Od 1 lipca 2020 r. zacznie być stosowane w państwa Unii Europejskiej rozporządzenie wykonawcze komisji 2019/947 w sprawie przepisów i procedur dotyczących eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych, zwane potocznie rozporządzeniem wykonawczym.
Czytaj: Od lipca pilot drona musi być zarejestrowany - także tego z marketu>>
Rejestracja, szkolenia, egzaminy
Wśród szeregu postanowień nowej regulacji szczególne emocje budzą przepisy odnoszące się zarówno do obowiązku rejestracji operatorów bezzałogowych statków powietrznych, jak i te, które dotyczą obowiązku odbycia przez pilotów dronów szkoleń, zdania egzaminów, ważności dotychczasowych uprawnień oraz posiadania ubezpieczenia. Konieczność ustalenia treści praw i obowiązków poprzez analizę różnych przepisów oraz zastosowanie w prawie europejskim nowej terminologii powoduje dodatkowe komplikacje. Poniżej zagadnienie wokół którego narosło wiele „mitów” – rejestracja dronów, rejestracja operatorów.
Na wstępie należy zwrócić uwagę na zmienione znaczenie pojęcia operatora oraz wprowadzenie nieznanego dotychczas w zakresie prawa dronów pojęcia pilota bezzałogowego statku powietrznego.
Operator zmieni się w pilota
W obowiązującym jeszcze prawie polskim, w szczególności w tzw. rozporządzeniu w sprawie wyłączenia zastosowania niektórych przepisów Prawa lotniczego, stosuje się pojęcie operatora na oznaczenie osoby zdalnie pilotującej bezzałogowy statek powietrzny (lub model latający). Od 1 lipca 2020 r. osobę tę, tj. odpowiedzialną za pilotowanie drona określimy mianem pilota. Przepis art. 3 pkt 31 rozporządzenia bazowego 2018/1139 definiuje pilota bezzałogowego statku powietrznego jako osobą fizyczną odpowiedzialną za bezpieczne wykonanie lotu przez bezzałogowy statek powietrzny poprzez ręczne sterowanie lotem albo - w przypadku gdy bezzałogowy statek powietrzny lata automatycznie - poprzez monitorowanie jego kursu i utrzymywanie zdolności do interwencji i zmiany kursu w każdej chwili.
Od pilota bezzałogowego statku powietrznego odróżnić należy pojęcie operatora statku powietrznego (także bezzałogowego). Jest to każda osoba prawna lub fizyczna eksploatująca jeden lub większą liczbę statków powietrznych lub składająca ofertę eksploatacji jednego lub większej liczby statków powietrznych. Jest to zatem zarówno właściciel, najemca lub inny posiadacz statku powietrznego – praktycznie każdy, kto włada statkiem powietrznym pod różnym tytułem prawnym.
Zdefiniowanie i wyraźne rozgraniczenie tych podstawowych terminów powinno ułatwić dalsze wyjaśnienia w zakresie rejestracji, szkoleń i egzaminów. Poniższe rozważania skierowane są przede wszystkim do osób, które nie zajmują się zawodowo prawem – niektóre sformułowania przez prawników będą prawdopodobnie uznane za zbyt uproszone, mogą jednak okazać się użyteczne dla osób biegłych w innych obszarach życia społecznego.
Cena promocyjna: 95.19 zł
|Cena regularna: 119 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 95.19 zł
Rejestracja dronów opisana w rozporządzeniu
Obowiązek rejestracji określonych rodzajowo bezzałogowych statków powietrznych oraz pewnych kategorii operatorów (przypominamy: nie pilotów) wprowadziło rozporządzenie bazowe 2018/1139 w załączniku IX punkcie 4 (określanym też jako rozdział 4 załącznika IX). W tym miejscu dobrze byłoby zasygnalizować charakter prawny rozporządzenia bazowego 2018/1139. Często określane jest ona czasem mianem konstytucji prawa lotniczego – jest to o tyle prawda, że podobnie jak konstytucja zawiera przepisy cechujące się dużym stopniem ogólności, które w większości wypadków wymagają uściślenia w innych aktach niższej rangi. Tak też jest w tym wypadku – po pierwsze, rozporządzenie bazowe obowiązuje wprost w państwach członkowskich, po drugie, określane jest mianem aktu ustawodawczego, bo podobnie jak ustawa krajowa stanowi podstawę do wydania przez inny podmiot przepisów je uszczegółowiające. Tymi aktami normatywnymi niejako doprecyzowującymi rozporządzenie bazowe są właśnie powyżej wskazane rozporządzenie wykonawcze 2019/947 oraz rozporządzenie delegowane 2019/945 wydane przez Komisję Europejską na podstawie upoważnienia zawartego w rozporządzeniu bazowym. One też obowiązują wprost w państwach członkowskich Unii Europejskiej, co oznacza, że muszą być stosowane bez udziału władz krajowych w ich wdrożenie a ich główna cecha to wyższy poziom szczegółowości – doprecyzowanie aktu ustawodawczego. Na początek jednak kilka słów o rozporządzeni bazowym.
