Opublikowany przez minister ds. polityki senioralnej Marzenę Okłę-Drewnowicz projekt ustawy o bonie senioralnym (UA3) zakłada wprowadzenie do porządku prawnego nowego niematerialnego świadczenia – bonu senioralnego. Jego wartość ma wynieść 2150 zł, a przysługiwać ma seniorom, którzy:
- skończyli 75 lat,
- mają przyznaną emeryturę lub rentę, której średnia miesięczna wysokość z uwzględnieniem dodatku pielęgnacyjnego nie przekracza kwoty 3500 zł brutto w 2026 r., 4000 zł brutto w 2027 r., 4500 zł brutto w 2028 r. oraz począwszy od 2029 r. - 5000 zł brutto,
- posiadają zstępnych, na których ciąży obowiązek alimentacyjny (w tym przypadku najczęściej to dzieci lub wnuki),
- mają niezaspokojone potrzeby w zakresie podstawowych czynności życia codziennego.
Zstępni seniora muszą pracować na umowę o pracę, prowadzić działalność gospodarczą, mieć umowę agencyjną, zlecenia lub inną o świadczeniu usług lub mieć przychód z działalności rolniczej. Ich przychód nie może być niższy od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wyższy od dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę – w przypadku gdy prowadzą jednoosobowe gospodarstwo domowe. Natomiast łącznie z przychodami członków gospodarstwa domowego nie może przekraczać trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę – w przypadku gdy prowadzą wieloosobowe gospodarstwo domowe. Główną ideą bonu senioralnego jest to, żeby bliscy nie musieli rezygnować z pracy na rzecz opieki nad seniorami po 75 r. ż.
Zobacz również: Są założenia do projektu ustawy o bonie senioralnym
Jakie wsparcie w ramach bonu senioralnego
Wsparcie w ramach bonu senioralnego może objąć:
- zaspokojenie podstawowych codziennych potrzeb życiowych lub
- pomoc w uzyskaniu dostępu do świadczeń zdrowotnych, lub
- podstawową opiekę higieniczno-pielęgnacyjną, lub
- zapewnienie kontaktów z otoczeniem.
Świadczenie nie może być wymienione na żadne środki materialne.
Bonu senioralnego nie będą mogli otrzymać seniorzy:
- pobierający świadczenie uzupełniające,
- pobierający świadczenie wspierające,
- korzystający z usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia i w rodzinnych domach pomocy,
- korzystający z usługi sąsiedzkiej,
- korzystający ze specjalistycznej usługi opiekuńczej w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia,
- korzystający z domu pomocy społecznej,
- korzystający z całodobowej opieki stacjonarnej świadczonej w zakładach opiekuńczo-leczniczych, lub pielęgnacyjno-opiekuńczych lub z innej instytucji zapewniającej opiekę całodzienną lub całodobową.
Zstępny zaś nie może pobierać zasiłku dla opiekuna ani świadczenia pielęgnacyjnego, które w swej istocie wiążą się z rezygnacją z zatrudnienia, aby opiekować się bliskim.
Zobacz w LEX: Ulga dla pracujących seniorów > >
Każdy senior posiada zstępnego – założenie oparte na braku danych
Jak czytamy w ocenie skutków regulacji (OSR), w pracach nad ustawą przyjęto założenie, że każdy senior po 75 r. ż. posiada zstępnego. - Założenie przyjęte w związku z brakiem dostępności danych statystycznych dotyczących składu pokoleniowego rodzin w Polsce. Dostępne dane dotyczą jedynie składu pokoleniowego gospodarstw domowych, czyli osób mieszkających w jednym mieszkaniu lub domu - dodano. Brak jest danych umożliwiających zidentyfikowanie ile z osób w wieku 75 lat lub więcej posiada żyjące dzieci czy też wnuki, w przypadku gdy ich dzieci już zmarły. Wobec powyższego konieczne jest przyjęcie założeń upraszczających, które prowadzą (w zależności od założenia) do zawyżenie lub zaniżenia populacji. Przyjęto jednak, że te zawyżenia i zaniżenia w ogólnym rozrachunku w dużej mierze znoszą się – czytamy w OSR do projektu. Na problem pominięcia w możliwości otrzymania bonu senioralnego przez samotne osoby po 75 r.ż. zwracaliśmy już w Prawo.pl uwagę wcześniej. Bo to właśnie te osoby mogą potrzebować największego wsparcia w zaspokojeniu codziennych potrzeb. Jak wyjaśniła nam wtedy Marzena Okła-Drewnowicz, minister ds. polityki senioralnej, te osoby mają zapewnioną pomoc z opieki społecznej. - Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje już pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych realizowanych przez ośrodki pomocy społecznej (OPS) – mówiła.
Zobacz również: Samotny senior nie otrzyma bonu senioralnego >>
Tyle tylko, że nie można uznać, że każdy samotny senior korzysta z usług opiekuńczych w OPS, na co zwróciła z kolei uwagę dr Magdalena Kocejko, ekspertka ds. polityki społecznej w obszarze niepełnosprawności. – Usługi opiekuńcze i specjalne usługi opiekuńcze przeznaczone są bezpośrednio dla seniorów, natomiast inna jest struktura bonu senioralnego – o niego mogą starać się zstępni seniora i jest to powiązane z aktywnością zawodową bliskich – podkreśliła. Zatem powstaje pytanie, czy obie grupy seniorów – tych korzystających z usług w opiece społecznej, i tych z bonem senioralnym, będą potraktowane tak samo i otrzymają równe wsparcie.
