W starożytnej Mezopotamii już w XVIII w. p.n.e. pojawiły się pierwsze formy rejestracji gruntów w celu przenoszenia prawa własności i udzielania pożyczek. Kodeks Hammurabiego przewidywał regulacje dotyczące zapisywania aktów przeniesienia prawa własności gruntów na glinianych tabliczkach jako dowód nabycia wszelkich praw. Kamienie na których zapisywano prawa, nosiły nazwę kadurru. Jeden z nich pozostawał w rękach właściciela, drugi „egzemplarz” kadurru przechowywano w świątyni. Był to pierwszy znany przypadek rejestru, w następstwie którego zrodziło się prawo zastawu. Instytucja zastawu funkcjonowała jako zastaw ręczny, gdzie posiadanie rzeczy przechodziło na wierzyciela.
W prawie asyryjskim znano zastaw ręczny czy zastaw umowny (hipoteka), Starożytni greccy również stosowali dwa zasadnicze sposoby zabezpieczeń rzeczowe i personalne dla zabezpieczeń swoich wierzytelności pieniężnych, a najpopularniejszym z nich była hypotheke. W ptolemejskim Egipcie istniały z kolei odpowiednie rejestry, które umożliwiały ustanawianie zabezpieczeń wierzytelności. Od I w. n.e. nad Nilem funkcjonowała specjalna instytucja zwana “archiwum aktów posiadania” (bibliotheke enkteseon). W prawie rzymskim działały instytucje rzeczowego zabezpieczenia wierzytelności takie jak iducia, pignus czy hypotheca.
Wiele możliwości, a lista otwarta
Obecnie do podstawowych form zabezpieczeń rzeczowych wierzytelności pieniężnych możemy zaliczyć: zastaw, hipotekę, przewłaszczenie na zabezpieczenie, kaucję, blokadę środków pieniężnych na rachunku bankowym, zastrzeżenie prawa własności rzeczy sprzedanej oraz prawo zatrzymania. Nie jest to jednak katalog zamknięty. Zabezpieczenia rzeczowe powstają zazwyczaj w drodze umowy pomiędzy zabezpieczającym, a wierzycielem, z mocy prawa oraz z mocy orzeczenia sądu, a ich cechą wspólną jest zabezpieczenie na rzeczy, z której wierzyciel może zaspokoić swoją wierzytelność. Ustawodawca do ograniczonych praw rzeczowych w art. 244 KC zaliczył tylko zastaw i hipotekę.
Cena promocyjna: 39.5 zł
|Cena regularna: 79 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 31.61 zł
Nowoczesna technologia daje nowe możliwości
Prawne formy zabezpieczenia wierzytelności ewoluowały przez wieki wraz z rozwojem cywilizacji. Ten proces trwa nadal, a na sposoby i rodzaje zabezpieczeń ma wpływ rozwijająca się technologia. Obecnie jedną z najbezpieczniejszych jest technologia blockchain, która staje się coraz powszechniejsza nie tylko w finansach, ale również w świecie prawniczym.
Należy zaznaczyć, że blockchain to nie tylko kryptowaluty, co jeszcze do tej pory jest mylnie postrzegane przez społeczeństwo. Największe instytucje bankowe stawiają na najnowszą technologię i powołują do tego stosowne grupy takie, jak The Future of Blockchain. Ich zadaniem jest analiza tego, jak można wykorzystać rejestry rozproszone dla wygody i bezpieczeństwa klientów oraz usprawnienia procesów, czy odpowiedniego zabezpieczenia dokumentów. Bankowe konsorcjum R3CEV, składające się między innymi z J.P. Morgan, Royal Bank of Scotland, Credit Suisse, Goldman Sachs, zostało powołane w celu analizy oraz dostarczania rozwiązań dla światowych rynków finansowych, opartych na technologii blockchain. Kolejnymi przykładami mogą być: Bank of Canada, Payments Canada oraz R3, czy też konsorcjum BankChain 27 banków w Indiach (razem z firmami technologicznymi Microsoft, Intel, IBM), konsorcjum banków rosyjskich, hiszpańskiego Santandera czy niemieckiego SolarisBanku i innych licencjonowanych instytucji bankowych.
