Na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowane zostały właśnie uwagi do projektu ustawy o ustalaniu wysokości emerytur z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przyznanych w czerwcu w latach 2009–2019 oraz rent rodzinnych po ubezpieczonych, którym przyznano emerytury w czerwcu w latach 2009–2019 (nr UD160), zgłoszone w trakcie uzgodnień międzyresortowych i konsultacji publicznych. Projekt ma naprawić sytuację osób, które w latach 2009-2019 przechodziły na emeryturę w czerwcu i na skutek niekorzystnych zasad waloryzacji otrzymywały o kilkaset złotych niższe świadczenie, niż to, które by otrzymały, gdyby przeszły na emeryturę w innym miesiącu roku. Szkopuł w tym, że zaproponowane przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej rozwiązania budzą wiele zastrzeżeń, o czym pisaliśmy w serwisie Prawo.pl.
Czytaj więcej: Emeryci czerwcowi muszą się pilnować, by skorzystać na zmianie zasad waloryzacji>>
Ponowne przeliczenie powinno być z urzędu i z wyrównaniem za okres wstecz
Projektowana regulacja przewiduje usunięcie nierówności, które występowały od 2009 r. i które nie zostały usunięte wstecznie na mocy ustawy z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1621). Zgodnie z projektem wysokość emerytury lub renty rodzinnej przyznanej w czerwcu w latach 2009-2019 miałaby być ponownie ustalana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dacie przyznania tego świadczenia zgodnie z zasadami przyjętymi we ww. ustawie z 24 czerwca 2021 r. (tj. z zastosowaniem rozwiązania, że waloryzacji składek dokonuje się w taki sam sposób, jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju danego roku, jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego) i taka emerytura lub renta rodzinna przysługiwałaby w nowej wysokości od miesiąca złożenia wniosku (art. 4 ust. 4 projektu). Przeliczenie emerytury miałoby odbywać się na wniosek (a nie z urzędu). W projekcie nie przewiduje się natomiast wyrównania za okres wstecz (za okresy przed wyżej wymienionym ponownym ustaleniem wysokości emerytury lub renty rodzinnej).
- W projekcie sposób zniwelowania negatywnych skutków obowiązującej w latach 2009-2019 regulacji może, w ocenie Rządowego Centrum Legislacji, budzić szereg wątpliwości – podkreśla Rządowe Centrum Legislacji w uwagach do projektu. I punktuje: - Po pierwsze, złożenie wniosku jest wymagane w określonym, stosunkowo krótkim terminie (przy czym w projekcie przewiduje się jedynie „kampanię informacyjną” na stronie podmiotowej ZUS), nie można zatem wykluczyć sytuacji, w której część z adresatów projektowanej regulacji (np. z uwagi na niepełnosprawność czy wykluczenie komunikacyjne lub cyfrowe) nie skorzysta z przedstawionego rozwiązania. Po drugie, w projekcie ustawy nie przewiduje się żadnej finansowej rekompensaty w związku z zaistniałą sytuacją (regulacja nie będzie bowiem działać wstecz).
Ponadto - jak zauważa dalej RCL - przyjęcie koncepcji przeliczenia świadczenia na wniosek będzie się wiązało z ryzykiem napływu wniosków bezzasadnych, których złożenie będzie wynikało z niepewności wnioskodawców co do faktu posiadania uprawnienia do ponownego ustalenia wysokości świadczenia. To będzie źródłem dodatkowych kosztów dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który takimi wnioskami będzie musiał się zająć. - Z OSR nie wynika, czy zostały zabezpieczone odpowiednie środki finansowe na ten cel – czytamy.
RCL zaproponowało zatem ponowne rozważenie rozwiązań przyjętych w projektowanej regulacji, mając na uwadze m.in. możliwość dokonania proponowanego przeliczenia z urzędu. Ponadto zauważyło, że osoby, o których mowa w art. 17 ustawy dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, uzyskały prawo do korzystniejszego ustalenia wysokości emerytur lub rent rodzinnych przyznanych na wniosek zgłoszony od dnia 1 czerwca 2021 r. Natomiast osoby objęte projektowanymi rozwiązaniami miałyby prawo do tych świadczeń ustalonych według korzystniejszych zasad dopiero począwszy od miesiąca złożenia wniosku, o którym mowa w projektowanym art. 3 ust. 1. Takie zróżnicowanie może być negatywnie ocenione w aspekcie zasady równości. Dlatego proponuje się rozważenie wprowadzenia do projektu rozwiązań pozwalających na wsteczne przeliczenie i wyrównanie emerytur lub rent rodzinnych osobom objętym projektowaną regulacją co najmniej w odniesieniu do okresu analogicznego, jak określony w art. 17 ustawy dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw.