Sprawdź w LEX: Oświadczenie dla potrzeb zwolnienia dla seniorów > >
Kto skorzysta z bonu senioralnego
Pytań jest więcej, na przykład, kto tak naprawdę skorzysta z bonu senioralnego. Lista świadczeń i usług, które wykluczają z jego pozyskania jest długa (wymieniona wyżej). Wydaje się, że najczęściej wsparcia w opiece nad seniorami potrzebują przecież rodziny, gdzie seniorzy są właśnie mniej samodzielni i potrzebują większego wsparcia w codziennym życiu. A łatany system pomocy społecznej i rynek usług opiekuńczych nie zawsze wystarcza. Pytanie, czy taka forma i warunki uzyskania bonu senioralnego trafią w zaspokojenie potrzeb rodzin z seniorami. A co za tym idzie, czy usługa wykluczy dramatyczne decyzje rodzin o wyborze między pracą a opieką nad bliskim. Choć, jak czytamy w uzasadnieniu do projektu, bon senioralny jest odpowiedzią na niezagospodarowaną przestrzeń pomiędzy pomocą społeczną i świadczeniami realizowanymi w jej ramach, a systemem ochrony zdrowia, w tym w szczególności opieką długoterminową.
Jak będzie działała usługa bonu senioralnego
System realizacji usług w ramach bonu senioralnego zapewni gmina samodzielnie lub zleci te zadania np. organizacjom pozarządowym, podmiotom ekonomii społecznej czy ośrodkom pomocy społecznej albo centrum usług społecznych. Bon senioralny będzie przyznawany na wniosek. Usługi w ramach bonu senioralnego będą przyznawane w zależności od zidentyfikowanego poziomu niezaspokojonych potrzeb seniora w zakresie podstawowych czynności życia codziennego (od 11 do 60 punktów). Poziom ten będzie oceniał pracownik gminy na podstawie jednolitego kwestionariusza, który zostanie opracowany w rozporządzeniu.
Liczba godzin wsparcia w ramach bonu senioralnego miesięcznie wyniesie:
- 12 – przy punktacji 11 – 20.
- 13 – 24 – przy punktacji 21 – 35.
- 25 – 36 – przy punktacji 36 – 50.
- 37 – 50 – przy punktacji 51 – 60.
Projekt ustawy przewiduje możliwość czasowego zwiększenia wymiaru bonu senioralnego oraz jego weryfikacji. Ustalenie przez gminę wartości i zakresu usług wsparcia następuje w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia złożenia wniosku o przyznanie bonu senioralnego oraz w terminie 5 dni od dnia złożenia wniosku o czasowe zwiększenie wartości bonu senioralnego. Decyzja o przyznaniu bonu senioralnego jest wydawana na 12 miesięcy. Wniosek o kolejny bon będzie można złożyć najwcześniej na dwa miesiące przed upływem terminu poprzedniego. Bon senioralny, w tym koszty jego obsługi wynoszące 6 proc. kwoty przeznaczonej na bon senioralny, są finansowane z budżetu państwa.
Ile osób skorzysta z bonu senioralnego
Jak podaje OSR, liczba osób w wieku 75 lat lub więcej, która potencjalnie będzie mogła uzyskać wsparcie w ramach bonu w 2026 r. wyniesie 288,9 tys. osób. W grupie tej wyróżnia się:
- 97,4 tys. osób o bardzo małych potrzebach wsparcia (do 2 czynności dnia codziennego),
- 97,9 tys. osób o małych potrzebach wsparcia (od 3 do 6 czynności),
- 44,4 tys. osób o umiarkowanych potrzebach (od 7 do 10 czynności),
- 49,1 tys. osób o bardzo dużych potrzebach (od 11 do 15 czynności).
W 2035 r. populacja ta wyniesie ok. 618,7 tys. osób. Realizacja bonu senioralnego na rzecz 288,9 tys. osób w wieku 75 lat lub więcej wymagać będzie zatrudnienia 47,3 tys. osób świadczących usługi w ramach bonu w 2026 r. W 2035 r. liczba ta wzrośnie do ok. 100 tys. osób. Przyjęto, że godzina świadczenia usług w ramach bonu w 2026 r. wyniesie 35 zł brutto (tj. 42,17 zł brutto brutto). Wartość ta została wyliczona poprzez podzielenie wartości bonu (2150 zł) przez maksymalną liczbę godzin (tj. 50) i zaokrągleniu otrzymanej wartości stawki godzinowej brutto do pełnych złotych (w dół).
Ustawa ma wejść w życie 1 stycznia 2026 roku. W okresie dwóch lat od dnia wejścia jej w życie, gminy będą mogły realizować zadania z niej wynikające, jako zadania fakultatywne.
Zobacz także w LEX: Umowa zlecenia z emerytem a składki na ubezpieczenia społeczne > >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