Czytaj także: Blockchain zapowiada rewolucję w biznesie>>
Polskie banki też nad tym pracują
W tyle nie pozostają również polskie banki takie jak PKO, BP czy Alior Bank, które wprowadzają trwałe nośniki do obiegu dokumentów oparte na technologii blockchain. Istnieje wiele raportów mówiących o oszczędnościach branży finansowej związanej z technologią blockchain. Niektóre z nich mówią, że oszczędności do 2022 roku mogą wynieść nawet 15-20 mld USD. Potężne instytucje bankowe poświęcają ogromne środki na badania związane z technologią blockchain, a to sygnał pokazujący tendencję wzrostową do powszechnego wykorzystania rejestrów rozproszonych i budowania większego zaufania społeczeństwa do technologii blockchain.
Inteligentne kontrakty - idzie rewolucja w świecie umów
W związku z rozwojem nowych technologii i rewolucji cyfrowej następuje też rewolucja w świecie umów. Inteligentne kontrakty (ang. smart contracts ), które są ściśle związane z rozwojem technologii blockchain oraz odpowiednie wykorzystanie algorytmów, może we współpracy prawników z programistami i krypografami wprowadzić rewolucję w prawie rzeczowym i prawie zobowiązań. Zastosowanie odpowiednich protokołów smart kontraktów - związanych z technologią blockchain - do świata umów może znacznie ułatwić wszelkie etapy ich zawierania oraz egzekwowania. M. Kolvart, M. Poola oraz A. Rull zdefiniowali „inteligentną umowę” jako elektronicznego i inteligentnego „agenta”, którym jest program komputerowy zdolny do podejmowania decyzji w przypadku spełnienia określonych warunków wstępnych. G. Governatori, F. Idelberger, Z. Milosevic, R. Riveret, G. Sartor, X. Xu uważają, że „inteligentny kontrakt”, to każdy samowykonywalny program działający w środowisku księgi rozproszonej, w szczególności w technologii łańcuchów blokowych (blockchain), mający na celu wdrożenie oraz wykonanie zautomatyzowanej transakcji przez strony. Wykonanie może nastąpić na podstawie zapisu w oprogramowaniu lub wynikać z działań zewnętrznych.
Istnieje również kilka ciekawych definicji legalnych związanych z inteligentnymi umowami. W Dekrecie Prezydenta Republiki Białorusi Nr 8 z 21.12.2017 r. w załączniku Nr 1 w sprawie rozwoju gospodarki cyfrowej, zostały określone jako kod programu przeznaczony do funkcjonowania w księdze blokowej transakcji (blockchain) lub innym rozproszonym systemie informatycznym (DLT), do celów zautomatyzowanego wykonywania i/lub realizacji transakcji lub innych czynności istotnych z prawnego punktu widzenia. W Virtual Financial Assets (VFA) Bill (przyjęty 5 lipca 2018 przez Parlament Malty), w art. 2 ust. 2 określono „inteligentny kontrakt” jako formę organizacji technologii składającej się z protokołu komputerowego lub umowy zawartej w całości lub części w postaci elektronicznej, która jest automatyczna i możliwa do wyegzekwowania przez komputer Nawet jeśli niektóre jej części mogą wymagać ingerencji człowieka i kontroli przez człowieka i która może być również możliwa do wyegzekwowania za pomocą zwykłych metod prawnych lub za pomocą połączenia obu tych metod.
Inteligentna umowa zadba o zobowiązanie
Wprowadzając do inteligentnej umowy zobowiązanie pieniężne do zapłaty za wykonane świadczenie przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii, można wytworzyć nową formę zabezpieczenia wierzytelności wynikającą ze zobowiązań umownych. Po spełnieniu określonego warunku lub upływu terminu środki pieniężne z rachunku bankowego podanego w inteligentnej umowie dłużnika, mogłyby zostać przelane na konto wierzyciela. Odpowiedni smart contract weryfikowałby spełnienie warunku lub upływu terminu.
