Sąd Rejonowy we Włocławku zapytał Sąd Najwyższy, jak traktować bezczynność wierzyciela polegającą na zaniechaniu żądania podjęcia zawieszonego postępowania egzekucyjnego, i działania komornika sądowego, który umorzył postępowanie egzekucyjne po 1 stycznia 2019 r.? Podczas gdy postanowienie to powinno zostać wydane przed tą datą, bo okres sześciu miesięcy bezczynności wierzyciela upłynął wcześniej. Którą ustawę stosować do kosztów sądowych - starą czy nową?

Czytaj też: Ubezpieczenie na życie z funduszem kapitałowym można unieważnić, ale to niełatwe>>

 Zdaniem Sądu Rejonowego, wskazana w zagadnieniu prawnym kwestia nie była dotychczas przedmiotem wypowiedzi judykatury.

Data wniosku o umorzenie

Zaznaczono przy tym, że w uchwale z 27 lutego 2020 r, Sąd Najwyższy rozstrzygnął, iż art. 29 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych nie ma zastosowania, jeżeli wierzyciel złożył wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego przed dniem wejścia w życie tej ustawy.

Sąd drugiej instancji zauważył, że w doktrynie prawa procesowego dominuje pogląd, iż w przypadku przedstawionym w zagadnieniu prawnym należy ustalić opłatę stosunkową na podstawie art. 29 u.k.k., gdyż zgodnie z art. 52 ust. 2 u.k.k., do postępowań egzekucyjnych wszczętych i niezakończonych do dnia 1 stycznia 2019 r. Nowe przepisy art. 29 i 30 ustawy stosuje się od dnia jej wejścia w życie, tj. od dnia 1 stycznia 2019 r.

Data zakończenia postępowania

Wskazuje się dodatkowo, że zastosowanie art. 29 i 30 u.k.k. od 1 stycznia 2019 r. również do spraw będących już w toku znajduje uzasadnienie w tym, że wskazane przepisy weszły w życie ponad osiem miesięcy po ogłoszeniu ustawy, co dawało wierzycielom dostatecznie dużo czasu na podjęcie decyzji co do sposobu zakończenia postępowania egzekucyjnego.  I to w zależności od postępów tego postępowania.

Ustalenie i pobór opłat określonych w art. 29 i 30 u.k.k. zależało od daty zakończenia postępowania, tj. daty wydanego postanowienia o umorzeniu postępowania, a nie jego uprawomocnienia.

Sąd Rejonowy, przenosząc te rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, stwierdził, że wierzyciel zajmujący się profesjonalnie i zawodowo skupowaniem i egzekucją wierzytelności, dysponując wiedzą o zmianach zasad ustalania opłat egzekucyjnych, przewidujących od 1 stycznia 2019 r. obciążanie nimi wierzyciela w przypadku umorzenia postępowania na podstawie art. 824 § 1 pkt. 4 k.p.c., i korzystając z vacationis legis nowej ustawy, powinien podjąć jeszcze w 2018 r. stosowne czynności w postępowaniu egzekucyjnym.

Zaniechanie ich przez wierzyciela stanowi argument przemawiający za językową wykładnią art. 52 ust. 2 u.k.k., w którym ustawodawca zastosował zasadę aktualizacji.

Sąd drugiej instancji odnotował pogląd przeciwny, zgodnie z którym jeżeli upływ terminu przewidzianego w art. 824 § 1 pkt. 4 k.p.c. powstał przed dniem 1 stycznia 2019 r., a komornik wydał postanowienie o umorzeniu postępowania po tym dniu, opłata stosunkowa powinna być ustalona i pobrana od dłużnika na podstawie art. 49 ust.2 u.k.s.e. Argumentacja ta oparta jest na wątpliwościach natury konstytucyjnej co do możliwości stosowania nowych zasad obliczania i poboru opłat na podstawie art. 29 i 30 u.k.k., co prowadziłoby do tego, że nowe przepisy stosowano by do oceny zdarzeń mających miejsce pod rządami dawnego prawa (tzw. retroakcja niewłaściwa w ramach postępowania będącego w toku).

