Czytaj: Sprzedaż niekorzystnej polisy będzie grozić procesem >>

Agenci ubezpieczeniowi i pracownicy zakładów ubezpieczeń za sprawą wchodzącej w życie 1 października br. ustawy o dystrybucji ubezpieczeń mają dbać o to, aby sprzedawany produkt był adekwatny do potrzeb klienta.  Zgodnie art. 8 ust. 1 ustawy dystrybutor - przed zawarciem umowy ubezpieczenia powinien określić wymagania i potrzeby klienta w oparciu o uzyskane od niego informacje. Dystrybutorem jest zarówno agent, który działa w imieniu zakładu ubezpieczeń, jak i  broker, który szuka dla klienta dobrej polisy i nie łączy go umowa z żadnym ubezpieczycielem. Pod nowymi przepisami jest nim również pracownik zakładu ubezpieczeń zaangażowany w sprzedaż. Art. 8 ust. 3 tejże ustawy wymaga, aby proponowana umowa ubezpieczenia była zgodna z wymaganiami i potrzebami klienta w zakresie ochrony ubezpieczeniowej. Czy koniunkcja tych dwóch przepisów może stanowić podstawę roszczenia cywilnoprawnego?

W oczekiwniu na linię orzeczniczą

Jeśli np. okaże się, że agent nie zaproponował klauzuli dodatkowej, która w przypadku danego klienta byłaby rozsądnym dodatkiem i doszło do zdarzenia, które skutkowałoby wypłatą odszkodowania przez zakład ubezpieczeń – czy ubezpieczający może żądać od agenta odszkodowania równego kwocie, którą by otrzymał? Czy takiego odszkodowania można żądać od zakładu ubezpieczeń zatrudniającego pracownika, który takie ubezpieczenie sprzedał. Czy takie roszczenie może wystąpić, jeśli do umowy wpisano zbyt niską sumę ubezpieczenia? To nie jest hipotetyczna sytuacja. Zdarza się, że osoby jadące na narty czy nurkowanie wykupiły polisę, ale nie zabezpieczającą od wypadku na stoku czy podczas nurkowania.  Z jednej strony, art. 8 ust. 3 wydaje się być raczej dyrektywą niż wyraźnym zobowiązaniem nakładanym na dystrybutora. Z drugiej strony, sądy lubią być prokonsumenckie, a to one udzielą odpowiedzi na powyższe pytania. Niestety, przyjdzie na nią poczekać ok. 3 lat – tj. do czasu, gdy wykształci się wyraźna linia orzecznicza lub w sprawie wypowie się Sąd Najwyższy.

Czytaj w SIP LEX: Czy szkolenia w ramach doskonalenia kwalifikacji zawodowych agentów ubezpieczeniowych podlegają zwolnieniu z VAT?

Problem z kilkoma dystrybutorami

W przypadku brokerów sytuacja wydaje się bardziej klarowna – ich obowiązek wyboru odpowiedniego ubezpieczenia wynika nie tylko z ustawy, lecz również ze stosunku umownego z ubezpieczającym. W tej sytuacji wydaje się, że łatwo byłoby skonstruować roszczenie odszkodowawcze. Mimo iż sytuacja prawna brokerów wygląda tak od lat (ustawa o dystrybucji nie wprowadza w tym  zakresie istotnych zmian), to takich roszczeń wobec brokerów do tej pory było bardzo mało. Udział w procesie sprzedaży ubezpieczenia kilku dystrybutorów nieco komplikuje ocenę prawną. Ustawa o dystrybucji ubezpieczeń precyzyjnie wskazuje, kto jest dystrybutorem ubezpieczeń i jakie obowiązki na nim spoczywają. Nie zawiera jednak ani jednego zdania, które mówi wprost, jak należy wykonywać te obowiązki w sytuacji, gdy jest kilku dystrybutorów. Wyobraźmy sobie więc transakcję, w której występuje trzech dystrybutorów: zakład ubezpieczeń, jego agent oraz broker. Kto powinien badać czyje potrzeby? Wydaje się, że to broker powinien zbadać potrzeby swojego klienta. Tylko broker ma z nim bezpośredni kontakt. W tej sytuacji największa odpowiedzialność spoczywa właśnie na brokerze – zgodnie z art. 32 ust. 1 pkt 4 ustawy o dystrybucji ubezpieczeń* to on powinien doradzić klientowi.

Brakuje jasnych wskazówek

Czy to oznacza, że agent i pracownicy zakładu ubezpieczeń nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za to, jakie ubezpieczenie wybierze klient? Na gruncie prawa cywilnego w takiej sytuacji rzeczywiście trudno byłoby skonstruować roszczenie dotyczące missellingu przeciwko agentowi lub zakładowi ubezpieczeń. Chyba że podmioty te wprowadziłyby w błąd brokera, co raczej trudno sobie wyobrazić.  Czy w takim modelu na agencie i zakładzie ubezpieczeń spoczywają jakiekolwiek obowiązki informacyjne lub doradcze? Moim zdaniem nie powinni oni oczekiwać od klienta wypełnienia ankiety – została już wypełniona z inicjatywy brokera i broker dokonał analizy potrzeb klienta.
Wydaje się jednak, że ubezpieczyciel i agent powinni wypełnić pozostałe obowiązki dystrybutorów – czyli np. okazać pełnomocnictwo, poinformować o charakterze wynagrodzenia itd. Niestety, ustawa o dystrybucji ubezpieczeń i dyrektywa IDD nie zawierają jasnych wskazówek w tym przedmiocie.

Paweł Stykowski jest radcą prawnym, specjalistą prawa ubezpieczeniowego, szefem praktyki compliance w  kancelarii prawnej Wierzbowski Eversheds Sutherland.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.