a także mając na uwadze, co następuje:(1) W dyrektywie (UE) 2019/944 ustanowiono szereg zasad dotyczących wzmocnienia pozycji konsumentów, zapewniających konsumentom narzędzia dostępu do danych dotyczących zużycia i kosztów. Zgodnie z tymi zasadami inteligentne systemy opomiarowania zapewniające konsumentom dostęp do obiektywnych i przejrzystych danych dotyczących zużycia powinny być interoperacyjne oraz umożliwiać dostarczanie danych wymaganych przez konsumenckie systemy zarządzania energią. W tym celu w dyrektywie (UE) 2019/944 nałożono na państwa członkowskie obowiązek należytego uwzględnienia stosowania odpowiednich dostępnych norm, w tym norm umożliwiających interoperacyjność na poziomie modelu danych i warstwy zastosowań, a także najlepszych praktyk oraz znaczenia rozwoju wymiany danych, przyszłych i innowacyjnych usług energetycznych, wprowadzania inteligentnych sieci energetycznych i rozwoju rynku wewnętrznego energii elektrycznej.
(2) Niniejsze rozporządzenie jest pierwszym z serii aktów wykonawczych, które należy opracować, określając w nich wymogi interoperacyjności oraz niedyskryminacyjne i przejrzyste procedury dostępu do danych w celu pełnego wdrożenia art. 24 dyrektywy (UE) 2019/944. Przepisy ustanowione w niniejszym rozporządzeniu mają ułatwić zapewnienie interoperacyjności i zwiększyć skuteczność transakcji, które obejmują dostęp do danych i ich wymianę przez uczestników rynku, a finalnie samych usług energetycznych, promować konkurencję na rynku detalicznym oraz pomóc uprawnionym stronom uniknąć nadmiernych kosztów administracyjnych.
(3) Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie do danych pomiarowych i danych dotyczących zużycia w formie zatwierdzonych danych pomiarowych i danych dotyczących zużycia w przeszłości oraz niezatwierdzonych danych pomiarowych i danych dotyczących zużycia w czasie zbliżonym do rzeczywistego. Na podstawie przepisów ustanowionych w niniejszym rozporządzeniu odbiorcy końcowi na detalicznym rynku energii elektrycznej oraz uprawnione strony mogą uzyskać dostęp do tych danych w terminowy, prosty i bezpieczny sposób. Ponadto na podstawie przepisów niniejszego rozporządzenia dostawcy i usługodawcy mają zapewniony przejrzysty i bezproblemowy dostęp do danych odbiorców końcowych, tak aby dane te były dla nich zrozumiałe i łatwe do wykorzystania, pod warunkiem udzielenia przez odbiorców wymaganego zezwolenia. Po otrzymaniu wspomnianej zgody administrator danych opomiarowanych przekazuje odpowiednie dane objęte tym zezwoleniem uprawnionej stronie wybranej przez odbiorcę końcowego. Ponadto ta szczególna procedura udzielania zezwoleń może być powiązana z umową lub z konkretną klauzulą zawartą w umowie z uprawnioną stroną. Tym sposobem zapewnia się interoperacyjność z poszanowaniem praw konsumentów do ich danych, a uczestnicy rynku uzyskują wspólną wiedzą na temat rodzaju danych i przepływów pracy, które są wymagane do realizacji określonych usług i procesów. Odbiorcy mogą być zobowiązani do udzielenia zezwolenia dostawcom lub innym uczestnikom rynku, takim jak agregatorzy, w ramach swoich umów. Jeżeli odbiorca rozwiąże umowę z dostawcą lub innym uczestnikiem rynku, dany dostawca lub uczestnik rynku powinien nadal mieć dostęp do danych pomiarowych niezbędnych do celów rozliczeniowych lub bilansowych. Państwa członkowskie mogą wymagać, aby niektóre dane pomiarowe były udostępniane do uzasadnionych celów publicznych, na przykład organom ds. ochrony środowiska lub organom statystycznym, jak również operatorom systemu lub innym uczestnikom rynku.
(4) Do celów niniejszego rozporządzenia dane w czasie zbliżonym do rzeczywistego powinny obejmować odczyty liczników pochodzące z inteligentnych systemów opomiarowania, w przypadku których rozpoczęcie prac nastąpiło po dniu 4 lipca 2019 r. lub które są systematycznie wprowadzane po tej dacie, zgodnie z art. 19 ust. 6 i art. 20 dyrektywy (UE) 2019/944. Takie dane mogą być pozyskiwane w celu dalszego wykorzystania i przetwarzania przez system zarządzania energią, wyświetlacz domowy lub inny system, który do celów niniejszego rozporządzenia jest określany jako "system pomiaru zużycia przetwarzający dane w czasie zbliżonym do rzeczywistego".
(5) W praktyce branżowej rozróżnia się pięć warstw interoperacyjności. Warstwa biznesowa odnosi się do celów biznesowych i ról przypisanych do określonych usług lub procesów. Warstwa funkcyjna odnosi się do przypadków użycia, udostępniania danych i zarządzania zezwoleniami. Warstwa informacyjna odnosi się do modeli danych i modeli informacyjnych, takich jak CIM 2 . Warstwa komunikacyjna odnosi się do protokołów komunikacyjnych i formatów danych, takich jak CSV 3 lub XML 4 . Warstwa komponentów odnosi się do platform wymiany danych, aplikacji i sprzętu, takiego jak mierniki i czujniki.
