RPO: Dwie kary za jedno przestępstwo geologiczne

Prawo geologiczne przewiduje, że za wydobywanie kopalin be koncesji można być ukaranym grzywną oraz administracyjną karą pieniężną pół miliona złotych. Rzecznik praw obywatelskich ma wątpliwości, czy to jest zgodne z konstytucją.

Tak własnie został ukarany grzywną w trybie karnym oraz 575 tys. zł administracyjnej kary pieniężnej pewien przedsiębiorca za wydobywanie piasku bez koncesji. Poskarżył się RPO i Adam Bodnar wystąpił do ministra energii o ocenę zarówno zasadności podwójnego karania, jak i wysokości kary administracyjnej.

RPO zauważa, że według Prawa geologicznego i górniczego wydobywanie kopalin bez wymaganej koncesji stanowi zarówno delikt administracyjny, będący podstawą ustalenia tzw. opłaty podwyższonej, jak i wykroczenie albo przestępstwo.

Wątpliwa konstytucyjność i represyjność

Rzecznik pisze do minstra, że po przeanalizowaniu tego prawa powziął wątpliwości co do konstytucyjności mechanizmu karania za wydobywanie kopalin ze złóż bez koncesji oraz jego represyjności.
I przypomina, że kwestię łączenia administracyjnych kar pieniężnych z karami kryminalnymi wiele razy oceniał Trybunał Konstytucyjny. TK nie kwestionuje co do zasady takiej możliwości.  Jednocześnie TK podkreśla, że określając sankcję za naruszenie prawa ustawodawca musi respektować zasadę proporcjonalności. Nie może zatem stosować sankcji oczywiście nieadekwatnych lub nieracjonalnych albo też niewspółmiernie dolegliwych.

Represyjna kara administracyjna

Z orzecznictwa Trybunału wynika również, że jeśli sankcja została uregulowana w prawie administracyjnym, lecz ma charakter represyjny, nie może być stosowana jednocześnie z sankcją karną. Według RPO odrębną kwestią jest proporcjonalność kar wynikających z Prawa geologicznego i górniczego. W świetle zasady proporcjonalności nie jest dopuszczalne bowiem stosowanie sankcji oczywiście nieadekwatnych, nieracjonalnych albo niewspółmiernie dolegliwych.

Rzecznik w swoim wystąpieniu nie kwestionuje zasadności wprowadzenia opłaty za wydobywanie kopalin bez koncesji, ale ma wątpliwości co do jej wysokości. Jest ona bowiem ustalana w wysokości czterdziestokrotnej stawki opłaty eksploatacyjnej dla danej kopaliny, pomnożonej przez ilość kopaliny wydobytej bez koncesji. Według RPO główną funkcją tej opłaty jest zatem funkcja represyjna.

Adam Bodnar zwrócił się do ministra Krzysztofa Tchórzewskiego o ocenę proporcjonalności sankcji za wydobycie kopalin bez koncesji oraz zasadności ich łączenia z sankcjami karnymi.