Do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów wpisany został przygotowywany przez Ministerstwo Infrastruktury projekt ustawy o czasie pracy maszynistów (UD48). Celem rozwiązań planowanych w projekcie jest po pierwsze - eliminowanie zagrożeń bezpieczeństwa ruchu kolejowego wynikających z naruszania przez maszynistów limitów czasu pracy oraz wymaganego okresu odpoczynku między służbami, a po drugie - wyeliminowanie nieprawidłowości wynikających ze zróżnicowania standardów odnoszących się do warunków pracy maszynistów u poszczególnych przewoźników kolejowych działających w Polsce.
- Czynnik ludzki odgrywa coraz ważniejszą rolę w nowoczesnych, złożonych systemach mających istotne znaczenie dla bezpieczeństwa. Nawet w przypadku automatyzacji niektórych procesów, zwykle wprowadzanej w celu ograniczenia błędu ludzkiego, ludzie stanowią fundamentalny składnik kolei. Człowiek znajduje się w centrum tego technologicznego, społecznego i organizacyjnego systemu i stanowi klucz do jego sukcesu lub porażki. W transporcie kolejowym grupą zawodową kluczową pod względem bezpieczeństwa ruchu są maszyniści oraz prowadzący pojazdy kolejowe. Wynika to z zakresu ich kompetencji i zakresu czynności, które wykonują. Maszyniści mają obowiązek posiadać szczegółową znajomość pojazdów kolejowych, odcinków linii kolejowych oraz przepisów wewnętrznych przewoźników kolejowych i zarządców infrastruktury. Specyfika i charakter pracy maszynisty wymaga również konieczności stałej współpracy z pracownikami zatrudnionymi na innych stanowiskach kolejowych: kierownikiem pociągu, dyżurnym ruchu, rewidentem, dyspozytorem, manewrowym, ustawiaczem, zwrotniczym – podkreślają autorzy projektu w informacji o przyczynach i potrzebie wprowadzenia rozwiązań planowanych w projekcie.
Czytaj również: Ustawa ureguluje czas pracy maszynistów, ale nieetatowi mają pracować dłużej
Zagrożenia do wyeliminowania
Jak podaje ministerstwo, powołując się na informacje Głównego Inspektoratu Pracy, w okresie od 6 lipca 2016 r. do 15 września 2016 r. inspektorzy pracy GIP badali przestrzeganie przepisów o czasie pracy maszynistów w ramach kontroli przeprowadzonych u 56 pracodawców mających jednocześnie status przewoźnika kolejowego. Pracę świadczyło łącznie 8462 maszynistów, w tym 8316 na podstawie umowy o pracę, 146 na podstawie umowy zlecenia. Z podobnych kontroli prowadzonych wcześniej w okresie od 1 marca do 31 maja 2013 r. inspektorzy pracy skontrolowali 68 pracodawców zatrudniających łącznie 10218 maszynistów, w tym 9867 na podstawie umowy o pracę, 348 na podstawie umowy zlecenia i 3 na podstawie innych umów cywilnoprawnych.
- Podobnie jak w 2013 r., w trakcie prowadzonych kontroli starano się uzyskać informacje o faktycznym czasie pracy maszynistów zatrudnionych w jednym lub wielu podmiotach jednocześnie, w ramach różnych stosunków prawnych, celem sprawdzenia czy maszyniści - pracownicy w trakcie korzystania z odpoczynków dobowych, tygodniowych, urlopów itp. świadczą pracę u innych przewoźników (bez względu na formę zatrudnienia). Spośród 8316 maszynistów zatrudnionych w kontrolowanych podmiotach można było poczynić ustalenia co do czasu pracy 48 osób wykonujących pracę także w ramach dodatkowego zatrudnienia. Dla porównania w roku 2013, z grupy 9867 maszynistów zatrudnionych w kontrolowanych wówczas podmiotach, ustalenia co do faktycznego czasu świadczenia pracy w ramach dodatkowego zatrudnienia dokonano w odniesieniu do 138 osób – podkreśla resort infrastruktury.
