Finansowanie środków ruchomych leasingiem i pożyczką jest wyższe niż finansowanie kredytem inwestycyjnym. Z danych Związku Polskiego Leasingu wynika, że na koniec 2023 r. wartość wszystkich środków ruchomych sfinansowana leasingiem wyniosła około 200 mld zł, podczas gdy kredytem inwestycyjnym ok. 170 mld zł. Obecnie ponad połowa nowych pojazdów jest rejestrowana przez firmy leasingowe i wynajmu. Tak duża popularność leasingu wśród przedsiębiorców bezpośrednio przekłada się na stale rosnące zainteresowanie tą formą finansowania jako produktem.
Pytania klientów firm leasingowych często dotyczą tego, jak bardzo elastyczną formą finansowania jest leasing. Czy można zakończyć umowę leasingu przed terminem i na jakich zasadach? Aby na to pytanie odpowiedzieć, trzeba najpierw wspomnieć o kilku podstawowych kwestiach na temat okresu leasingu oraz amortyzacji.
Czytaj też: Dwa leasingowane auta w kosztach firmy - fiskus się zgadza
Minimalny okres leasingu
Umowa leasingu jest umową terminową – to znaczy, że czas trwania leasingu powinien być w niej oznaczony. Najczęściej okres obowiązywania umowy leasingu jest wypadkową liczby okresów rozliczeniowych i rat leasingowych, które składają się na wynagrodzenie należne firmie leasingowej. Dominującym rodzajem leasingu jest leasing operacyjny. Przy czym należy zaznaczyć, że, odwołując się do tego rodzaju leasingu, odnosimy się do nazewnictwa na gruncie podatkowym.
W umowach leasingu operacyjnego okres, na który zawarta jest umowa leasingu, odgrywa bardzo istotną rolę, również dla zasad przedterminowego zakończenia umowy. Przepisy ustawy o podatku dochodowym wyznaczają minimalny okres, na który może być zawarta umowa leasingu operacyjnego. Ten minimalny okres zależy z kolei od rodzaju przedmiotu leasingu i okresu jego amortyzacji. Zachowanie minimalnego okresu amortyzacji jest warunkiem uznania danego leasingu za operacyjny, a tym samym - do zaliczania ponoszonych wydatków na raty leasingu do kosztów uzyskania przychodów klienta. W leasingu operacyjnym minimalny okres leasingu wyznacza się jako 40 proc. normatywnego okresu amortyzacji. Dla przykładu, roczna stawka (normatywna) amortyzacji dla samochodu osobowego wynosi 20 proc. jego wartości. Co oznacza, że samochód osobowy amortyzuje się przez 5 lat (5 x 20 proc. = 100 proc. wartości), a minimalny okres leasingu to 2 lata (40 proc. x 60 miesięcy = 24 miesiące).
Dlaczego minimalny okres jest tak istotny w kontekście przedterminowego rozwiązania umowy leasingu? Bo elementem takiego zakończenia jest sprzedaż przedmiotu leasingu i dla przedsiębiorcy jest ważne, czy do tej sprzedaży może dojść za cenę sprzedaży ustaloną w wyniku rozliczenia umowy leasingu na poziomie niższym od jego wartości rynkowej, czy też nie.
Przedterminowe zakończenie umowy
W umowach leasingu ciężko będzie znaleźć kompletną regulację dotyczącą przedterminowego zakończenia umowy leasingu operacyjnego. Po pierwsze dlatego, że do rozwiązania dochodzi w drodze porozumienia pomiędzy firmą leasingową a klientem. Po drugie, moment, w którym do tego dojdzie wpływa na warunki finansowe tego zakończenia, a dokładniej na cenę sprzedaży przedmiotu leasingu, stanowiącą rozliczenie kończonej umowy.
Ustalenie z góry warunków zakończenia w zawieranej umowie jest bardzo utrudnione, a nawet niemożliwe. Firmy leasingowe są jednak w pełni przygotowane na kończenie umów przed terminem, posiadają specjalne procedury, niekiedy wspierane automatycznymi narzędziami, które pozwalają przygotować rozliczenie umowy leasingu oraz sprawnie przeprowadzić klienta przez proces zakończenia umowy.
Klient firmy leasingowej, przymierzający się do zakończenia umowy leasingu operacyjnego przed terminem, powinien zacząć od sprawdzenia opłat, które są przewidziane przez firmy leasingowe za czynności związane z takim sposobem finalizacji umowy. W tym celu powinien zapoznać się z umową lub z tabelami opłat, w których można je odnaleźć.
Kolejnym krokiem będzie poinformowanie firmy leasingowej o zamiarze zakończenia umowy przed terminem. Dzięki temu klient uzyska informacje na temat warunków zakończenia umowy. Zazwyczaj klient może skorzystać z przygotowanych na taką okoliczność wniosków czy formularzy udostępnianych często w ramach elektronicznego biura obsługi klienta. Skorzystanie z tych ostatnich najczęściej wiąże się z automatyzacją tego procesu.
Dalszy etap wymaga większej uwagi klienta, bowiem będzie musiał zapoznać się z uzyskanymi w odpowiedzi na jego zgłoszenie warunkami zakończenia umowy leasingu. Głównym elementem tej oferty jest kwota wynikająca z rozliczenia umowy, czyli wartość sumy rat leasingowych pozostałych do końca umowy oraz kwota wykupu określona w umowie. Warto zaznaczyć, że wartość pozostałych rat jest dyskontowana, czyli zmniejszana w części zmiennej (odsetkowej) w związku z przyspieszeniem zakończenia umowy, do którego ma dojść. W umowach opartych na zmiennej stopie używa się najczęściej wysokość stopy, która została zastosowana jako ostatnia do rekalkulacji rat wynagrodzenia.
