Sąd Najwyższy prostuje orzecznictwo w sprawach frankowych

Sąd Najwyższy opublikował uzasadnienie do wyroku, w którym wyjaśnia skutki usunięcia nieuczciwych postanowień z umowy kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego. Sąd uznał, że umowa może nadal obowiązywać lecz będzie to kredyt w złotówkach ze stopą procentową opartą o stałą marżę i LIBOR. Ktoś powie, że to rewolucyjne orzeczenie. Adwokat Iwo Gabrysiak przekonuje, że to po prostu wyrok zgodny z polskimi i unijnymi przepisami, obowiązującymi od lat.

W piątek 7 czerwca na stronie internetowej Sądu Najwyższego opublikowane zostało uzasadnienie do orzeczenia III CSK 159/17 z 4 kwietnia 2019 r. Motywem przewodnim tego wyroku jest określenie skutków prawnych wystąpienia w umowie kredytu indeksowanego do waluty obcej, nieuczciwych (abuzywnych) postanowień umownych regulujących mechanizm indeksacji.  Wielu pewnie powie, albo wręcz będzie grzmiało na łamach najróżniejszych portali, że to jest orzeczenie rewolucyjne, że w licznych aspektach jak np. co do pojęcia „świadczenia głównego” wywraca ono dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego. Owszem ten wyrok jest „sprzeczny” z wieloma wcześniej wydanymi wyrokami SN. Niemniej ten wyrok po prostu właściwie stosuje polskie i unijne prawo, które od lat było takie jak przedstawione w komentowanym orzeczeniu.

Przeczytaj w LEX: Klauzula indeksacyjna w kredytach hipotecznych denominowanych we frankach szwajcarskich - istota problemu >

Mylił się Sąd Najwyższy

To nie ten wyrok jest rewolucyjny, to orzecznictwo SN na przestrzeni ostatnich 4 lat „rewolucjonizowało” instytucję abuzywności – istotnie ograniczając skuteczność sankcji jaka z niej wynikała i to od chwili, gdy przepisy te weszły do polskiego systemu prawnego.  Ten wyrok, podobnie jak uchwała SN z 20 czerwca 2018 r.(sygn. III CZP 29/17) jest krokiem w kierunku przywrócenia pewności polskiego prawa w aspekcie ochrony konsumentów. Sąd Najwyższy w wyroku z kwietnia nie tylko wskazał, że w jego ocenie umowny mechanizm indeksacji / denominacji jest elementem świadczenia głównego. On powiedział o wiele więcej.

Przeczytaj w LEX: Ocena abuzywności w umowach zawieranych z konsumentami >

Klauzula abuzywne wypada z umowy

Po pierwsze, Sąd wskazał, że zasadniczym i podstawowym skutkiem abuzywności (branej pod uwagę z urzędu), jest istnienie umowy po prostu bez zapisów abuzywnych. Nie ma znaczenia czy strony taką (okrojoną) umowę zawarłyby gdyby miały świadomość abuzywności. Po drugie, Sąd wskazuje, kiedy możliwe jest zastąpienie nieuczciwego postanowienia innym. A zatem tylko wtedy, gdy zobowiązania w okrojonej postaci nie mogłoby dalej obowiązywać, a konsument byłby narażony na szczególnie niekorzystne konsekwencje. W ocenie SN kredyt bankowy jak objęty sprawą, tzn. wypłacony w PLN z oprocentowaniem zbudowanym ze stałej marży i LBOR CHF może w pełni funkcjonować jako „czysty” kredyt w PLN ze stopą procentową opartą o stałą marzę i LIBOR CHF. Przy tej okazji Sąd Najwyższy podkreślił, że nie ma znaczenia, iż dla banków ekonomicznie nieopłacalne mogą być kredyty w PLN rozliczane według oprocentowania opartego o LIBOR. Ten skutek, być może i bolesny finansowo, jest przykładem realnego działania sankcji skutecznego odstraszenia przedsiębiorców od stosowania postanowień abuzywnych.

Przeczytaj w LEX: Zaniechanie informacyjne banku jako podstawa roszczeń konsumenta dotyczących umowy kredytu denominowanego we franku szwajcarskim >

Co do zasady umowa jest ważna

W efekcie Sąd Najwyższy wskazał, że badana umowa kredytu indeksowanego kursem CHF: jest ważna i nie wymaga w żadnym zakresie zastąpienia zapisów nieuczciwych innymi postanowieniami. Badana umowa kredytowa winna zatem być w całości rozliczona jako kredyt w PLN ze stopą procentową opartą o stałą marżę i LIBOR CHF.

Skorzystaj z procedury LEX: Wskazanie właściwej chwili dla oceny czy postanowienie umowne jest niedozwolone >

Sąd Najwyższy w swym wyroku nie zamknął jednak możliwości unieważniania umowy w kształcie okrojonym o zapisy nieuczciwe. Sąd wskazał, że możliwość interwencji sądów orzekających na gruncie umów podobnych, otwiera się  wtedy gdy stosunek prawny „okrojony” z postanowień nieuczciwych staje się sprzeczny z naturą stosunku prawnego, który pierwotnie miał być zawarty - art. 353¹ k.c. Jeśli do tej przesłanki o charakterze obiektywnym dołożymy tezy o roli interesu konsumenta, ocenianego na chwilę orzekania, na co wskazuje TSUE, to można powiedzieć, że pojawiły się nam w orzecznictwie dość precyzyjne wytyczne co do tego kiedy ustalenie nieważności umowy, w kształcie okrojonym przez abuzywność, staje się działaniem prawidłowym i zgodnym z prawem.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.