien wyłom w stosunku do reformy z 1999 r., gdzie koniecznym warunkiem nabycia prawa do emerytury był odpowiedni wiek. Nie wydaje się jednak, aby emerytury stażowe rozwiązały problem niskich emerytur. Po pierwsze, ich beneficjenci potencjalnie będą krócej na rynku pracy. Po drugie, osoby które mają krótki staż ubezpieczeniowy nadal będą przechodzić na emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego, więc ich sytuacja nie ulegnie zmianie – mówi radca prawny Magdalena Januszewska, specjalizująca się w prawie pracy, ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Ochrona przedemerytalna pracowników zatrudnionych na czas określony >
Zdaniem Roberta Lisickiego, dyrektora Departamentu Pracy Konfederacji Lewiatan, obecna konstrukcja ochrony przedemerytalnej nie pasuje do „emerytur stażowych”, które są powiązane z liczbą przepracowanych lat, zaś w mniejszym stopniu z wiekiem emerytalnym. Natomiast ostateczna ocena wymaga zapoznania się z propozycjami zmian w przepisach emerytalnych. – Nie zmienia to jednak faktu, że jako Konfederacja Lewiatan wyrażamy zastrzeżenie odnośnie obecnej regulacji ochrony przedemerytalnej. Pogarsza to sytuację na rynku racy osób spełniających warunki do objęcia ochroną i różnicuje pracowników – mówi Robert Lisicki. I dodaje: - Pytanie, czy dziś konieczna jest taka ochrona, skoro sytuacja ograniczanej liczby kandydatów na rynku pracy nie ulegnie zmianie z uwagi na sytuację demograficzną. Sądzę, że właśnie w związku z sytuacją na rynku pracy pracodawcy będą zmuszeni zwiększać udział starszych pracowników, a nawet takich, którzy osiągnęli wiek emerytalny.
Jak podkreśla dyrektor Departamentu Pracy Konfederacji Lewiatan, pracodawcy opowiadają się za rozpoczęciem rozmów ze związkami zawodowymi na temat ochrony przedemerytalnej, zmiany przepisu w kierunku np. w oparciu o propozycję ostatniej Komisji kodyfikacyjnej ds. prawa pracy, czyli odniesienia okresu ochrony do zakładowego stażu pracy.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Wypowiedzenie umowy o pracę ze względu na osiągnięcie wieku emerytalnego >
Z kolei w opinii dr Antoniego Kolka, prezesa Instytutu Emerytalnego, emerytura stażowa mimo nazwy nie będzie emeryturą w myśl przepisów Konstytucji. - Ustawa zasadnicza mówi, że realizacja prawa do zabezpieczenia społecznego ze względu na ryzyko starości związana jest z osiągnięciem wieku emerytalnego. Dlatego samo przyznanie emerytury stażowej nie będzie równoznaczne z brakiem ochrony przedemerytalnej – podkreśla dr Kolek. I dodaje, że samo nabycie prawa do emerytury stażowej nie oznacza także zakazu pracy. Będzie można nadal pracować jednak wysokość świadczenia może zostać obniżona bądź świadczenie zostanie zawieszone.
Ekspert wskazuje też na inny problem, a mianowicie środki z OFE, które suwakiem bezpieczeństwa przekazywane są do ZUS. Według dr. Antoniego Kolka, trzeba będzie uregulować te kwestie w kontekście emerytury stażowej.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
