Bez ustalenia składników majątku dłużnika przeprowadzenie skutecznej egzekucji należności wierzyciela jest praktycznie niemożliwe. Tymczasem dokonanie takich ustaleń nie zawsze jest prostym zadaniem, zwłaszcza w przypadkach, gdy dłużnika z wierzycielem nie łączą więzy, które sprawiają, że wierzyciel po prostu wie, jakim majątkiem obraca dłużnik. Wówczas pozostaje przeszukanie danych zawartych w publicznych rejestrach. Gdy to nie wystarczy, pozostaje skorzystać z postępowania o wyjawienie majątku dłużnika. Jak więc znaleźć ten majątek?
Wzór dokumentu w LEX: Wniosek o wyjawienie majątku dłużnika >
Czytaj też: Firma ma problem ze spłatą długu. Czy windykacja przedsądowa się opłaca?
Szereg składników majątku dłużnika jest jawnych
Poszukiwania majątku dłużnika zawsze warto rozpocząć od zapoznania się z treścią powszechnie dostępnych rejestrów – w tym zwłaszcza ksiąg wieczystych, w których w stosunkowo łatwy sposób można ustalić, czy dłużnik jest posiadaczem jakiejś nieruchomości. Przydatne może być także skorzystanie z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej bądź z Krajowego Rejestru Sądowego. Dane zamieszczone w tych rejestrach pozwalają ustalić, czy dłużnik prowadzi działalność gospodarczą bądź jest członkiem zarządu lub posiadaczem udziałów w innych podmiotach prawa.
Niestety każdy ze wskazanych sposobów poszukiwania majątku dłużnika wiąże się z pewnymi mankamentami. Polski ustawodawca, jak dotąd, nie przewidział przepisów pozwalających na stworzenie oficjalnej „wyszukiwarki” majątku dłużnika, dzięki której można by określić jego składniki jedynie po wpisaniu danych dłużnika. Stąd niektórzy decydują się na skorzystanie z pomocy firm oferujących przeprowadzenie takich poszukiwań. Jednak ich działalność niekiedy balansuje na granicy prawa. Dlatego lepszym rozwiązaniem jest sięgnięcie po instrumenty przewidziane przez prawo. Jakie?
Czytaj w LEX: Majątek wspólny a majątek osobisty dłużnika >
Postępowanie w przedmiocie wyjawienia majątku dłużnika
Z prawnego punktu widzenia podstawowym narzędziem służącym ustaleniu majątku dłużnika jest – uregulowane w art. 913-920(1) kodeksu postępowania cywilnego – postępowanie o wyjawienie majątku. Może zostać ono przeprowadzone zarówno na etapie egzekucji komorniczej, jak i wcześniej, zanim procedura egzekucyjna zostanie zainicjowana. W pierwszym przypadku, aby doszło do wyjawienia majątku dłużnika, wierzyciel musi wykazać, że zajęty podczas egzekucji majątek nie rokuje zaspokojenia egzekwowanych należności lub, że na skutek prowadzonej egzekucji nie uzyskał w pełni zaspokojenia swej należności. Natomiast, aby przeprowadzić postępowanie o wyjawienie majątku przed rozpoczęciem egzekucji komorniczej wierzyciel musi:
- uprawdopodobnić, że nie uzyska zaspokojenia w pełni swojej należności ze znanego mu majątku albo z przypadających dłużnikowi bieżących świadczeń periodycznych za okres sześciu miesięcy;
- wezwać dłużnika listem poleconym za potwierdzeniem odbioru – po uzyskaniu tytułu wykonawczego – do zapłaty stwierdzonej nim należności. W takim przypadku żądać wyjawienia majątku można, jeżeli dłużnik nie spłaci zaległości w ciągu 14 dni od dnia doręczenia wezwania do zapłaty.
Z praktycznego punktu widzenia skorzystanie z ostatniej z wymienionych tu możliwości wydaje się najprostsze. Jeżeli wierzyciel doprowadzi do wyjawienia majątku dłużnika jeszcze przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego, to jednocześnie znacząco zwiększa szanse na skuteczność egzekucji – a tym samym na odzyskanie należności.
Czytaj w LEX: Nadanie klauzuli wykonalności na małżonka dłużnika >
Jak przebiega postępowanie?
Wniosek o wyjawienie majątku dłużnika składa się do sądu rejonowego ogólnej właściwości dłużnika, a więc przede wszystkim sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę dłużnika. Do wniosku należy dołączyć odpis protokołu zajęcia lub inne dokumenty uzasadniające obowiązek wyjawienia majątku, a jeżeli wniosek złożono przed wszczęciem egzekucji, także tytuł wykonawczy. Samo zaś rozpoznanie wniosku powinno nastąpić niezwłocznie.
Samo wyjawienie majątku podlega na złożeniu przez dłużnika wykazu jego majątku. Jest to istotny mankament tego postępowania: majątek dłużnika nie jest „poszukiwany” przez organy państwowe, ale to sam dłużnik ma obowiązek oświadczyć, co posiada. Co prawda oświadczenie to jest składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, jednak dla niektórych dłużników ryzyko poniesienia takiej odpowiedzialności może okazać się zbyt niską motywacją do pełnego wyjawienia majątku. Dodatkowo dłużnik składa przyrzeczenie, że złożony przez niego wykaz majątku jest prawdziwy i zupełny.
Czytaj w LEX: Wyjawienie majątku przez dłużnika nie wpływa na bieg przedawnienia >
W każdym razie dłużnik w wykazie ma obowiązek wymienić wszystkie rzeczy, których jest właścicielem wraz z podaniem miejsca, gdzie się znajdują; przypadających mu wierzytelności i innych praw majątkowych lub informacji o odpłatnych i nieodpłatnych czynnościach prawnych, których przedmiotem jest rzecz lub prawo o wartości przekraczającej w dniu dokonania tych czynności wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę dokonanych na rzecz osób trzecich, w pięcioletnim okresie poprzedzającym wszczęcie egzekucji, w wyniku których stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem czynności.
Zobacz w LEX: Złożenie wykazu majątku i przyrzeczenia przez dłużnika >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