Drony certyfikowane do rejestracji
Punkt 4.1 załącznika IX określa obowiązek rejestracji tych bezzałogowych statków powietrznych, których projekt podlega certyfikacji na podstawie art. 56 ust. 1. Powyższy przepis załącznika IX rozporządzenia bazowego ani art. 56 tego aktu nie precyzują, które statki podlegają rejestracji, a w celu ustalenia tego należy odwołać się do treści rozporządzenia wykonawczego 2019/947. Zgodnie z nim, rejestracji podlegać będą wyłącznie drony wykonujące operacje w kategorii certyfikowanej, czyli największe statki powietrzne, takie jak powietrzne taksówki lub cywilne drony cargo. Obowiązek ten nie dotyczy dronów w kategorii otwartej, pomimo iż opatrzone będą „certyfikatem CE”, o czy szerzej piszemy w książce pt. Prawo dronów.
Kolejny punkt załącznika IX, oznaczony jako 4.2 odnosi się do obowiązku rejestracji operatorów bezzałogowych statków powietrznych. Przepis ten (chociaż nie wprost) odwołuje się w zakresie szczegółów rejestracji do postanowień rozporządzenia wykonawczego, ale co najważniejsze określa jacy operatorzy podlegać będą rejestracji od 1 lipca 2020 r. Będą to operatorzy eksploatujący:
- bezzałogowy statek powietrzny, który - w razie uderzenia - może przenieść, na człowieka, energię kinetyczną o wartości przekraczającej 80 dżuli,
- bezzałogowy statek powietrzny, którego eksploatacja stwarza ryzyko dla prywatności, ochrony danych osobowych, ochrony lub środowiska,
- bezzałogowy statek powietrzny, którego projekt podlega certyfikacji na podstawie art. 56 ust. 1 rozporządzenia bazowego 2018/1139.
O ile ostatni punkt wydaje się najmniej problematyczny – rejestrowane będą zarówno drony, których projekt podlega certyfikacji (o czym mówiliśmy powyżej), jaki i operatorzy je eksploatujący – to dwa pierwsze nie są już tak oczywiste. Już ich analiza stwarza pewne wątpliwości. Co więcej rozbieżności pomiędzy nimi a treścią odpowiadających im przepisów rozporządzenia wykonawczego 2019/947 wydają się być źródłem nieporozumień i błędnych interpretacji.
Jak widać sam zapis rozporządzenia bazowego 2018/1139 nie jest na tyle precyzyjny, żeby podmioty zobowiązane mogły jednoznacznie ustalić, czy podlegają czy też nie podlegają obowiązkowi rejestracji. Największe kontrowersje budzi zastosowanie kryterium energii kinetycznej przenoszonej na człowieka w razie uderzenia, zastosowane zamiast kryterium masy startowej (MTOM) bezzałogowego statku powietrznego.
Komisja Europejska przyjmując rozporządzenie wykonawcze 2019/947, z regulującym te kwestie art. 14, dokonała określenia zagadnień technicznych, takich jak zakres danych podlegających zgłoszeniu (o czym piszemy w książce) ale także zmuszona była do doprecyzowania treści obowiązku. I tak zgodnie z art. 14 ust. 5 rozporządzenia wykonawczego operatorzy systemów bezzałogowych statków powietrznych (czyli operatorzy dronów, nie ich piloci) podlegają rejestracji jeżeli:
- wykonują operacje w kategorii „otwartej” z użyciem bezzałogowych statków powietrznych, które mają MTOM wynoszącą 250 g lub więcej lub które w przypadku uderzenia mogą przekazać człowiekowi energię kinetyczną o wartości powyżej 80 dżuli,
- wykonują operacje w kategorii „otwartej” z użyciem bezzałogowych statków powietrznych, które wyposażono w czujnik zdolny do zbierania danych osobowych – warunek ten zgodnie z literalnym brzmieniem przepisu nie dotyczy dronów, które spełniają wymagania dyrektywy zabawkowej,
- wykonują operacje w kategorii „szczególnej” z użyciem bezzałogowego statku powietrznego bez względu na jego masę.
Uwaga na drony zbierające dane osobowe
Ze względu na charakter niniejszej informacji pomijamy rozważania w zakresie relacji pomiędzy kryterium masy 250 g a kryterium energii kinetycznej 80 dżuli, odsyłając czytelników do szerszych opracowań. Zwrócić jednakże musimy uwagę na przesłankę wyposażenia drona w „czujnik zdolny do zbierania danych osobowych”, za który uznać należy np. wyposażenie statku bezzałogowego w kamerę o takiej rozdzielczości, że możliwe jest zidentyfikowanie osób fizycznych, połączone zarazem z możliwością zapisu takiego obrazu. W zakresie przesłanki zbierania danych osobowych warunek masy lub energii nie został określony, zatem rejestracji podlegał będzie bezzałogowy statek powietrzy niezależnie od masy – nawet lżejszy niż 250 g (chyba, że – jak wynika z treści przepisu – formalnie zakwalifikowany będzie do kategorii zabawek poprzez spełnienie wymogów określonych w dyrektywie zabawkowej).
Jeżeli na podstawie powyższych przepisów operatorzy zobowiązani są do rejestracji określonych dronów mają także obowiązek umieszczania na każdym takim statku swojego numeru rejestracyjnego.
Tak więc pomimo wątpliwości co do treści obowiązków wynikających z przepisów rozporządzenia bazowego 2018/1139 oraz rozporządzenia wykonawczego 2019/947 w praktyce ustalone będę one w oparciu o przepisy drugiego z powyższych aktów, oczywiście z uwzględnieniem całego systemu pojęć zawartych w nowych regulacjach europejskich.
Autorzy: Radca prany Magdalena Ostrihansky i radca prawny dr Maciej Szmigiero – autorzy książki „Prawo dronów. Bezzałogowe statki powietrzne w prawie Unii Europejskiej oraz krajowym”.