Jak zauważa dalej MI, w trakcie badania czasu pracy maszynisty w macierzystym zakładzie pracy i w podmiocie dodatkowo zatrudniającym maszynistę w 2016 r. stwierdzono:
- 53 przypadki świadczenia pracy w czasie korzystania z odpoczynku udzielonego przez pracodawcę (w 2013 r. stwierdzono aż 528 takich przypadków),
- 35 przypadków świadczenia pracy w czasie korzystania z urlopu udzielonego przez pracodawcę (w 2013 r. - 137),
- 4 przypadki świadczenia pracy w czasie usprawiedliwionej nieobecności w macierzystym zakładzie pracy (w 2013 r. - 21).
- Porównanie wyników badania z roku 2016 do przeprowadzonego w 2013 r. wskazuje na poprawę w zakresie korzystania przez maszynistów z odpoczynków dobowych między zakończeniem pracy w jednym zakładzie, a rozpoczęciem pracy w innym podmiocie (bez względu na formę prawną zatrudnienia). Stwierdzono tylko jeden przypadek świadczenia pracy przez maszynistę w wymiarze 22,5 godziny w jednej dobie pracowniczej, tj. z 1,5-godzinną przerwą między zakończeniem pracy w jednym podmiocie i jej rozpoczęciem w kolejnym. W większości przypadków rozpoczęcie świadczenia pracy lub usług w innym podmiocie następowało przed upływem 35 godzin od zakończenia pracy w macierzystym zakładzie pracy (a więc przed upływem odpoczynku tygodniowego) – podkreśla ministerstwo. I przypomina, że zgodnie z protokołem ustaleń Nr 12/2019 z posiedzenia Stałego Komitetu Rady Ministrów w dniu 21 marca 2019 r., przedmiotowy projekt został opracowany na podstawie projektu założeń projektu ustawy o czasie pracy maszynistów. Projekt założeń projektu ustawy o czasie pracy maszynistów został opracowany przez Podzespół ds. bezpieczeństwa przy Zespole Trójstronnym ds. Kolejnictwa powołany w styczniu 2017 r. W skład Podzespołu wchodzili przedstawiciele związków zawodowych, spółek kolejowych oraz Ministerstwa Infrastruktury, Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. W posiedzeniach podzespołu brali udział przedstawiciele Głównego Inspektora Pracy, Państwowej Inspekcji Pracy oraz Urzędu Transportu Kolejowego.
Cena promocyjna: 75.65 zł
|Cena regularna: 89 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 66.75 zł
Szczegóły przygotowywanych rozwiązań
W ocenie Ministerstwa Infrastruktury, konieczne jest wprowadzenie na wzór ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2015 r. poz. 1155 z późn. zm.), szczególnej regulacji ustawowej dotyczącej czasu pracy maszynistów przez:
- wprowadzenie definicji legalnej pojęcia maszynista, które będzie oznaczało osoby uprawnione do prowadzenia pojazdu kolejowego po infrastrukturze kolejowej lub bocznicach kolejowych, na podstawie licencji i świadectwa maszynisty, albo prawa kierowania pojazdem kolejowym, wydanych na podstawie ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2019 r. poz. 710, z późn. zm.), którzy świadczą pracę lub usługi prowadzenia pojazdów kolejowych na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej;
- określenie poprzez analogię do Kodeksu pracy, jednolitych norm czasu pracy, wymaganego odpoczynku oraz pracy w godzinach nadliczbowych;
- obowiązkowe sumowanie czasu pracy u różnych podmiotów przy prowadzeniu pojazdu kolejowego oraz przy zatrudnieniu na stanowiskach bezpośrednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego, o których mowa w art. 22d ust. 1 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym, np. jako rewident, ustawiacz;
- wyznaczenie stacji macierzystej (np. siedziby głównej przedsiębiorcy lub jego oddziału), jako obligatoryjnego elementu umowy o pracę, a także umów cywilnoprawnych, na podstawie, których maszyniści świadczą pracę lub usługi, z wyłączeniem m. in. maszynistów pracujących w ruchu aglomeracyjnym lub przy inwestycjach kolejowych;
- jednolite określenie składników czasu pracy maszynisty, obejmujących: - czas przeznaczony na przyjęcie i zdanie pojazdu kolejowego, - czynności związane z obsługą pojazdu kolejowego, - czas przeznaczony na dojazd do pojazdu kolejowego, jeżeli objęcie go następuje poza stacją macierzystą, - czas przeznaczony na powrót do stacji macierzystej po zdaniu pojazdu kolejowego, jeżeli czynność ta następuje poza stacją macierzystą, - badania lekarskie i psychologiczne zlecone przez przedsiębiorcę, na rzecz którego maszynista świadczy pracę lub usługi, - szkolenia, egzaminy oraz sprawdziany wiedzy i umiejętności wymagane do kontynuowania pracy na stanowisku maszynisty, - udział w postępowaniu wyjaśniającym prowadzonym przez przedsiębiorcę, na rzecz którego maszynista świadczy pracę lub usługi, - udział w postępowaniach prowadzonych Państwową Komisję Badania Wypadków Kolejowych, sądy, prokuratury i inne organy ochrony prawnej, dotyczących pracy maszynisty, - udział w kontrolach prowadzonych przez upoważnionych pracowników Urzędu Transportu Kolejowego lub Państwowej Inspekcji Pracy dotyczących pracy maszynisty.