Na podstawie najprostszej umowy najmu mieszkania, w której byłyby zawarte numery kont stron, płatność następowałaby automatycznie np. 15 dnia każdego miesiąca.
Samowykonalność nieusuwalnych zapisów na blockchainie
Smart contract zająłby się zaspokojeniem wierzytelności w sposób zautomatyzowany - zapisany na blockchain i gwarantujący autentyczność, integrację oraz niezaprzeczalność wszelkich danych. Jedynym problemem może być wprowadzenie spełnienia odpowiednich warunków, gdzie nie zawsze synergia związana ze spełnieniem pewnego zdarzenia prawnego będzie mogła iść w parze z funkcjonowaniem systemu. Istota takiego kontraktu będzie polegała na samowykonalności nieusuwalnych zapisów na blockchainie. Samo wprowadzenie ziszczenia lub braku ziszczenia warunku nie powinno być problematyczne do jego zapisania.
Pojawia się pytanie, co w sytuacji braku wykonania zobowiązania umownego lub wystąpienia nieważności względnej,bezwzględnej czy bezskuteczności np. zawieszonej. Czy będzie możliwość zatrzymania smart contractu lub naruszenia i ingerencji w blockchain? W blockchain możemy jedynie posiłkować się odpowiednimi zapisami w „inteligentnej umowie”, które pozwolą nam na aneksowanie. Dzięki temu takie informacje znajdą się na blockchainie, np. sytuacja spełnienia jednego warunku i kolejnych oraz pewnego ciągu przyczynowo-skutkowego, co może ułatwić obrót gospodarczy oraz przyspieszyć odpowiednie procesy biznesowe.
Inteligentny kontrakt zastąpi postępowanie egzekucyjne
Faktem jest, że takie inteligentne kontrakty mogą zastąpić postępowanie egzekucyjne, niezaprzeczalność oraz pewność wykonania umów na blockchainie. Można tym samym ominąć utrudnioną procedurę dochodzenia swoich roszczeń przed sądem, ponieważ spłata wierzytelności wynikającej z umowy może nastąpić „sama”, chociaż istnieje możliwość dochodzenia swoich roszczeń przed sądem ponieważ w przepisach proceduralnych niektórych Państw istnieje domniemanie zgodności treści zapisanej na blockchain, co tylko pokazuje, że blockchain może być niepodważalnym dowodem przed sądem.
Dzięki technologii blockchain zawarcie oraz same postanowienia takiej umowy dają pewność niezmienialności i bezpieczeństwa dla uczestników obrotu gospodarczego. De facto strony będą zawierały umowę przez kod programistyczny, co nie stoi na przeszkodzie swobody umów czy formy składania oświadczeń woli. Powyższa forma „zabezpieczenia” mogłaby być formą zbliżoną do ustanawiania blokady środków pienieżnych na rachunku dłużnika poprzez czasowe uniemożliwienie dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku.
Kiedyś gliniana tabliczka, w przyszłości blockchain
Czy za kilka lat do zabezpieczeń rzeczowych takich, jak zastaw, hipoteka, przewłaszczenie na zabezpieczenie, kaucja, blokada środków pieniężnych na rachunku bankowym, będziemy mogli dodawać inteligentne kontrakty i blockchain? Wydaje się, że tak. Dzisiaj nie wyobrażamy sobie obecnie przechowywania kamiennych tabliczek w glinianych naczyniach, a w przyszłości wierzytelności dłużnika przysługujące wierzycielowi, będą mogły być zaspokajane przy użyciu technologii blockchain. Smart contract na blockchain będzie w przyszłości wygodniejszy niż podpisywanie oświadczenia o poddaniu się egzekucji w formie aktu notarialnego - odpowiedni smart contract na blockchainie sam zajmie się egzekucją. Dzięki pandemii widzimy ogromny postęp w zawieraniu umów on-line dlatego też kwestią czasu jest, wyparcie umów papierowych, które znikną, jak starożytne gliniane tabliczki.
Cena promocyjna: 39.5 zł
|Cena regularna: 79 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 31.61 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.