W tym miejscu dochodzimy również do kwestii fundamentalnej zarówno z punktu widzenia klienta, jak i firmy leasingowej. Kluczowe znaczenie ma fakt, czy klient zgłosił zamiar zakończenia umowy leasingu operacyjnego po upływie minimalnego okresu leasingu, czy też jeszcze przed tą datą. Zakończenie umowy po upływie minimalnego okresu leasingu oznacza, że kwota rozliczenia umowy leasingu jest jednocześnie oferowaną ceną sprzedaży. W tym drugim przypadku, gdy minimalny okres leasingu jeszcze nie upłynął, oferta zakończenia umowy leasingu przedstawiona przez firmę leasingową będzie najczęściej zastrzegała, że sprzedaż przedmiotu leasingu będzie mogła nastąpić za wartość rynkową potwierdzoną wyceną rzeczoznawcy, ale nie niższą niż kwota wynikająca z rozliczenia umowy leasingu. Klient może zostać poproszony o dostarczenie takiej wyceny. Osobnym wariantem zakończenia umowy leasingu jest sytuacja, gdy dochodzi do zakończenia umowy leasingu z jednoczesną sprzedażą przedmiotu leasingu nie na rzecz klienta, który jest stroną umowy leasingu, ale na rzecz osoby trzeciej. W tym scenariuszu również jest konieczne, aby cena sprzedaży była ceną rynkową. Procedura w tym przypadku nieco się komplikuje, bo rozwiązanie umowy leasingu przed terminem jest uzależnione od wpłaty ceny sprzedaży przez osobę trzecią.
Warunkiem wstępnym zakończenia umowy leasingu bez względu na wariant będzie jednak, o czym nie można zapominać, brak zaległości w dotychczasowych płatnościach po stronie klienta. Jeśli ten warunek jest spełniony, a warunki zakończenia umowy leasingu zostały uzgodnione i potwierdzone, to klient może się spodziewać faktury VAT po wpłacie ceny sprzedaży w kwocie ustalonej w porozumieniu z firmą leasingową.
Umowa leasingu finansowego
Czy przedterminowe kończenie umowy leasingu finansowego jest również możliwe? Tak, leasing finansowy, choć o wiele rzadziej wybierany przez klientów, również może zostać zakończony przed ustalonym upływem okresu obowiązywania umowy. Różnice w procesie kończenia będą wynikały przede wszystkim z tego, że w przypadku umowy leasingu finansowego w trakcie ustalonego w umowie okresu leasingu zgodnie z harmonogramem dochodzi do spłaty całego kapitału zaangażowanego przez firmę leasingową na nabycie przedmiotu leasingu. Natomiast do przeniesienia własności umowy leasingu dochodzi z chwilą zapłaty ostatniej przewidzianej umową raty.
W samym procesie przedterminowego kończenia leasingu finansowego ważne jest również i to, że przy uruchomieniu tego rodzaju umowy zostaje wystawiona przez firmę leasingową z góry jedna faktura VAT na całe wynagrodzenie przewidziane w umowie. Klient zaś dostaje w trakcie umowy już tylko noty obciążeniowe.
Te kwestie charakterystyczne dla umowy leasingu finansowego mają bezpośredni wpływ na charakter i treść propozycji zakończenia, którą klient może otrzymać od firmy leasingowej. Najczęściej dostanie bowiem propozycję nowego harmonogramu rat leasingowych, w którym na nowo zostanie określona wysokość raty leasingowej, która będzie – zgodnie z wnioskiem klienta - płatna jako ostatnia. Mechanizm zmiany jest stosunkowo prosty i sprowadza się do tego, że rata jest podwyższana o wartość pozostałych rat zaplanowanych w pierwotnie ustalonym w umowie harmonogramie. Aby prawidłowo zakończyć umowę, w tym przypadku będzie konieczne podpisanie aneksu do umowy leasingu, no i oczywiście zapłata ostatniej raty, potocznie zwanej „balonową”, bo w zwiększonej wysokości. Klient może się również spodziewać korekty faktury VAT, która została wystawiona na początku umowy. Potwierdzeniem zakończenia umowy leasingu finansowego może być uiszczenie symbolicznej jednozłotowej opłaty za usługę związaną z przeniesieniem własności przedmiotu leasingu i otrzymanie od firmy leasingowej faktury VAT, dokumentującej tę opłatę. Często firma leasingowa wystawia po prostu dokument oświadczenia o przeniesieniu własności przedmiotu leasingu na klienta.
Klient firmy leasingowej nie zawsze jest w stanie zakończyć umowę leasingu poprzez spłatę całego zadłużenia i nabycie przedmiotu leasingu. Z taką sytuacją mamy najczęściej do czynienia, gdy pogorszeniu ulega jego sytuacja finansowa. Rozwiązaniem jest wówczas poszukanie innego podmiotu, który - po pozytywnej ocenie firmy leasingowej - będzie w stanie przejąć leasing od klienta w drodze tzw. cesji.
Jerzy Strasz, radca prawny kierujący wydziałem Obsługi Prawnej w Millennium Leasing, ekspert Związku Polskiego Leasingu
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