Do czasu pracy maszynistów wlicza się przerwę w pracy trwającą 15 minut, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy maszynisty wynosi co najmniej 6 godzin. Maszynista będzie miał prawo do co najmniej 12 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego, a jeżeli pracował dłużej niż 12 godzin, wówczas wypoczynek powinien trwać tyle, ile poprzedzająca go praca. Maszyniście będzie przysługiwało prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w tygodniu. Nieprzerwany tygodniowy okres odpoczynku będzie mógł obejmować mniejszą liczbę godzin, nie mniejszą jednak niż 24 godziny w razie wystąpienia sytuacji nadzwyczajnych wymagających od maszynisty podjęcia czynności dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia, albo usunięcia awarii. Nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem przepisów ustawy będzie sprawował Prezes UTK, który będzie monitorował czas pracy maszynistów w prowadzonym systemie teleinformatycznym. Dostęp do tych danych będzie miał przewoźnik kolejowy lub zarządca, na rzecz których maszynista świadczy pracę lub usługi oraz Państwowa Inspekcja Pracy.
Jak tłumaczy Ministerstwo Infrastruktury, obecnie w spółkach Grupy PKP S.A. czas pracy jest liczony od zgłoszenia się maszynisty do dyspozytora. Bywa tak, że maszynista przejmuje pociąg w Warszawie na Olszynce Grochowskiej, a kończy pracę i zdaje pociąg w Warszawie Zachodniej. O tym fakcie telefonicznie informuje dyspozytora z Olszynki Grochowskiej. Inaczej bywa w spółkach spoza Grupy PKP S.A., gdzie często maszyniści do pociągu są dowożeni na duże odległości samochodami.
Zgodnie z Ponadzakładowym Układem Zbiorowym Pracy dla Pracowników Zatrudnionych przez Pracodawców Zrzeszonych w Związku Pracodawców Kolejowych 2 grudnia 2002 r. w Warszawie, czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Do czasu pracy pracownika wlicza się: - okresy badań lekarskich zleconych przez pracodawcę, - okresy szkoleń i egzaminów wymaganych na zajmowanym stanowisku, - dojazd po zdanym pociągu, łącznie z jazdą jako pasażer do stałego miejsca pracy, określonego w umowie o pracę, - udział w postępowaniach wyjaśniających. - Obecnie, zgodnie z ww. Układem Zbiorowym dobowy wymiar czasu pracy może być przedłużony do 12 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, po wyrażeniu zgody przez organizację związkową i po uprzednim zawiadomieniu właściwego inspektora pracy, okres rozliczeniowy może być przedłużony do 3 miesięcy. Natomiast projekt zakłada okres rozliczeniowy 1 miesiąc, z możliwością przedłużenia do 3 miesięcy, lecz tylko przez okres 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy – podkreślają autorzy projektu.
Zgodnie z zapowiedzią, rząd ma przyjąć projekt w II kwartale 2022 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