Sformułowano również pogląd, że w takim przypadku art. 52 ust. 2 u.k.k. należy odnosić wyłącznie do tych spraw, w których przesłanki pobrania opłat opisane w art. 29 i 30 u.k.k. nastąpiły po dniu 1 stycznia 2019 r.

Niekonstytucyjność przepisu

Poparcie dla tej argumentacji Sąd Rejonowy odnalazł w treści uzasadnienia wskazanej uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2020 r., III CZP 62/19, która została jednak wydana – co stanowczo podkreślił Sąd drugiej instancji – w odmiennym stanie faktycznym i prawnym i odnosiła się do sytuacji, w której komornik umorzył postępowanie egzekucyjne po dniu 1 stycznia 2019 r. na wniosek wierzyciela złożony przed tym dniem i orzekł o opłacie stosunkowej na podstawie art. 29 u.k.k. Analogiczna argumentacja dotycząca niekonstytucyjności art. 52 ust.2 u.k.k. doprowadziła do wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 1 grudnia 2020 r., P 6/19, w którym przepis ten został uznany za niezgodny art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Sąd Rejonowy w pełni podzielił argumentację prawną przedstawioną w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego i przychylił się do poglądu, że ma ona odpowiednie zastosowanie również w sytuacji opisanej w przedstawionym zagadnieniu prawnym. Przemawia za tym podobna sytuacja wierzyciela, który co prawda nie złożył wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego, lecz mając świadomość swej bezczynności w zawieszonym postępowaniu egzekucyjnym, oczekuje umorzenia postępowania egzekucyjnego przez komornika.

 Skoro w tej sprawie postępowanie zostało zawieszone w dniu 22 marca 2017 r., to wobec braku wniosku wierzyciela o jego podjęcie, powinno zostać umorzone po dniu 22 września 2017 r., a nie dopiero w dniu 17 maja 2019 r. W takiej sytuacji, w przypadku językowej wykładni decyzja o sposobie naliczenia opłaty stosunkowej oraz tego, kto finalnie będzie zobowiązany do jej uiszczenia, również jest całkowicie niezależna od wierzyciela i dłużnika.

Zróżnicowanie sytuacji wierzycieli

W ten sposób dochodzi do nieuzasadnionego różnicowania sytuacji wierzycieli wyłącznie na podstawie daty, w której umorzono postępowanie na podstawie art. 824 § 1 pkt. 4 k.p.c., co w efekcie prowadzi do różnych rozstrzygnięć w zakresie ustalenia, kto fi nalnie poniesie koszty postępowania egzekucyjnego.

Sędziowie zauważają, że nie można jednak tracić z pola wadzenia istotnych różnic pomiędzy sytuacją wierzyciela, którego wniosek o umorzenie postępowania, złożony przed dniem 1 stycznia 2019 r. został uwzględniony po tym dniu, co wiązało się z koniecznością poniesienia opłaty stosunkowej, a sytuacją wierzyciela zobowiązanego do jej poniesienia ze względu na swą bezczynność.

W pierwszym przypadku wierzyciel jest aktywną stroną postępowania egzekucyjnego, która wiedząc o zmianie zasad rozliczania kosztów egzekucyjnych od dnia 1 stycznia 2019 r., odpowiednio wcześniej złożyła wniosek o jego umorzenie licząc na wydanie takiego postanowienia przez komornika do dnia 31 grudnia 2018 r.

W drugim przypadku wierzyciel jest stroną bierną, a jego bezczynność jest wprost podstawą do obligatoryjnego umorzenia postępowania przez komornika na zasadzie art. 824 § 1 pkt. 4 k.p.c.

Sąd Rejonowy stwierdził, że wierzyciel mając świadomość konsekwencji swej bezczynności powinien liczyć się z tym, iż postępowanie egzekucyjne z tych właśnie względów zostanie właśnie umorzone, co może również nastąpić po dniu 1 stycznia 2019 r., gdy zasady rozliczenia kosztów postępowania określone będą według nowych zasad określonych w art. 29 i 30 u.k.k.

Sygnatura akt III CZP 25/21