(6) W niniejszym rozporządzeniu określono zbiór przepisów dotyczących interoperacyjności w zakresie dostępu do danych pomiarowych i danych dotyczących zużycia z uwzględnieniem istniejących praktyk krajowych. "Model referencyjny" przedstawiony w niniejszym rozporządzeniu określa wspólne przepisy i procedury na poziomie Unii dotyczące warstw: biznesowej, funkcyjnej i informacyjnej, zgodnie z praktykami krajowymi.
(7) Spełnienie tych wymogów interoperacyjności i przestrzeganie procedur dostępu do danych zależy od tego, czy państwa członkowskie będą stosować ten sam model referencyjny w odniesieniu do danych pomiarowych i danych dotyczących zużycia. Ustanowienie modelu referencyjnego w niniejszym rozporządzeniu ma na celu zapewnienie, aby uczestnicy rynku mieli wspólną i jasną wiedzę na temat ról, obowiązków i procedur dostępu do danych. Jednocześnie wdrożenie modelu referencyjnego pozwala państwom członkowskim na określenie warstwy komunikacyjnej i warstwy komponentów zgodnie z krajową specyfiką i praktykami.
(8) W modelu referencyjnym opisano przepływy pracy, które są niezbędne do realizacji określonych usług i procesów, bazując na minimalnym zestawie wymagań zapewniających prawidłowy przebieg danej procedury, przy czym dopuszcza się możliwość wprowadzenia dostosowań zgodnie z potrzebami danego państwa. Model referencyjny tworzą: (i) "model podziału ról" przedstawiający zbiór ról/obowiązków i ich interakcje; (ii) "model informacyjny" przedstawiający obiekty informacji, ich atrybuty oraz relacje zachodzące między tymi obiektami oraz (iii) "model procesu" opisujący szczegółowo poszczególne kroki proceduralne.
(9) Model referencyjny jest neutralny pod względem technologicznym i nie jest bezpośrednio związany z żadnymi szczegółami wdrożenia. Model referencyjny odzwierciedla jednak, na ile to możliwe, definicje i terminologię stosowaną w dostępnych normach i odpowiednich inicjatywach europejskich, takich jak zharmonizowany model podziału ról na rynku energii elektrycznej (ang. Harmonised Electricity Market Role Model) 5 i wspólny model informacji Międzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej2. O ile to możliwe, na potrzeby modelu referencyjnego należy korzystać z dostępnych norm europejskich.
(10) W niniejszym rozporządzeniu opisano role i obowiązki uczestników rynku w zakresie wymiany informacji w ramach modelu referencyjnego, w tym role i obowiązki administratora danych opomiarowanych, administratora punktu pomiarowego, dostawcy dostępu do danych i administratora zezwoleń. Uczestnicy rynku, którzy wymieniają informacje zgodnie ze szczególnymi procedurami opisanymi w niniejszym rozporządzeniu, powinni być w stanie przyjąć role i obowiązki przypisane w modelu referencyjnym indywidualnie lub wspólnie, a także mogą pełnić więcej niż jedną rolę.
(11) Ważne jest, aby uprawnione strony miały możliwość przetestowania swoich produktów i procedur przed ich wdrożeniem. Administratorzy danych opomiarowanych i administratorzy zezwoleń, w tym jednostka centralna, jeżeli została wyznaczona przez państwo członkowskie, powinni zapewnić uprawnionym stronom dostęp do instalacji, w których będą mogły przetestować swoje produkty i usługi, w miarę możliwości, przed ich wdrożeniem w celu uniknięcia problemów technicznych związanych z wdrożeniem oraz w celu dostrojenia ich działania, aby zapewnić sprawne funkcjonowanie swoich produktów i usług zgodnie z procedurami niniejszego rozporządzenia.
(12) Na podstawie niniejszego rozporządzenia wykonawczego oraz mając na uwadze pomoc w identyfikacji i uwierzytelnianiu stron, które wnioskują o dostęp do danych, zaleca się państwom członkowskim zachęcanie dostawców dostępu do danych i administratorów zezwoleń do wspierania, w miarę możliwości, rozwiązań cyfrowych zgodnych z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 910/2014 6 ("rozporządzenie eIDAS") do celów elektronicznej identyfikacji i uwierzytelniania odbiorców końcowych lub uprawnionych stron. Dostawcy dostępu do danych i administratorzy zezwoleń powinni przy tym odpowiednio wykorzystać już rozwiniętą infrastrukturę krajową. Zastosowanie rozwiązań cyfrowych powinno przyczynić się do zwiększenia efektywności usług i transakcji online związanych z energią oraz e-biznesu i handlu elektronicznego w Unii.