Cena promocyjna: 84 zł
|Cena regularna: 280 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 84 zł
Kontrowersyjne umorzenie postępowań i wygaśnięcie roszczeń
Luiza Modzelewska, wiceprezes Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w uwagach do projektu zwraca uwagę przede wszystkim na art. 7 projektu, który przewiduje, że z dniem wejścia w życie ustawy, nastąpi umorzenie postępowań w sprawie ustalenia wysokości emerytury lub renty rodzinnej, o których mowa w art. 1 projektu, wszczętych w trybach wznowieniowych i prowadzonych z uwzględnieniem przepisów art. 25 ust. 2 pkt 2 oraz ust. 2a i 2b ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a nowe postępowania w tych sprawach nie będą wszczynane. Jednocześnie osobom, którym przyznano emeryturę lub rentę rodzinną w czerwcu w latach 2009-2019 umożliwia się wystąpienie z wnioskiem do ZUS, w terminie 6 miesięcy od wejścia w życie ustawy, o ustalenie wysokości emerytury lub renty rodzinnej (art. 3). Ustalenie wysokości emerytury ma nastąpić na dzień jej przyznania w latach 2009-2019, z uwzględnieniem przepisów art. 25a ust. 2 pkt 2 oraz ust. 2a i 2b, jednak ma ona przysługiwać od miesiąca złożenia wniosku (art. 4).
- Projektodawca nie przedstawił uzasadnienia dla takiego rozwiązania, w tym jego celów, dlatego trudno o jego ocenę. Wprowadzenie obowiązku umorzenia postępowań wszczętych w trybach wznowieniowych i uniemożliwienie ich wszczynania w sytuacji, kiedy strona już uzyskała pozytywne rozstrzygnięcie wniosku o wznowienie i oczekuje na ponowne ustalenie wysokości świadczenia, powinno uwzględniać ochronę wszystkich interesów w toku i prawo do sądu. Jest to szczególnie istotne w kontekście wprowadzenia stosunkowo krótkiego terminu (6 miesięcy) na złożenie wniosków w trybie projektowanej ustawy (art. 3), rozwiązania dotyczącego waloryzacji i przysługiwania świadczenia w nowej wysokości od miesiąca złożenia wniosku (art. 4) i propozycji wygaszenia roszczeń (art. 8). Rekomendujemy ponowną analizę w tym zakresie i omówienie przyjętych rozwiązań w uzasadnieniu projektu - czytamy w stanowisku Prokuratorii Generalnej SP.
Także zdaniem RCL, wobec braku dokonania przeliczenia przysługujących świadczeń z urzędu, budzi wątpliwości regulacja zawarta w art. 7 ust. 1 projektu. - Osoby, które są stroną ww. postępowania w toku, podjęły działania i poniosły koszty zmierzające do poprawienia swojej sytuacji, a na mocy tego przepisu podjęte działania stają się bezprzedmiotowe. Co więcej, osoby te będą musiały złożyć wniosek (zatem podjąć kolejne działania), aby uzyskać przeliczenie. W uzasadnieniu nie wyjaśniono przy tym ratio legis pozbawienia lub przerwania drogi sądowej, co wymaga uzupełnienia, tym bardziej że nie przewiduje się rozwiązań usuwających potencjalne nierówności ex lege – zauważa z kolei Monika Salamończyk, wiceprezes Rządowego Centrum Legislacji.
Zwraca też uwagę na art. 8 ust. 2 projektu. - Niezależnie od podniesionych wyżej zastrzeżeń dotyczących braku dokonania przeliczenia przysługujących świadczeń z urzędu, wątpliwości budzi też wygaśnięcie z mocy prawa samego uprawnienia do ustalenia prawa do emerytury lub renty. Celem projektowanej ustawy jest zmiana na bardziej korzystny sposobu ustalania wysokości emerytury lub renty. Zgodnie z przyjętym w projekcie założeniem, warunkiem skorzystania z tego korzystniejszego sposobu jest złożenie wniosku w wymaganym prawem terminie. Wydaje się zatem, że skutkiem niezłożenia wniosku w terminie może być brak uprawnienia do korzystniejszego sposobu ustalenia wysokości świadczenia, ale nie brak prawa do tego świadczenia w ogóle, a na to może wskazywać brzmienie projektowanego art. 8 ust. 2 – dodaje wiceprezes RCL.
Także w opinii wiceprezes Luizy Modzelewskiej, brak jest też uzasadnienia dla rozwiązania zaproponowanego w art. 8 ust. 2 projektu, przewidującego wygaśnięcie roszczeń w przedmiocie ustalenia prawa lub wysokości świadczenia w przypadku upływu 6-miesiecznego terminu na złożenie wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury lub renty rodzinnej. - Nie jest jasne, jakich roszczeń ten przepis ma dotyczyć („roszczenia w przedmiocie” mogą być interpretowane bardzo szeroko) i czy ten przepis ma wykluczać wniosek o przywrócenie terminu, o którym mowa w art. 3 projektu, oraz jednocześnie wprowadzać swego rodzaju termin przedawnienia roszczeń (bardzo krótki: 6 miesięcy). Rekomendujemy ponowną analizę także zakresie art. 8 i omówienie przyjętych rozwiązań w uzasadnieniu projektu - dodaje.
Czytaj w LEX: Uzyskiwanie przez opiekuna emerytury a prawo do świadczenia pielęgnacyjnego > >
Sprawdź również książkę: Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz >>
Związkowcy o projekcie
- Projektowana ustawa wychodzi naprzeciw oczekiwaniom blisko 1OO-tysięcznej grupy emerytów i rencistów, którzy przez wiele lat mieli zaniżone świadczenia. Przeliczenie emerytur z zastosowaniem korzystniejszego wskaźnika waloryzacji poprawi sytuację materialną licznej grupy osób starszych. Nowe przepisy oceniamy pozytywnie, jako rozwiązujące istotny problem społeczny ,,emerytur czerwcowych" i likwidujące nieuzasadnione zróżnicowanie emerytów – napisał Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów w swojej opinii dotyczącej projektu.
Krytycznie do projektu wypowiedziała się z kolei Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, już na wstępie zwracając uwagę, że krytycznie ocenia konieczność złożenia wniosku przez ubezpieczonych w celu przeliczenia świadczeń przyznawanych im w latach 2009-2019 (w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy) oraz brak przyznania wyrównania za okresy, w których świadczenie było niższe od ponownie wyliczonego. Zdaniem związkowców ponowne ustalenie wysokości emerytur i rent rodzinnych powinno następować z urzędu tak, aby wszyscy uprawnieni mieli nieograniczoną i równą możliwość skorzystania z tych uprawnień. Zwracają też uwagę na to, iż informacja o możliwości złożenia wniosku o ponowne przeliczenie emerytury i renty rodzinnej będzie publikowana jedynie na stronie ZUS. – Tak restrykcyjne warunki stanowią dużą przeszkodę dla grupy ubezpieczonych, do której są kierowane – wskazuje NSZZ „S”. Postuluje też przyznanie tak zwanym czerwcowym emerytom odpowiedniego wyrównania wraz z odsetkami od utraconych w latach 2009-2019 świadczeń.
- Projekt nie naprawia w pełni błędu legislatora i utrzymuje sprzeczność z konstytucyjną zasadą równości obywateli wobec prawa – napisała NSZZ „S” w podsumowaniu, wyjaśniając dlaczego związek nie może zaakceptować projektowanej ustawy.
Także Forum Związków Zawodowych, choć pozytywnie ocenie ideę rządowego projektu, to przyznaje, że kwestia wyrównań świadczeń „jest niezbędna w celu ochrony interesów osób poszkodowanych przez wcześniejsze decyzje”. – FZZ zwraca uwagę na fakt, że projekt ww. ustawy nie dotyka problematyki rekompensat za przeszłość – czytamy.
Czytaj również: RPO: Czerwcowe emerytury z lat poprzednich trzeba wyrównać>>
Vacatio legis powinno być dłuższe
Zgodnie z projektem MRPiPS, projektowane przepisy mają wejść w życie 1 lipca 2025 r., z wyjątkiem art. 9, na podstawie którego ZUS ma na swojej stronie internetowej informować o zasadach ustalania wysokości emerytury i renty rodzinnej. Przepis ten ma zacząć obowiązywać 1 kwietnia 2025 r.
W opinii RCL, wejście tego przepisu w życie, w świetle wynikającej z art. 2 Konstytucji RP zasady państwa prawnego i wywodzonej z niej zasady poprawnej legislacji, budzi wątpliwości ze względu na czas potrzebny na przeprowadzenie całej procedury legislacyjnej i konieczność zagwarantowania odpowiedniej vacatio legis dla adresatów norm.
Co ciekawe, także Rada Nadzorcza ZUS podniosła kwestię wydłużenia vacatio legis ustawy. W uchwale nr 5/1/VI/2025, podpisanej przez jej przewodniczącego i zarazem dyrektora generalnego MRPiPS, dr Liwiusza Laskę, rada dostrzega potrzebę uwzględnienia uwag zgłoszonych przez ZUS dotyczących konieczności wydłużenia vacatio legis ustawy.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