(13) Ważne jest, aby nie tylko uprawnione strony, ale również odbiorcy mieli dostęp do własnych danych, w tym danych z inteligentnych systemów opomiarowania. W związku z tym niniejsze rozporządzenie zapewnia odbiorcom końcowym dostęp również do niezatwierdzonych danych pomiarowych i danych dotyczących zużycia w czasie zbliżonym do rzeczywistego, pochodzących z inteligentnych systemów opomiarowania, jeżeli odbiorcy wystąpią o ten dostęp zgodnie z art. 20 lit. e) dyrektywy (UE) 2019/944.
(14) Państwa członkowskie mogą wybrać sposób wdrożenia wymogów interoperacyjności w swoim systemie krajowym, odzwierciedlający praktyki krajowe, w szczególności w odniesieniu do aspektów związanych z warstwą komunikacyjną i warstwą komponentów. Wprawdzie gwarantuje to, że model wdrażania opiera się na istniejących praktykach krajowych, ale jednocześnie utrudnia uprawnionym stronom zrozumienie, jak model referencyjny jest wdrażany w całej Unii w państwach członkowskich, w szczególności w odniesieniu do warstwy komunikacyjnej i warstwy komponentów. Może to prowadzić do powstania barier wejścia dla uprawnionych stron, które chcą działać w innych państwach członkowskich. W związku z tym należy stworzyć wspólne repozytorium praktyk krajowych dotyczące sposobu wdrażania modelu referencyjnego w praktyce krajowej państw członkowskich i udostępnić je publicznie. Publikacja tych sprawozdań jest częścią przejrzystych i niedyskryminacyjnych procedur wprowadzonych w niniejszym rozporządzeniu, ponieważ przyczyni się do poprawy dostępu do danych pomiarowych i danych dotyczących zużycia w całej UE poprzez zwiększenie świadomości, zapewnienie jasności w zakresie obowiązujących przepisów oraz pomoc w zmniejszeniu barier dla nowych uczestników rynku. Ponadto umożliwi uczestnikom rynku zidentyfikowanie i lepsze zrozumienie podobieństw, różnic i związków pomiędzy krajowymi rozwiązaniami poszczególnych państw członkowskich. Ponadto pomoże to w wymianie najlepszych praktyk między państwami członkowskimi i poprawi interoperacyjność.
(15) Aby skutecznie zapewnić przejrzystość procedur dostępu do danych, konieczne będzie zebranie sprawozdań z praktyk krajowych dostarczonych przez państwa członkowskie i udostępnienie tych sprawozdań na poziomie UE, przy jednoczesnym wsparciu państw członkowskich w zgłaszaniu praktyk krajowych. W związku z tym europejska sieć operatorów systemów przesyłowych energii elektrycznej ("ENTSO energii elektrycznej") oraz europejska organizacja operatorów systemów dystrybucyjnych ("organizacja OSD UE") pomogą zapewnić przejrzystość procedur dostępu do danych w UE, dzięki ich bieżącej współpracy i w kontekście ich zadań związanych z zarządzaniem danymi i inte- roperacyjnością danych, zgodnie z art. 30 ust. 1 lit. g) i k) oraz art. 55 ust. 1 lit. d) i e) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/943 7 . Podstawę tej współpracy będą stanowiły obowiązki spoczywające obecnie na obu organach, obejmujące obowiązek organizacji OSD UE dotyczący wnoszenia wkładu w cyfryzację systemów dystrybucyjnych i uczestniczenie, we współpracy z odpowiednimi organami i podmiotami objętymi regulacją, w rozwoju zarządzania danymi, a także obowiązek ENTSO energii elektrycznej dotyczący przyczyniania się do ustanowienia wymogów w zakresie interoperacyjności oraz niedyskryminacyjnych i przejrzystych procedur dostępu do danych, jak przewidziano w art. 24 dyrektywy (UE) 2019/944 oraz art. 30 i 55 rozporządzenia (UE) 2019/943 w sprawie energii elektrycznej.
(16) W ramach procedur opisanych w modelu referencyjnym w odniesieniu do danych pomiarowych i danych dotyczących zużycia wprowadzonych w niniejszym rozporządzeniu i jego załączniku uprawnione strony otrzymują i przetwarzają dane. Wszelkie przetwarzanie danych osobowych na podstawie niniejszego aktu wykonawczego, takich jak numery identyfikacyjne liczników lub punktów przyłączeniowych, wymienianych z wykorzystaniem procedur określonych w niniejszym akcie wykonawczym będzie musiało odbywać się zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 8 , w tym m.in. z wymogami dotyczącymi przetwarzania i przechowywania danych, zawartymi w art. 5 ust. 1 i art. 6 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia. Ponadto, oraz biorąc pod uwagę, że inteligentne liczniki kwalifikują się jako urządzenia końcowe, zastosowanie ma również dyrektywa 2002/58/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 9 dotycząca przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej. Odpowiednie uprawnione strony powinny zatem wypełniać swoje obowiązki wynikające z tej dyrektywy, w tym z art. 5 ust. 3.
(17) Zgodnie z art. 42 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1725 10 skonsultowano się z Europejskim Inspektorem Ochrony Danych; swoją opinię wydał on w dniu 24 sierpnia 2022 r.,
PRZYJMUJE NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE: