Protokół do Konwencji z 1979 roku w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący trwałych zanieczyszczeń organicznych. Aarhus.1998.06.24.

PROTOKÓŁ

do Konwencji z 1979 roku w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący trwałych zanieczyszczeń organicznych ¹

STRONY,

ZDECYDOWANE wprowadzić w życie Konwencję w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości,

UZNAJĄC, że emisje wielu trwałych zanieczyszczeń organicznych są przenoszone przez granice państw i deponowane na terenie Europy, Ameryki Północnej oraz Arktyki, z daleka od miejsc ich pochodzenia, oraz, że powietrze jest głównym sposobem ich przenoszenia,

ŚWIADOME, że trwałe zanieczyszczenia organiczne są odporne na degradację w warunkach naturalnych oraz, że mają one niekorzystny wpływ na zdrowie ludzkie i środowisko,

ZANIEPOKOJONE, iż trwałe zanieczyszczenia organiczne mogą zwiększać swoje stężenie na wyższych poziomach troficznych do poziomu, który mógłby niekorzystnie wpływać na zdrowie narażonych na nie zwierząt i ludzi, ²

UZNAJĄC, że ekosystemy arktyczne, a szczególnie ich rodowici mieszkańcy, których przetrwanie uzależnione jest od istnienia arktycznych ryb i ssaków, ponoszą szczególne ryzyko związane ze zwiększaniem się stężenia trwałych zanieczyszczeń organicznych, ³

ŚWIADOME, że środki, które należy przedsięwziąć w celu zapobieżenia lub minimalizacji emisji trwałych zanieczyszczeń organicznych, przyczyniłyby się także do ochrony środowiska i ludzkiego zdrowia również poza regionem działania Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych, włączając w to Arktykę oraz międzynarodowe akweny wodne,

POSTANOWIŁY przedsięwziąć odpowiednie środki w celu przewidywania, zapobiegania lub minimalizacji emisji trwałych zanieczyszczeń organicznych, biorąc pod uwagę zastosowane wcześniej środki opisane w punkcie 15 Deklaracji o Środowisku i Rozwoju z Rio,

ZAPEWNIAJĄC, że państwa, zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych oraz zasadami prawa międzynarodowego, mają suwerenne prawo do eksploatacji swoich własnych zasobów naturalnych zgodnie ze swoją własną polityką dotyczącą środowiska i rozwoju, oraz odpowiedzialność za to, że ich działania będące pod ich jurysdykcją lub kontrolą nie powodują szkód środowiska innych państw lub rejonów poza granicami narodowej jurysdykcji,

UWZGLĘDNIAJĄC potrzebę globalnego działania przeciwko trwałym zanieczyszczeniom organicznym oraz przypominając rolę przewidzianą w rozdziale 9 zapisu 21 dla regionalnych porozumień w sprawie redukcji globalnego transgranicznego zanieczyszczania powietrza oraz, w szczególności potrzebę dzielenia się doświadczeniem regionalnym z innymi częściami świata przez Europejską Komisję Gospodarczą Organizacji Narodów Zjednoczonych, ⁴

ŚWIADOME, że istnieją subregionalne, regionalne oraz globalne uregulowania, włączając w to instrumenty międzynarodowe regulujące zarządzanie niebezpiecznymi odpadami, ich transgraniczne przemieszczanie się i usuwanie, w szczególności Konwencja bazylejska o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych,

BIORĄC POD UWAGĘ, że głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza przyczyniającego się do akumulacji trwałych zanieczyszczeń organicznych jest używanie niektórych pestycydów, wytwarzanie niektórych chemikaliów oraz niezamierzone tworzenie się niektórych substancji "...podczas spalania odpadów i paliw, produkcji metalu oraz ze źródeł mobilnych, ⁵

ŚWIADOME, że dostępne są techniki oraz sposoby redukcji emisji trwałych zanieczyszczeń organicznych,

ŚWIADOME potrzeby opłacalnego regionalnego podejścia w celu zwalczania zanieczyszczenia powietrza,

UWZGLĘDNIAJĄC istotny wkład sektorów prywatnych i pozarządowych w uświadamianie o skutkach związanych z trwałymi zanieczyszczeniami organicznymi, dostępne alternatywy i techniki zwalczania oraz rolę tych sektorów w redukcji emisji trwałych zanieczyszczeń organicznych,

ŚWIADOME, że przedsięwzięte środki w celu zredukowania emisji trwałych zanieczyszczeń organicznych nie powinny polegać na arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji lub ukrytych restrykcjach w międzynarodowej konkurencji i handlu,

BIORĄC POD UWAGĘ istniejące obecnie naukowe i techniczne dane dotyczące emisji, procesów atmosferycznych oraz wpływu trwałych zanieczyszczeń organicznych na zdrowie ludzkie i środowisko, oraz biorąc pod uwagę koszty zwalczania oraz potrzebę dalszej współpracy naukowej i technicznej w celu lepszego zrozumienia tychże zagadnień,

UWZGLĘDNIAJĄC środki w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych już podjęte przez niektóre Strony na poziomie krajowym i/lub w oparciu o międzynarodowe konwencje,

UZGODNIŁY, CO NASTĘPUJE:

Artykuł  1

Definicje

Do celów niniejszego Protokołu,

1) 6 "Konwencja" oznacza Konwencję w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości przyjętą w Genewie 13 listopada 1979;

2) 7 "EMEP" oznacza wspólny program monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości w Europie;

3) "Organ Wykonawczy" oznacza Organ Wykonawczy dla Konwencji ustanowiony w artykule 10 ust. 1 Konwencji;

4) "Komisja" oznacza Europejską Komisję Gospodarczą Organizacji Narodów Zjednoczonych;

5) 8 "Strony" oznaczają Strony niniejszego Protokołu, chyba że z kontekstu wynika inaczej;

6) 9 "geograficzny zasięg EMEP" oznacza obszar zdefiniowany w artykule 1 ustęp 4 Protokołu do Konwencji z 1979 roku w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczącego długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości w Europie (EMEP), przyjętego w Genewie 28 września 1984 r.;

7) 10 "trwałe zanieczyszczenie organiczne" (TZO) są to substancje organiczne, które: i) posiadają właściwości toksyczne; ii) są trwałe; iii) podlegają bioakumulacji; iv) są podatne na przenoszenie w atmosferze na dalekie odległości i depozycję oraz v) mogą negatywnie wpływać na zdrowie ludzkie lub środowisko w pobliżu lub w oddaleniu od ich źródeł;

8) 11 "substancja" oznacza pojedynczą substancję chemiczną lub szereg substancji chemicznych, które tworzą szczególną grupę ze względu na a) podobne właściwości oraz wspólną emisję do środowiska; lub b) tworzenie mieszaniny w normalnych warunkach wprowadzanej do obrotu jako pojedynczy artykuł;

9) 12 "emisja" oznacza uwalnianie substancji do atmosfery ze źródła punktowego lub rozproszonego;

10) "źródło stacjonarne" oznacza jakikolwiek stały budynek, strukturę, urządzenie, instalację lub wyposażenie, które emituje lub może emitować jakiekolwiek trwałe zanieczyszczenia organiczne bezpośrednio lub pośrednio do atmosfery;

11) "główne kategorie źródeł stacjonarnych" oznaczają jakiekolwiek kategorie źródeł stacjonarnych wymienione w załączniku VIII;

12) "nowe źródła stacjonarne" oznaczają jakiekolwiek źródła stacjonarne, których budowa lub istotne modyfikacje zostały rozpoczęte po upływie dwóch lat od daty wejścia z życie: i) niniejszego Protokołu; lub ii) poprawki do załącznika III lub VIII, gdzie źródło stacjonarne podlega postanowieniom niniejszego protokołu jedynie poprzez tę poprawkę. W gestii kompetentnych władz krajowych leżeć będzie decyzja czy dana modyfikacja jest istotna czy nie, biorąc pod uwagę takie czynniki jak korzyści z danej modyfikacji dla środowiska.

Artykuł  2

Cel

Celem niniejszego Protokołu jest kontrola, redukcja lub eliminowanie wydzielania, emisji i strat trwałych zanieczyszczeń organicznych.

Artykuł  3

Podstawowe zobowiązania

1. Z wyjątkiem szczególnych ustaleń zgodnie z artykułem 4, każda ze Stron podejmie skuteczne środki w celu:

a) zaprzestania produkcji oraz używania substancji wymienionych w załączniku I, zgodnie z wymogami wdrożeniowymi tam wyszczególnionymi;

b)

i) zapewnienia, że jeżeli substancje wymienione w załączniku I są niszczone lub usuwane, takie niszczenie lub usuwanie jest dokonywane w sposób nie szkodzący środowisku, biorąc pod uwagę stosowne subregionalne, regionalne i globalne mechanizmy regulujące zarządzanie odpadami niebezpiecznymi i ich usuwanie, w szczególności Konwencję bazylejską o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych;

ii) 13 dołożenia starań w celu zapewnienia, by usuwanie substancji wymienionych w załączniku I odbywało się na własnym terytorium, przy uwzględnieniu stosownych środków ochrony środowiska;

iii) zapewnienia, że transgraniczne przenoszenie się substancji wymienionych w załączniku I odbywa się w sposób nie szkodzący środowisku, przy uwzględnieniu, mających zastosowanie subregionalnych, regionalnych i globalnych mechanizmów regulujących transgraniczne przemieszczanie odpadów niebezpiecznych, w szczególności bazylejskiej Konwencji o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych;

c) 14 ograniczenia wykorzystania substancji wymienionych w załączniku II do wykorzystania opisanego, zgodnie z wymogami wdrożeniowymi tam wyszczególnionymi.

2. Wymogi wyszczególnione w ustępie 1 litera b) stosują się do każdej substancji od dnia zaprzestania jej produkcji lub użycia, w zależności od tego, co ma miejsce później.

3. Dla substancji wymienionych w załączniku I, II lub III, każda Strona powinna opracować odpowiednią strategię identyfikacji artykułów, które w dalszym ciągu są w użyciu oraz odpadów zawierających takie substancje, oraz podejmie odpowiednie kroki w celu zapewnienia, aby te odpady i artykuły, z chwilą stania się odpadami, zostały zniszczone lub usunięte w sposób bezpieczny dla środowiska.

4. Do celów ustępu 1-3, określenia odpady, usuwanie oraz sposób bezpieczny dla środowiska są interpretowane zgodnie z użyciem tych określeń w bazylejskiej Konwencji o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych.

5. Każda ze Stron zobowiązuje się do:

a) zredukowania swojej całkowitej rocznej emisji substancji wymienionych w załączniku III od poziomu emisji w roku referencyjnym ustalonym zgodnie z tym załącznikiem poprzez podjęcie skutecznych kroków, odpowiednio do danych okoliczności;

b) nie później niż jest to określone w załączniku IV, stosuje się:

i) 15 najlepsze dostępne techniki, uwzględniając załącznik V, dla każdego istniejącego źródła stacjonarnego w ramach głównej kategorii źródeł stacjonarnych, dla których załącznik V określa najlepsze dostępne techniki;

ii) wartości dopuszczalne przynajmniej tak niskie, jak te określone w załączniku IV dla każdego nowego źródła stacjonarnego w ramach kategorii wymienionej w tym załączniku, uwzględniając załącznik V. Strona może zastosować jako alternatywę inne strategie redukcji emisji, które dadzą ekwiwalentne całkowite poziomy emisji;

iii) najlepsze dostępne techniki, uwzględniając załącznik V, dla każdego nowego źródła stacjonarnego w ramach głównej kategorii źródeł stacjonarnych, dla których załącznik V określa najlepsze dostępne techniki, o ile jest to technicznie i ekonomicznie wykonalne. Strona może zastosować, jako alternatywę, inne strategie redukcji emisji, które dadzą ekwiwalentne całkowite rezultaty zmniejszenia emisji;

iv) wartości dopuszczalne przynajmniej tak niskie, jak te określone w załączniku IV dla każdego nowego źródła stacjonarnego w ramach kategorii wymienionej w tym załączniku, o ile jest to technicznie i ekonomicznie wykonalne, uwzględniając załącznik V. Strona może zastosować, jako alternatywę, inne strategie redukcji emisji, które dadzą ekwiwalentne całkowite rezultaty zmniejszenia emisji;

v) 16 skuteczne środki w celu kontroli emisji ze źródeł mobilnych, uwzględniając załącznik VII.

6. 17 W przypadku źródeł spalania w budynkach mieszkalnych, zobowiązania określone w ustępie 5 litera b) podpunkt i) oraz ii) odnoszą się do wszystkich źródeł stacjonarnych w tej kategorii razem.

7. Jeżeli Strona, po zastosowaniu ustępu 5 litera b), nie może sprostać wymaganiom ustępu 5 litera a) dla substancji wyszczególnionej w załączniku III, zostaje ona zwolniona ze zobowiązań w ustępie 5 litera a) dla tej substancji.

8. Każda Strona opracowuje i przechowuje dane o emisji substancji wyszczególnionych w załączniku III i zbiera wszelkie dostępne informacje odnoszące się do produkcji oraz sprzedaży substancji wyszczególnionych w załącznikach I i II, dla tych Stron znajdujących się w zasięgu geograficznym EMEP, korzystając, jako minimalne wymaganie, z metod oraz przestrzennych i czasowych rozwiązań określonych przez Organ Sterujący EMEP, oraz, dla tych Stron będących poza zasięgiem geograficznym EMEP, korzystając ze wskazówek rozwiązań opracowanych w planie pracy Organu Wykonawczego. Przekazuje ona te informacje zgodnie z wymogami dotyczącymi sprawozdań, określonymi w artykule 9.

Artykuł  4

Odstępstwa

1. Artykuł 3 ustęp 1 nie stosuje się do ilości substancji, które mają być użyte do badań naukowych w skali laboratoryjnej oraz jako standard referencyjny.

2. 18 Stronie może być przyznane odstępstwo od artykułu 3 ustęp 1 litera a) i c) w odniesieniu do danej substancji, pod warunkiem że odstępstwo to nie jest przyznane lub używane w sposób, który podważyłby cele niniejszego Protokołu, oraz używane jest jedynie do następujących celów i pod następującymi warunkami:

a) do badań innych niż te określone w ustępie 1, jeżeli:

i) do środowiska nie dostanie się znacząca ilość substancji w trakcie proponowanego użycia i następującego usuwania;

ii) cele i parametry takich badań podlegają ocenie i autoryzacji dokonanej przez Stronę; oraz

iii) 19 w przypadku znacznego wydostania się substancji do środowiska, odstępstwo zostanie zawieszone natychmiast, podjęte zostaną odpowiednie środki dla złagodzenia skutków emisji oraz przed rozpoczęciem kolejnych badań dokona się oceny sposobów powstrzymania emisji;

b) 20 do realizacji koniecznych zadań w sytuacjach zagrożenia zdrowia publicznego, jeżeli:

i) Strona nie posiada innych odpowiednich środków dla rozwiązania danej sytuacji;

ii) podjęte środki są współmierne do rozmiaru i stopnia zagrożenia danej sytuacji;

iii) odpowiednie środki ostrożności są podjęte w celu ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska oraz w celu zapewnienia, że substancja ta nie jest używana poza obszarem geograficznym, w którym wystąpiła sytuacja zagrożenia;

iv) odstępstwo jest przyznawane na okres czasu, który nie przekracza czasu trwania sytuacji zagrożenia; oraz

v) po zakończeniu sytuacji zagrożenia, jakiekolwiek pozostałe ilości substancji podlegają ustaleniom artykułu 3 ustęp 1 litera b);

c) do zastosowań o mniejszym znaczeniu, uznanych przez Stronę za konieczne, jeżeli:

i) odstępstwo przyznawane jest na maksimum pięć lat;

ii) odstępstwo nie zostało wcześniej przyznane na mocy tego artykułu;

iii) nie istnieją żadne odpowiednie alternatywy dla proponowanego użycia;

iv) Strona oszacowała wielkość emisji substancji wynikającej z odstępstwa oraz jej wkład do całkowitej emisji substancji przez Strony;

v) odpowiednie środki ostrożności są podjęte w celu zminimalizowania emisji do środowiska; oraz

vi) po upływie okresu odstępstwa, jakiekolwiek pozostałości substancji podlegają postanowieniom artykułu 3 ustęp 1 litera b).

3. Każda Strona przedłoży sekretariatowi w terminie nieprzekraczającym 90 dni od przyznania odstępstwa na mocy ustępu 2, co najmniej następujące informacje:

a) nazwę chemiczną substancji objętą odstępstwem;

b) cel, dla którego odstępstwo zostało przyznane;

c) 21 warunki, na których przyznano odstępstwo;

d) okres czasu, na który przyznano odstępstwo;

e) do kogo lub do jakich organizacji stosuje się to odstępstwo, oraz;

f) dla odstępstwa przyznanego na mocy ustępu 2 litera a) i c), szacowana wielkość emisji substancji jako wynik odstępstwa oraz ocena jej wkładu do całkowitej emisji substancji przez Strony.

4. Sekretariat udostępni wszystkim Stronom informacje otrzymane na mocy ustępu 3.

Artykuł  5

Wymiana informacji i technologii

Strony, w sposób zgodny ze swoimi przepisami ustawowymi, rozporządzeniami i praktykami, stworzą sprzyjające warunki dla umożliwienia wymiany informacji i technologii w celu zredukowania powstawania emisji trwałych zanieczyszczeń organicznych oraz w celu stworzenia opłacalnych rozwiązań alternatywnych, poprzez promowanie, inter alia:

a) kontaktów i współpracy pomiędzy odpowiednimi organizacjami i osobami w sektorze prywatnym i publicznym, które są w stanie dostarczyć technologie, obsługę w zakresie projektowania i inżynieryjną, wyposażenie lub środki finansowe;

b) 22 wymiany oraz dostępu do informacji dotyczącej rozwoju i użycia środków alternatywnych dla trwałych zanieczyszczeń organicznych jak również ocen ryzyka, jakie alternatywy te niosą ze sobą dla zdrowia ludzkiego i środowiska, a także informacji dotyczących ekonomicznych i społecznych kosztów tych alternatyw;

c) zbierania i regularnego uzupełniania list upoważnionych władz zaangażowanych w podobne działania na innych forach międzynarodowych;

d) wymiany informacji dotyczących działań prowadzonych na innych forach międzynarodowych.

Artykuł  6

Świadomość społeczna

Strony, w sposób zgodny ze swoimi przepisami prawnymi, rozporządzeniami i praktykami, wspierają dostęp informacji dla ogółu społeczeństwa, włączając osoby, które są bezpośrednimi użytkownikami trwałych zanieczyszczeń organicznych. Informacje te mogą zawierać między innymi:

a) informacje, włącznie z oznakowaniem, na temat oceny ryzyka i niebezpieczeństwa,

b) informacje odnośnie do zmniejszania ryzyka;

c) informacje zachęcające do eliminacji trwałych zanieczyszczeń organicznych lub zmniejszania ich zużycia, włączając w to, w odpowiednim przypadku, informacje dotyczące zintegrowanego zarządzania walką ze szkodnikami, zintegrowanego zarządzania ochroną plonów oraz efektów ekonomicznych i społecznych tej eliminacji lub tego zmniejszania; oraz

d) 23 informacje dotyczące środków alternatywnych dla trwałych zanieczyszczeń organicznych, jak również ocen ryzyka, jakie alternatywy te niosą ze sobą dla zdrowia ludzkiego i środowiska, a także informacje dotyczące ekonomicznych i społecznych skutków tych alternatyw.

Artykuł  7

Strategie, polityki, programy, środki i informacje

1. Każda Strona, nie później niż sześć miesięcy od wejścia w życie niniejszego Protokołu, opracuje strategie, polityki oraz programy, umożliwiające spełnienie zobowiązań w ramach niniejszego Protokołu.

2. Każda Strona:

a) wspiera stosowanie ekonomicznie możliwych, bezpiecznych dla środowiska technik zarządzania, łącznie z najlepszymi praktykami ochrony środowiska, w odniesieniu do wszystkich aspektów użycia, produkcji, wydzielania, przetwarzania, dystrybucji, postępowania, transportu i powtórnego przetwarzania substancji będących przedmiotem niniejszego Protokołu oraz wytworzonych artykułów, mieszanin lub roztworów, zawierających te substancje;

b) 24 wspiera wprowadzanie innych programów zarządzania w celu redukcji emisji trwałych zanieczyszczeń organicznych, włącznie z programami dobrowolnymi oraz zastosowaniem instrumentów ekonomicznych;

c) 25 rozważa przyjęcie dodatkowych polityk oraz środków odpowiednich do okoliczności, które mogą zawierać podejście nieregulacyjne;

d) 26 podejmuje zdecydowane, ekonomicznie możliwe do przeprowadzenia wysiłki, w celu zredukowania emisji substancji będących przedmiotem niniejszego Protokołu, które są zawarte jako zanieczyszczenia w innych substancjach, produktach chemicznych lub wyprodukowanych artykułach, z chwilą ustalenia znaczenia źródła;

e) 27 bierze pod uwagę w swoich programach oceny substancji, właściwości wyszczególnione w ustępie 1 decyzji Organu Wykonawczego 1998/2 w sprawie informacji, które mają być przedłożone oraz procedur w celu włączania substancji do załącznika I, II lub III, uwzględniając wszelkie jej zmiany.

3. Strony mogą podjąć ostrzejsze środki, niż te wymagane w niniejszym Protokole.

Artykuł  8 ²⁸

Badania naukowe, rozwój i monitoring

Strony wspierają badania naukowe, rozwój, monitoring i współpracę, między innymi w odniesieniu do:

a) 29 emisji, przenoszenia na dalekie odległości, oraz poziomów depozycji i ich modelowania, istniejących poziomów w środowisku biotycznym i abiotycznym, wypracowania procedur dla harmonizacji odpowiednich metod;

b) 30 dróg przemieszczania się i rejestru zanieczyszczeń w reprezentatywnych ekosystemach;

c) stosownych skutków na zdrowie ludzkie i środowisko, włącznie z kwantyfikacją tych skutków;

d) najlepszych dostępnych technik i praktyk, włącznie z praktykami rolnymi oraz technikami kontroli emisji i innymi praktykami obecnie stosowanymi lub opracowywanymi przez Strony;

e) metod pozwalających na rozważenie czynników społecznoekonomicznych w ocenie alternatywnych strategii kontrolnych;

f) 31 podejścia opartego na skutkach, które łączy właściwe informacje, w tym informacje otrzymane na podstawie lit. a) do e), dotyczące obliczonych lub modelowanych stopni środowiskowych, dróg przemieszczania się zanieczyszczeń oraz ich wpływu na zdrowie ludzkie i środowisko naturalne, w celu tworzenia przyszłych zoptymalizowanych strategii kontroli, które uwzględniają również czynniki ekonomiczne i technologiczne;

g) metod oceniania emisji krajowych oraz przewidywania przyszłych emisji pojedynczych trwałych zanieczyszczeń organicznych oraz oszacowania, jak tego rodzaju szacunki i przewidywania mogą być wykorzystane do regulowania przyszłych zobowiązań;

h) 32 poziomu substancji podlegających niniejszemu Protokołowi, a które są uważane za substancje zanieczyszczające w innych substancjach, produktach chemicznych lub wyprodukowanych artykułach oraz znaczenia tych poziomów dla przenoszenia na dalekie odległości, jak również technik w celu redukcji poziomów tych zanieczyszczeń, i, dodatkowo, poziomów trwałych zanieczyszczeń organicznych powstałych w okresie cyklu życiowego drewna poddanego działaniu pentachlorofenolu.

Jako priorytetowe należy traktować badania w odniesieniu do substancji, u których prawdopodobieństwo, że muszą być poddane procedurom określonym w artykule 14 ustęp 6, jest największe.

Artykuł  9

Składanie sprawozdań

1. Zgodnie ze swoimi przepisami prawnymi w sprawie poufności informacji handlowych:

a) każda Strona przekazuje poprzez Sekretarza Wykonawczego Komisji, Organowi Wykonawczemu w regularnych odstępach czasu, ustalonych przez Strony zbierające się w Organie Wykonawczym, informacje w sprawie środków wprowadzania w życie niniejszego Protokołu;

b) każda Strona znajdująca się w zasięgu geograficznym EMEP przekazuje, poprzez Sekretarza Wykonawczego Komisji do EMEP, w regularnych odstępach czasu ustalonych przez Organ Kierujący EMEP oraz zatwierdzonych przez Strony na sesji Organu Wykonawczego, informacje o poziomach emisji trwałych zanieczyszczeń organicznych używając, jako minimum, metod oraz przejściowego i przestrzennego rozwiązania określonych przez Organ Kierujący EMEP. Strony będące poza zasięgiem geograficznym EMEP udostępniają podobne informacje Organowi Wykonawczemu, jeśli jest to wymagane. Każda Strona dostarcza również informacje dotyczące poziomów emisji substancji wymienionych w załączniku III dla odnośnego roku określonego w tym załączniku.

2. Informacje, które mają być przekazane zgodnie z ustępem 1 litera a), muszą być w zgodności z decyzją w sprawie formy i treści, przyjętej przez Strony na posiedzeniu Organu Wykonawczego. Postanowienia tej decyzji zostaną w razie potrzeby zweryfikowane, w celu ustalenia dodatkowych elementów w odniesieniu do formy lub treści, które mają być zawarte w sprawozdaniach.

3. 33 W odpowiednim czasie poprzedzającym coroczną sesję Organu Wykonawczego, EMEP dostarczy informacje dotyczące przenoszenia na dalekie odległości i depozycji trwałych zanieczyszczeń organicznych.

Artykuł  10

Weryfikacja przez Strony na sesjach Organu Wykonawczego

1. Na posiedzeniach Organu Wykonawczego zgodnie z artykułem 10 ustęp 2 litera a) Konwencji, Strony weryfikują informacje dostarczone przez Strony, EMEP oraz inne organy pomocnicze, i sprawozdania Komitetu Wdrażającego określonego w artykule 11 niniejszego Protokołu.

2. 34 Na posiedzeniach Organu Wykonawczego Strony poddają przeglądowi postępy w zakresie wypełnienia zobowiązań określonych w niniejszym Protokole.

3. 35 Na posiedzeniach Organu Wykonawczego Strony zweryfikują, czy ustalone w niniejszym Protokole zobowiązania są wystarczające i skuteczne. Przy weryfikacji zostaną uwzględnione najlepsze dostępne informacje naukowe dotyczące skutków depozycji trwałych zanieczyszczeń organicznych, oszacowania rozwoju technologicznego, zmieniające się warunki ekonomiczne oraz wypełnianie zobowiązań dotyczących poziomu emisji. Procedury, metody oraz określenie czasu dla tych weryfikacji zostaną określone przez Strony na posiedzeniu Organu Wykonawczego. Pierwsza taka weryfikacja zostanie zakończona nie później niż trzy lata po wejściu w życie niniejszego Protokołu.

Artykuł  11

Przestrzeganie zobowiązań

Przestrzeganie zobowiązań niniejszego Protokołu przez każdą ze Stron będzie regularnie weryfikowane. Komitet Wdrażający ustanowiony decyzją 1997/2 Organu Wykonawczego na swoim 15-tym posiedzeniu przeprowadzi takie weryfikacje oraz przedłoży sprawozdanie Stronom zebranym w ramach Organu Wykonawczego zgodnie z Załącznikiem do tej decyzji, uwzględniając wszelkie poprawki do niej.

Artykuł  12

Rozstrzyganie sporów

1. W razie wystąpienia kwestii spornych pomiędzy dwiema lub więcej Stronami dotyczących interpretacji stosowania niniejszego Protokołu, Strony starają się rozstrzygnąć spór poprzez negocjacje lub w jakikolwiek inny pokojowy sposób według ich uznania. Strony będące w konflikcie informują o ich sporze Organ Wykonawczy.

2. W okresie ratyfikowania, przyjęcia lub zatwierdzania niniejszego Protokołu, lub przystąpienia do niniejszego Protokołu, lub w jakimkolwiek czasie następującym później, Strona, która nie jest organizacją regionalnej integracji gospodarczej, może złożyć depozytariuszowi na piśmie oświadczenie, że w odniesieniu do jakiegokolwiek sporu dotyczącego interpretacji lub stosowania Protokołu, uznaje jeden lub obydwa z następujących środków rozstrzygania sporu jako obowiązkowe ipso facto i bez specjalnej zgody, w odniesieniu do jakiejkolwiek Strony przyjmującej to samo zobowiązanie:

a) przekazanie sporu do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości;

b) 36 postępowanie arbitrażowe zgodnie z procedurami przyjętymi przez Strony na sesji Organu Wykonawczego, w najszybszym możliwym terminie, w załączniku dotyczącym postępowania arbitrażowego.

Strona, która jest organizacją regionalnej integracji gospodarczej, może w odniesieniu do postępowania arbitrażowego, zgodnie z procedurami określonymi w literze b), złożyć oświadczenie z podobnym skutkiem.

3. Oświadczenie złożone zgodnie z ustępem 2, pozostaje w mocy aż do jego wygaśnięcia zgodnie z warunkami tam zawartymi, lub do upływu trzech miesięcy od pisemnego zawiadomienia o jego unieważnieniu złożonego depozytariuszowi.

4. Nowe oświadczenie, zawiadomienie o unieważnieniu lub wygaśnięciu oświadczenia w żaden sposób nie wpływa na procedury będące w toku przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości lub sądem arbitrażowym, chyba że strony sporu postanowią inaczej.

5. Z wyjątkiem przypadku, w którym strony sporu zaakceptowały ten sam sposób rozstrzygnięcia sporu na mocy ustępu 2, jeżeli po upływie 12 miesięcy, po powiadomieniu o kwestii spornej przez jedną ze Stron drugiej Stronie, zainteresowane Strony nie będą w stanie rozwiązać sporu poprzez środki wymienione w ustępie 1 powyżej, wówczas spór zostaje przekazany, na wniosek którejkolwiek ze stron sporu, do postępowania pojednawczego.

6. Do celu ustępu 5 zostaje utworzona komisja pojednawcza. Komisja składa się z jednakowej liczby członków mianowanych przez każdą ze Stron zainteresowanych lub, w przypadku gdy Strony w postępowaniu pojednawczym posiadają wspólnie ten sam interes, przez grupę posiadającą wspólnie ten interes oraz z przewodniczącego, wybranego przez tak mianowanych członków. Komisja wyda orzeczenie o charakterze zalecenia, które Strony rozważają w dobrej wierze.

Artykuł  13 ³⁷

Załączniki

Załączniki do niniejszego Protokołu stanowią jego integralną część. Załączniki V i VII mają charakter zaleceń.

Artykuł  14

Zmiany

1. Każda ze Stron może zaproponować zmiany do niniejszego Protokołu.

2. Proponowane zmiany są składane na piśmie do Sekretarza Wykonawczego Komisji, który przekazuje je wszystkim Stronom. Strony zebrane w ramach Organu Wykonawczego przedyskutują proponowane zmiany na ich następnym posiedzeniu, pod warunkiem że propozycje te zostały przekazane Stronom przez Sekretarza Wykonawczego z wyprzedzeniem wynoszącym co najmniej 90 dni.

3. Zmiany do niniejszego Protokołu oraz do załączników I do IV, VI i VIII są przyjmowane w wyniku zgodności Stron obecnych na posiedzeniu Organu Wykonawczego, oraz wchodzą w życie dla tych Stron, które je zaakceptowały, w 90-tym dniu od daty złożenia przez dwie trzecie Stron dokumentów o ich akceptacji depozytariuszowi. Dla każdej innej Strony zmiany wchodzą w życie 90-tego dnia po dniu, w którym ta Strona złożyła swój dokument o ich akceptacji.

4. Zmiany do załączników V i VII zostają przyjęte w wyniku zgody Stron obecnych na posiedzeniu Organu Wykonawczego. Po upływie 90 dni od daty poinformowania o nich pozostałe Strony przez Sekretarza Wykonawczego Komisji, zmiana do każdego takiego załącznika staje się skuteczna dla tych Stron, które nie złożyły depozytariuszowi notyfikacji zgodnie z postanowieniami ustępu 5 poniżej, pod warunkiem że przynajmniej 16 Stron nie złożyło takiej notyfikacji.

5. Każda Strona, która nie jest w stanie zatwierdzić zmiany do załączników V lub VII, powiadomi o tym na piśmie depozytariusza w terminie nieprzekraczającym 90 dni od daty powiadomienia o jej przyjęciu. Depozytariusz powiadomi bezzwłocznie wszystkie Strony o każdym takim otrzymanym powiadomieniu. Strona może w każdej chwili zastąpić jej wcześniejsze powiadomienie przez akceptację oraz na podstawie złożenia dokumentu o akceptacji u depozytariusza, zmiana do takiego załącznika staje się skuteczna dla tej Strony.

6. W przypadku propozycji zmiany do załączników I, II lub III poprzez dodanie substancji do niniejszego Protokołu:

a) Strona proponująca zmiany dostarcza Organowi Wykonawczemu informacje określone w decyzji Organu Wykonawczego 1998/2, włącznie z wszelkimi zmianami do niej; oraz

b) Strony oceniają tę propozycję zgodnie z procedurami ustalonymi w decyzji Organu Wykonawczego 1998/2, włącznie z wszelkimi zmianami do niej.

7. Wszelkie decyzje do zmiany decyzji Organu Wykonawczego 1998/2, są przyjmowane w wyniku zgody Stron zebranych w ramach Organu Wykonawczego oraz stają się skuteczne w terminie 60 dni od daty ich przyjęcia.

Artykuł  15

Podpisanie

1. 38 Niniejszy Protokół zostaje otwarty do podpisu w Aarhus w Danii, od 24 do 25 czerwca 1998, następnie w siedzibie głównej Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku do 21 grudnia 1998, dla wszystkich Państw Członkowskich Komisji, jak również Państw mających status doradczy w Komisji zgodnie z ustępem 8 rezolucji nr 36 (IV) Rady Gospodarczej i Społecznej z dnia 28 marca 1947 r., oraz dla organizacji regionalnej integracji gospodarczej, utworzonych przez suwerenne Państwa Członkowskie Komisji, które posiadają kompetencje w odniesieniu do negocjowania, zawierania oraz stosowania umów międzynarodowych w sprawach zawartych w Protokole, pod warunkiem że te zainteresowane Państwa i organizacje są Stronami w Konwencji.

2. 39 W sprawach należących do ich kompetencji takie regionalne organizacje integracji gospodarczej we własnym imieniu korzystają z praw i wypełniają obowiązki, które niniejszy Protokół przyznaje ich Państwom Członkowskim. W takich przypadkach Państwa Członkowskie tych organizacji nie są upoważnione do korzystania z tych praw indywidualnie.

Artykuł  16

Ratyfikacja, akceptacja, zatwierdzenie i przystąpienie

1. Niniejszy Protokół podlega ratyfikacji, akceptacji lub zatwierdzeniu przez Sygnatariuszy.

2. Niniejszy Protokół zostaje otwarty na przystąpienie od dnia 21 grudnia 1998 r. dla Państw i organizacji spełniających warunki artykułu 15 ustęp 1.

Artykuł  17

Depozytariusz

Dokumenty ratyfikacyjne, akceptujące, zatwierdzające lub dotyczące przystąpienia zostają złożone u Sekretarza Generalnego Narodów Zjednoczonych, który pełni funkcję depozytariusza.

Artykuł  18

Wejście w życie

1. Niniejszy Protokół wchodzi w życie w 90-tym dniu od daty złożenia u depozytariusza 16-go dokumentu ratyfikacyjnego, akceptującego, zatwierdzającego lub dotyczącego przystąpienia.

2. Dla każdego Państwa i organizacji określonej w artykule 15 ustęp 1, które ratyfikują, akceptują, lub zatwierdzają niniejszy Protokół lub przyłączają się do niego po złożeniu 16-go dokumentu ratyfikacyjnego, akceptującego, zatwierdzającego lub dotyczącego przystąpienia, Protokół wchodzi w życie w 90-tym dniu następującym po dacie złożenia przez taką Stronę dokumentu ratyfikacyjnego, akceptującego, zatwierdzającego lub dotyczącego przystąpienia.

Artykuł  19 ⁴⁰

Wypowiedzenie

W każdej chwili po upływie pięciu lat od daty wejścia w życie niniejszego Protokołu w odniesieniu do danej Strony, Strona ta może w drodze złożenia pisemnej notyfikacji depozytariuszowi, wypowiedzieć niniejszy Protokół. Wypowiedzenie takie zaczyna obowiązywać 90. dnia następującego po dniu jego otrzymania przez depozytariusza lub w innym, późniejszym terminie określonym w notyfikacji o wypowiedzeniu.

Artykuł  20

Teksty autentyczne

Oryginalny tekst niniejszego Protokołu, którego angielska, francuska oraz rosyjska wersja są na równi autentyczne, zostaje złożony u Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych.

NA DOWÓD CZEGO Pełnomocnicy Stron podpisali niniejszy Protokół.

Sporządzono w Aarhus, w Danii, dnia dwudziestego czwartego czerwca tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątego ósmego roku.

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK  I

  ⁴¹ SUBSTANCJE PRZEZNACZONE DO ELIMINACJI

O ile nie jest to określone inaczej w niniejszym Protokole, niniejszy załącznik nie stosuje się do substancji wymienionych poniżej, kiedy występują one: i) jako substancje zanieczyszczające w produktach; lub ii) w artykułach wytworzonych lub używanych do daty wprowadzenia w życie; lub iii) jako półprodukty chemiczne w lokalnym zakładzie, które są wykorzystywane w produkcji jednej lub kilku różnych substancji i zatem są chemicznie przekształcane. Jeśli nie określono inaczej, każde poniższe zobowiązanie zaczyna obowiązywać z chwilą wejścia w życie niniejszego Protokołu.

	Wymagania dotyczące wprowadzenia w życie
Substancja	Zakończenie	Warunki
Aldryna	Produkcji	Brak
CAS: 309-00-2	Wykorzystania	Brak
Chlordan	Produkcji	Brak
CAS: 57-74-9	Wykorzystania	Brak
Chlordekon	Produkcji	Brak
CAS: 143-50-0	Wykorzystania	Brak
DDT CAS: 50-29-3	Produkcji	1. Zakończenie produkcji w ciągu 1 roku od osiągnięcia przez Strony konsensusu mówiącego, że dla ochrony zdrowia publicznego dostępne będą odpowiednie alternatywy dla DDT, aby chronić przed takimi chorobami, jak malaria oraz zapalenie mózgu.
		2. Mając na uwadze jak najszybsze pełne zakończenie produkcji DDT, Strony, nie dłużej niż w ciągu roku, po wejściu w życie niniejszego Protokołu oraz, jeśli będzie to konieczne, okresowo w późniejszym terminie, oraz w konsultacji ze Światową Organizacją Zdrowia, Organizacją Żywności i Rolnictwa ONZ oraz Programem Ochrony Środowiska ONZ, będą sprawdzały dostępność lub możliwość przeprowadzenia alternatyw oraz, w odpowiednim przypadku, wspierały przemysłowe wykorzystanie bezpieczniejszych oraz realnych z gospodarczego punktu widzenia alternatyw dla DDT.
	Wykorzystania	Brak, poza tymi wymienionymi w Załączniku II.
Dieldryna	Produkcji	Brak
CAS: 60-57-1	Wykorzystania	Brak
Endryna	Produkcji	Brak
CAS: 72-20-8	Wykorzystania	Brak
Heptachlor	Produkcji	Brak
CAS: 76-44-8	Wykorzystania	Brak, z wyjątkiem wykorzystania przez urzędowo uprawnione osoby w celach owadobójczych (mrówki ogniste) w zamkniętych przemysłowych elektrycznych skrzynkach przyłączowych. Takie wykorzystanie jest ponownie oceniane na podstawie niniejszego Protokołu nie później niż dwa lata od jego wejścia w życie.
Heksabromobifenyl	Produkcji	Brak
CAS: 36355-01-8	Wykorzystania	Brak
Heksachlorobenzen CAS: 118-74-1	Produkcji	Brak, z wyjątkiem produkcji do ograniczonych celów określonych w oświadczeniu przedłożonym przez dane państwo, którego gospodarka jest w okresie przejściowym przy podpisaniu lub przystąpieniu do Protokołu.
	Wykorzystania	Brak, z wyjątkiem wykorzystania do ograniczonych celów określonych w oświadczeniu przedłożonym przez dane państwo, którego gospodarka jest w okresie przejściowym przy podpisaniu lub przystąpieniu do Protokołu.
Mirex	Produkcji	Brak
CAS:2385-85-5	Wykorzystania	Brak
Polichlorowane bifenyle (PCB) a)	Produkcji	Brak, poza krajami, których gospodarki są w okresie przejściowym, które zakończą produkcję tak szybko jak jest możliwe, lecz nie później niż do dnia 31 grudnia 2005 i które potwierdzą zamiary tego zakończenia w oświadczeniu, które ma być złożone wraz z dokumentami ratyfikacyjnymi, akceptującymi, zatwierdzającymi lub dotyczącymi przystąpienia.
	Wykorzystania	Brak, z wyjątkiem tych określonych w Załączniku II
Toksafen	Produkcji	Brak
CAS: 8001-35-2	Wykorzystania	Brak
a): Na mocy Protokołu, Strony zgadzają się ponownie poddać ocenie produkcję i wykorzystanie terfenyli polichlorowanych oraz "ugilec" do dnia 31 grudnia 2004 r.

ZAŁĄCZNIK  II

  ⁴² SUBSTANCJE, KTÓRYCH WYKORZYSTANIE MA ZOSTAĆ OGRANICZONE

O ile nie przewidziano inaczej w niniejszym Protokole, załącznik ten nie stosuje się do substancji wymienionych poniżej, kiedy występują one: i) jako substancje zanieczyszczające w produktach; lub ii) w artykułach produkowanych lub używanych przed datą wejścia w życie Protokołu; lub iii) jako półprodukty chemiczne wykorzystywane jedynie w danym zakładzie w produkcji jednej lub kilku różnych substancji i tym samym chemicznie przekształcone. Jeśli nie określono inaczej, każde poniższe zobowiązanie zaczyna obowiązywać z chwilą wejścia w życie niniejszego Protokołu.

	Wymagania dotyczące wprowadzenia w życie
Substancja	Ograniczone do zastosowań	Warunki
DDT CAS: 50-29-3	1. Do ochrony zdrowia publicznego przed chorobami takimi, jak malaria i zapalenie mózgu.	1. Jedynie jako składnik zintegrowanej strategii walki ze szkodnikami i tylko w stopniu koniecznym do osiągnięcia tego celu oraz jedynie w przeciągu jednego roku po dacie zakończenia produkcji zgodnie z Załącznikiem I.
	2. Jako chemiczny półprodukt do produkcji Dikofolu.	2. Takie wykorzystanie musi zostać ponownie ocenione nie później niż dwa lata po wejściu w życie niniejszego Protokołu.
HCH CAS: 608-73-1	Wykorzystanie technicznego HCH (tzn. mieszanych izomerów HCH) jest ograniczone tylko do użycia jako półproduktu w produkcji chemicznej.
	Wykorzystanie produktów, w których przynajmniej 99 % izomeru HCH jest w formie gamma (tzn. lindan, CAS: 58-89-9) jest ograniczone do następujących rodzajów użycia:	Wszelkie ograniczone wykorzystanie lindanu musi zgodnie z niniejszym Protokołem zostać ponownie ocenione nie później niż po dwóch latach od jego wejścia w życie.
	1. Zaprawianie nasion.
	2. Zastosowanie w glebie, po którym bezpośrednio następuje wchłonięcie w warstwę wierzchnią gleby.
	3. Profesjonalna zapobiegawcza lub przemysłowa obróbka tarcicy, drewna oraz dłużyc.
	4. Kontaktowy środek owadobójczy dla potrzeb zdrowia publicznego i weterynarii.
	5. Zastosowanie na rozsadach drzew w sposób nieopryskowy, użycie na małą skalę na trawnikach oraz w zamkniętych pomieszczeniach i na wolnym powietrzu w szkółkach drzew i roślin ozdobnych.
	6. Przemysłowe i domowe zastosowanie w zamkniętych pomieszczeniach.
Polichlorowane bifenyle (PCB) a)	PCB wykorzystywane od momentu wejściaw życie Protokołu lub	Strony podejmą zdecydowane wysiłki mające na celu:
	wyprodukowane do 31 grudnia 2005 zgodnie z przepisami Załącznika I.	a) Zakończenie korzystania z identyfikowalnego PCB w urządzeniach (np. w transformatorach, kondensatorach oraz innych urządzeniach zawierających szczątkowe materiały ciekłe) zawierających PCB w ilościach większych niż 5 dm3 i posiadających stężenie PCB 0,05 % lub większe, tak szybko, jak to możliwe, lecz nie później niż do 31 grudnia 2010 roku lub 31 grudnia 2015 roku dla państw, których gospodarki są w okresie przejściowym;
		b) Zniszczenie lub dekontaminacja w sposób przyjazny dla środowiska wszystkich ciekłych PCB wymienionych w punkcie a) oraz innych ciekłych PCB zawierających ponad 0,005 % PCB nie w urządzeniach tak szybko, jak to możliwe, lecz nie później niż do 31 grudnia 2015 roku lub 31 grudnia 2020 roku dla państw, których gospodarki są w okresie przejściowym; oraz
		c) Dekontaminacja lub likwidacja urządzeń określonych w podpunkcie a) w sposób przyjazny dla środowiska.
a): Strony zgadzają się, w ramach Protokołu, ponownie ocenić produkcję i wykorzystanie terfenyli polichlorowanych oraz substancji o nazwie "ugilec" do dnia 31 grudnia 2004 roku.

ZAŁĄCZNIK  III

  ⁴³ SUBSTANCJE OKREŚLONE W ARTYKULE 3 UST. 5 ITL. a) ORAZ ROK REFERENCYJNY DLA ZOBOWIĄZANIA

Substancja	Rok referencyjny
Policykliczne węglowodory aromatyczne (PAH) a)	1990; lub inny rok w okresie od 1985 do 1995 roku włącznie, określony przez Stronę w momencie ratyfikacji, akceptacji, zatwierdzenia lub akcesji.
Dioksyny/Furany b)	1990; lub inny rok w okresie od 1985 do 1995 roku włącznie, określony przez Stronę w momencie ratyfikacji, akceptacji, zatwierdzenia lub akcesji.
Heksachlorobenzen	1990; lub inny rok w okresie od 1985 do 1995 roku włącznie, określony przez Stronę w momencie ratyfikacji, akceptacji, zatwierdzenia lub akcesji.
a) Policykliczne węglowodory aromatyczne (PAH): Dla celów określenia emisji należy wykorzystać cztery następujące związki chemiczne: benzo(a)piren, benzo(b)fluoraten, benzo(k)fluoraten oraz indeno(1,2,3-cd)piren.
b) Dioksyny i furany (PCDD/F): Polichlorowane dibenzo-p-dioksyny (PCDD) oraz polichlorowane dibenzofurany (PCDF) to tricykliczne, aromatyczne związki tworzone przez dwa pierścienie benzenowe połączone przez dwa atomy tlenu w PCDD oraz jeden atom tlenu w PCDF, których atomy wodoru mogą zostać zastąpione przez maksymalnie osiem atomów chloru.

ZAŁĄCZNIK  IV

  ⁴⁴ WARTOŚCI DOPUSZCZALNE DLA DIOKSYN I FURANÓW (PCDD/F) Z GŁÓWNYCH ŹRÓDEŁ STACJONARNYCH

I. Wstęp

1. Definicja dioksyn i furanów (PCDD/F) jest podana w Załączniku III do niniejszego Protokołu.

2. Wartości dopuszczalne wyrażone zostały w ng/m³ lub mg/m³ w warunkach standardowych (273,15 K, 101,3 kPa oraz gaz suchy).

3. Wartości dopuszczalne odnoszą się do normalnej sytuacji roboczej, łącznie z procedurami rozruchu i wyłączenia instalacji, chyba że określone wartości dopuszczalne zostały zdefiniowane dla tych sytuacji.

4. Pobieranie próbek i analiza zanieczyszczeń musi zostać przeprowadzona zgodnie z normami określonymi przez Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN), Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO) lub przy pomocy odpowiadających im metod amerykańskich lub kanadyjskich. W czasie oczekiwania na opracowanie norm CEN lub ISO, należy stosować normy krajowe.

5. Dla celów weryfikacji, interpretacja wyników pomiarów w odniesieniu do wartości dopuszczalnej musi także uwzględniać niedokładność metody pomiaru. Wartość dopuszczalna jest uważana za przestrzeganą, jeśli wynik pomiaru, od którego odjęta została wartość wynikająca z niedokładności pomiaru, nie przekracza jej.

6. Emisje różnych kongenerów PCDD/F podane są w równoważnikach toksyczności (TE) w porównaniu z 2,3,7,8-TCDD przy pomocy systemu zaproponowanego przez Komitet NATO ds. Wyzwań Nowoczesnego Społeczeństwa (NATO-CCMS) w roku 1988.

II. Wartości dopuszczalne dla głównych źródeł stacjonarnych

7. Następujące wartości dopuszczalne dotyczące stężenia O₂ 11 % w gazach spalinowych dotyczą następujących rodzajów pieców do spalania:

– komunalne odpady stałe (spalanie ponad 3 ton na godzinę)

0,1 ng TE/m³

– medyczne odpady stałe (spalanie ponad 1 tony na godzinę)

0,5 ng TE/m³

– niebezpieczne odpady (spalanie ponad 1 tony na godzinę)

0,2 ng TE/m³

ZAŁĄCZNIK  V

  ⁴⁵ NAJLEPSZE DOSTĘPNE TECHNIKI OGRANICZANIA EMISJI TRWAŁYCH ZANIECZYSZCZEŃ ORGANICZNYCH Z GŁÓWNYCH ŹRÓDEŁ STACJONARNYCH

I. Wstęp

1. Celem niniejszego Załącznika jest zapewnienie wskazówek dla Stron Konwencji dotyczących określania najlepszych dostępnych technik umożliwiających wypełnianie zobowiązań zawartych w artykule 3 ust. 5 niniejszego Protokołu.

2. Określenie "najlepsze dostępne techniki" (Best available techniques - BAT) oznacza najbardziej wydajny i najbardziej zaawansowany etap w rozwoju działań i sposobów postępowania, które wskazują na praktyczną przydatność danych technik do zapewnienia podstawy dla wartości dopuszczalnych emisji stworzonych w celu zapobiegania i, gdy nie jest to wykonalne, do ograniczania emisji i ich szkodliwego wpływu na całe środowisko:

– określenie "techniki" obejmuje zarówno użytą technologię, jak i sposób projektowania budowania, konserwowania, eksploatowania i wycofywania instalacji z eksploatacji,

– określenie "dostępne" oznacza techniki rozwinięte na skalę pozwalająca na ich wdrożenie w danym sektorze przemysłowym, w odpowiednich warunkach gospodarczych i technicznych, biorąc pod uwagę koszty i zalety oraz fakt, czy techniki te są używane lub produkowane na terytorium danej Strony tak długo, jak są dostępne dla operatora,

– określenie "najlepsze" oznacza najbardziej wydajne w uzyskiwaniu wysokiego ogólnego poziomu ochrony całego środowiska.

Podczas ustalania najlepszych dostępnych technik, należy zwrócić szczególną uwagę - ogólnie lub w konkretnych przypadkach - na poniższe czynniki, pamiętając o prawdopodobnych kosztach i korzyściach danego środka oraz o zasadach ostrożności i działaniach zapobiegawczych:

– wykorzystanie technologii produkującej małe ilości odpadów,

– wykorzystanie mniej niebezpiecznych substancji,

– wspieranie odzyskiwania i powtórnego przetwarzania substancji wytwarzanych i wykorzystywanych w procesie oraz odpadów,

– porównywalne procesy, urządzenia lub metody działania, które zostały z powodzeniem wypróbowane na skalę przemysłową,

– postęp w dziedzinie technologii i zmiany w zakresie wiedzy naukowej i rozumienia zjawisk,

– własności fizyczne, efekty i wielkość danych emisji,

– daty wprowadzenia do eksploatacji nowych lub istniejących instalacji,

– czas potrzebny do wprowadzenia najlepszej dostępnej techniki,

– zużycie i własności fizyczne surowców (łącznie z wodą) wykorzystywanych w procesie oraz ich wydajność energetyczna,

– potrzeba zapobiegania lub zmniejszenia do minimum ogólnego wpływu emisji na środowisko oraz ich zagrożeń dla środowiska,

– potrzeba zapobiegania wypadkom i minimalizowania ich konsekwencji dla środowiska.

Pojęcie najlepszych dostępnych technik nie ma na celu zalecenia jakiejkolwiek szczególnej techniki lub technologii, lecz uwzględnienie charakterystyki technicznej danej instalacji, jej położenia geograficznego oraz lokalnych warunków środowiskowych.

3. Informacje dotyczące wydajności i kosztów środków kontrolnych są oparte na dokumentach otrzymanych i sprawdzanych przez Grupę Roboczą oraz Przygotowawczą Grupę Roboczą ds. TZO (trwałych zanieczyszczeń organicznych). Jeśli nie stwierdzono inaczej, wymienione techniki uznaje się za sprawdzone na podstawie doświadczenia eksploatacyjnego.

4. Doświadczenie z nowych zakładów pracujących z wykorzystaniem technik niskoemisyjnych szkodliwych substancji oraz z modernizacji istniejących zakładów stale wzrasta. Dlatego też konieczne jest regularne poszerzanie i zmienianie niniejszego Załącznika. Najlepsze dostępne techniki (BAT) określone dla nowych zakładów mogą zwykle być zastosowane w zakładach istniejących pod warunkiem że wprowadzony zostanie odpowiedni okres przejściowy i zostaną one dostosowane do istniejących warunków.

5. Niniejszy Załącznik wymienia pewną ilość środków kontrolnych w szerokim zakresie kosztów i wydajności. Wybór środków dla danego przypadku zależy od wielu czynników, łącznie z warunkami gospodarczymi, infrastrukturą i zdolnościami technologicznymi oraz istniejącymi środkami kontroli zanieczyszczenia powietrza.

6. Najważniejsze trwałe związki organiczne (TZO) emitowane ze źródeł stacjonarnych to:

a) polichlorowane dibenzo-para-dioksyny/furany (PCDD/F);

b) heksachlorobenzen (HCB);

c) policykliczne węglowodory aromatyczne (PAH).

Odpowiednie definicje znajdują się w Załączniku III do niniejszego Protokołu.

II. Główne stacjonarne źródła emisji trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO)

7. PCDD/F są emitowane podczas procesów termicznych wykorzystujących substancje organiczne oraz chlor jako skutek niepełnego spalania lub reakcji chemicznych. Główne stacjonarne źródła PCDD/F to:

a) spalanie odpadów, łącznie z współspalanie;

b) termiczne procesy metalurgiczne, np. produkcja aluminium i innych metali nieżelaznych, żelaza i stali;

c) zakłady wykorzystujące spalanie do wytworzenia energii;

d) spalanie w piecach domowych i małych kotłowniach; oraz

e) określone procesy produkcji chemicznej wydzielające produkty pośrednie i uboczne.

8. Główne stacjonarne źródła emisji policyklicznych węglowodorów aromatycznych (PAH) to:

a) domowe ogrzewanie przy pomocy drewna i węgla;

b) otwarty ogień, tzn. spalanie śmieci, pożary lasów, palenie poplonu;

c) produkcja koksu i produkcja anod;

d) produkcja aluminium (przy pomocy procesu Soederberga); oraz

e) instalacje przeznaczone do impregnacji drewna, z wyjątkiem Strony, dla której kategoria ta nie przyczynia się w znaczny sposób do całkowitej emisji PAH (zdefiniowanej w Załączniku III).

9. Emisje heksachlorobenzenu (HCB) wynikają z tego samego typu procesów cieplnych i chemicznych, co emisja PCDD/F a HCB jest tworzone przy pomocy podobnego mechanizmu. Główne źródła emisji HCB to:

a) zakłady spalania odpadów, łącznie ze współspalaniem;

b) źródła ciepła dla przemysłu metalurgicznego; oraz

c) wykorzystanie chlorowanych paliw w piecach przemysłowych.

III. Ogólne podejście do kontroli emisji trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO)

10. Istnieją różne podejścia do kontroli lub zapobiegania emisji TZO ze źródeł stacjonarnych. Jest to m.in. zmiana odpowiednich materiałów wsadowych, modyfikacja procesów (łącznie z kontrolą konserwacji i eksploatacji) oraz modernizacja sprzętu w istniejących zakładach. Poniższa lista zawiera ogólny opis dostępnych środków, które można połączyć ze sobą lub wprowadzić w życie osobno:

a) zastąpienie materiałów wsadowych będących TZO, lub jeśli istnieje bezpośrednie powiązanie pomiędzy tymi materiałami a emisją TZO z danego źródła;

b) najlepsze praktyki mające na celu ochronę środowiska, takie jak rutynowa konserwacja i utrzymanie, zapobiegawcze programy konserwacyjne lub zmiany procesów, np. układy zamknięte (np. w koksowniach lub wykorzystanie obojętnych elektrod do elektrolizy);

c) modyfikacja procesu w celu zapewnienia pełnego spalania i, w ten sposób, zapobiegania tworzeniu się trwałych zanieczyszczeń organicznych poprzez kontrolę takich parametrów jak temperatura spalania czy czas przebywania;

d) metody czyszczenia gazów spalinowych, takie jak termiczne lub katalityczne spalanie lub utlenianie, oddzielanie pyłu, adsorpcja;

e) postępowanie z pozostałościami, odpadami oraz osadami ściekowymi przy pomocy, np. obróbki cieplnej lub wykonywania działań prowadzących do tego, że staną się one obojętne.

11. Poziomy emisji podane dla poszczególnych środków w tabelach 1, 2, 4, 5, 6, 8 i 9 zwykle dotyczą konkretnych przypadków. Podawane liczby i zakresy wyrażane są w procentach wartości dopuszczalnych emisji przy wykorzystaniu technik konwencjonalnych.

12. Rozważania ekonomiczne można oprzeć na rocznych kosztach całkowitych przypadających na jednostkę zmniejszenia emisji (włącznie z nakładami inwestycyjnymi i kosztami eksploatacyjnymi). Koszty ograniczenia emisji TZO należy także rozważać przy uwzględnieniu aspektów ekonomicznych procesów, np. wpływu środków kontrolnych oraz kosztów produkcji. Biorąc pod uwagę ilość czynników mogących mieć znaczenie, koszty inwestycyjne oraz operacyjne w dużym stopniu zależą od konkretnych przypadków.

IV. Techniki ograniczenia emisji polichlorowanych dibenzo-para-dioksyn/furanów (PCDD/F)

A. Spalanie odpadów

13. Spalanie odpadów dotyczy spalania odpadów komunalnych, niebezpiecznych, medycznych oraz osadów ściekowych.

14. Główne środki ograniczania emisji PCDD/F z zakładów spalania odpadów to:

a) środki podstawowe dotyczące spalanych odpadów;

b) środki podstawowe dotyczące procesów technologicznych;

c) środki regulacji parametrów fizycznych procesu spalania oraz gazów odlotowych (np. etapy temperaturowe, szybkość chłodzenia, zawartość O₂ itd.);

d) czyszczenie gazów spalinowych; oraz

e) postępowanie z pozostałościami z procesów czyszczenia.

15. Środki podstawowe dotyczące spopielanych odpadów, łącznie z zarządzaniem materiałem podawanym poprzez zmniejszanie ilości substancji zawierających chlorowce i zamiana ich na nie chlorowcowane odpowiedniki, nie są odpowiednie dla spalania odpadów komunalnych i niebezpiecznych. Bardziej wydajną metodą jest modyfikacja procesu spopielania oraz zastosowanie środków wtórnych polegających na oczyszczaniu gazów spalinowych. Zarządzanie materiałem podawanym jest użyteczne jako środek podstawowy do ograniczenia ilości odpadów i oferuje dodatkową korzyść powtórnego wykorzystania. Może mieć to skutek w pośrednim zmniejszeniu ilości PCDD/F poprzez zmniejszenie ilości spalanych odpadów.

16. Modyfikacja procesów technologicznych w celu optymalizacji warunków spalania to ważny i wydajny środek ograniczenia emisji PCDD/F (zwykle 850 °C lub więcej, regulacja ilości dostarczanego tlenu w zależności od ciepła spalania oraz konsystencji odpadów, odpowiedni czas przebywania - 850 °C przez około 2 sekundy - przepływ burzliwy gazów, unikanie zimnych obszarów fazy gazowej w piecu do spopielania itd.). Fluidyzacyjne piece do spopielania utrzymują temperaturę niższą od 850 °C przy dobrych wynikach emisji. W przypadku istniejących pieców do spopielania zwykle oznacza to ponowne projektowanie i/lub wymianę instalacji, lecz w niektórych krajach może to być niemożliwe do wykonania z powodów ekonomicznych. Należy także zminimalizować zawartość węgla w popiołach.

17. Środki dotyczące gazów spalinowych. Poniższe środki umożliwiają całkiem wydajne obniżenie zawartości PCDD/F w gazach spalinowych. Synteza de novo zachodzi przy 250 °C do 450 °C. Środki te są warunkiem wstępnym dla dalszych obniżek w celu osiągnięcia wymaganych poziomów na końcu rury:

a) chłodzenie gazów spalinowych (bardzo wydajne i względnie niedrogie);

b) dodawanie inhibitorów, tj. trietanolaminy lub trietylaminy (może także zmniejszyć ilość tlenków azotu), lecz, z przyczyn bezpieczeństwa, należy także wziąć pod uwagę efekty uboczne;

c) korzystanie z systemów odpylaczy dla temperatur od 850 °C do 1 000 °C, np. filtry ceramiczne i odpylacze cyklonowe;

d) korzystanie z niskotemperaturowych elektrycznych systemów odprowadzania gazów; oraz

e) unikanie osadzania się popiołu lotnego w systemie wydechowym gazów spalinowych.

18. Metody czyszczenia gazów spalinowych to:

a) konwencjonalne urządzenia do oddzielania pyłu redukujące ilości PCDD/F osadzone na cząstkach pyłu;

b) selektywna redukcja katalityczna lub selektywna redukcja niekatalityczna;

c) adsorpcja przy pomocy aktywowanego węgla drzewnego lub koksu w systemach ze złożem stałym lub fluidalnym;

d) różne rodzaje metod adsorpcji oraz zoptymalizowanych układów płuczek obejmujące mieszanki aktywowanego węgla drzewnego, ziarnistego koksu aktywnego, roztworów wapna i wapienia w reaktorach ze złożem stałym, ruchomym oraz fluidalnym. Skuteczność zatrzymywania gazowych PCDD/F można poprawić poprzez zastosowanie odpowiedniej wstępnej warstwy filtracyjnej z aktywowanego koksu osadzonego na powierzchni tkaniny filtra workowego;

e) utlenianie H₂O₂; oraz

f) metody spalania katalitycznego z zastosowaniem różnego rodzaju katalizatorów (tj. Pt/Al₂O₃ lub katalizatory miedziowe-chromowe z różnymi aktywatorami, aby ustabilizować powierzchnie i ograniczyć starzenie się katalizatorów).

19. Powyższe metody pozwalają na osiągnięcie poziomów emisji równych 0,1 ng TE/m³ PCDD/F w gazach spalinowych. Jednakże w przypadku systemów wykorzystujących aktywowany węgiel drzewny lub adsorbery/filtry koksowe należy zwrócić uwagę, czy uchodzący pył węglowy nie zwiększa emisji PCDD/F z gazami odprowadzanymi z tych procesów. Należy także zauważyć, że adsorbery oraz instalacje odpylające działające przed katalizatorami (technika selektywnej redukcji katalitycznej) wytwarzają pozostałości (odpady) zawierające PCDD/F, które muszą zostać ponownie przetworzone lub wymagają odpowiedniego usunięcia.

20. Porównanie pomiędzy różnymi metodami obniżenia PCDD/F w gazach spalinowych jest bardzo złożone. Uzyskany materiał porównawczy obejmuje szeroki zakres instalacji o różnych wydajnościach i konfiguracji. Parametry kosztów zawierają środki zmierzające do zminimalizowania obecności również innych zanieczyszczeń, takich jak metale ciężkie (osadzone lub nie na cząstkach pyłów). Dlatego też, bezpośrednie zależności związane tylko z redukcją emisji PCDD/F nie mogą, w większości przypadków, być traktowane w sposób odosobniony. Podsumowanie dostępnych danych dla różnych środków ograniczania emisji przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1

Porównanie różnych metod oczyszczania gazów spalinowych oraz modyfikacje procesowe w spalarniach odpadów w celu ograniczenia emisji PCDD/F

Możliwe rozwiązania (sposoby postępowania)	Poziom emisji (%)a)	Szacowane koszty	Zagrożenia związane z metodą
Środki podstawowe polegające na modyfikacji materiałów wsadowych:			Wstępne sortowanie materiału podawanego nieskuteczne; można było zebrać tylko części; nie można uniknąć innych materiałów
- eliminacja prekursorów i materiałów zawierających chlor, oraz	Osiągany poziom emisji nie określony ilościowo; wydaje się nie być liniowo zależny od ilości materiału podawanego do spalania.		zawierających chlor, np. sól kuchenna, papier itd. Rozwiązanie nie jest wskazane dla niebezpiecznych odpadów chemicznych.
- zarządzanie strumieniami odpadów.	-"-		Użyteczny środek ograniczenia emisji przydatny w specjalnych przypadkach (np. odpady olejowe, części elektryczne itd.), mający dodatkową zaletę związaną z możliwością recyklingu materiałów.
Modyfikacja technologii procesu:
- zoptymalizowane warunki spalania,			Wymagana modernizacja całego procesu
- unikanie temperatur poniżej 850 °C oraz zimnych obszarów w gazach spalinowych,
- odpowiednia zawartość tlenu; regulacja doprowadzenia tlenu w zależności od ciepła spalania oraz konsystencji materiału podawanego, oraz
- odpowiedni czas przebywania i przepływ burzliwy.
Środki dotyczące gazów spalinowych:
Zapobieganie osadzaniu się cząstek przez stosowanie:
- urządzeń do usuwania sadzy, w tym urządzeń mechanicznych, dźwiękowych lub parowych zdmuchiwaczy sadzy.			Parowe zdmuchiwanie sadzy może zwiększyć szybkość formowania się PCDD/F.
Usuwanie pyłu, ogólnie w spalarniach odpadów:	< 10	Średnie	Usuwanie PCDD/F zaadsorbowanych na cząstkach pyłu. Metody usuwania cząstek ze strumieni gorących gazów spalinowych są wykorzystywane tylko w instalacjach doświadczalnych.
- filtry tkaninowe,	1 - 0,1	Wyższe	Stosowanie przy temperaturach < 150 °C.
- filtry ceramiczne,	Niska skuteczność	Średnie	Stosowanie przy temperaturach 800-1.000 °C.
- odpylacze cyklonowe, oraz	Niska skuteczność
- elektrofiltracja.	Średnia skuteczność		Stosowanie przy temperaturze 450 °C; warunki sprzyjające syntezie de novo PCDD/F, wyższe emisje NOx, ograniczenie odzysku ciepła.
Utlenianie katalityczne.			Stosowanie przy temperaturach 800 - 1.000 °C. Konieczne oddzielne oczyszczanie fazy gazowej.
Chłodzenie gazu.
Wysokowydajna jednostka adsorpcyjna z sorbentem zawierającym cząstki aktywnego węgla drzewnego (typu Venturi).
Selektywna redukcja katalityczna.		Duże koszty inwestycyjne i niskie eksploatacyjne.	Redukcja NOx, o ile dodane zostanie NH3; wysokie wymagania przestrzenne, zużyte katalizatory i pozostałości aktywowanego węgla (AC) oraz koksu z węgla brunatnego (ALC) mogą być usuwane, katalizatory mogą być, w większości przypadków, ponownie przetwarzane przez producentów, AC oraz ALC mogą być spalane w rygorystycznie kontrolowanych warunkach.
Różne rodzaje metod wilgotnej i suchej adsorpcji z mieszankami aktywowanego węgla drzewnego, koksu martenowskiego oraz roztworów wapna i wapienia w reaktorach ze złożem stacjonarnym, ruchomym oraz fluidalnym:
- reaktor ze złożem stacjonarnym, adsorpcja za pomocą aktywnego węgla drzewnego oraz koksu martenowskiego; oraz	< 2 (0,1 ng TE/m3)	Duże koszty inwestycyjne i średnie eksploatacyjne.	Usuwanie pozostałości; duże wymagania przestrzenne.
- reaktor przepływowy (ruchome złoże) lub reaktor z cyrkulującym złożem fluidalnym z dodatkiem aktywnego koksu/wapna lub roztworów wapienia (mleko wapienne), w sekwencji z filtrem tkaninowym.	< 10 (0,1 ng TE/m3)	Niskie koszty inwestycyjne i średnie eksploatacyjne.	Usuwanie pozostałości.
Dodanie H2O2	2-5 (0,1 ng TE/m3)	Niskie koszty inwestycyjne i niskie eksploatacyjne.
a): Resztkowa emisja porównana do emisji przed zastosowaniem środków redukcji

21. W wielu krajach piece do spalania odpadów medycznych mogą być głównym źródłem PCDD/F. Specyficzne odpady medyczne, takie jak ludzkie części anatomiczne, odpady zainfekowane, igły, krew, plazma oraz środki cytostatyczne są traktowane jako specjalny rodzaj odpadów niebezpiecznych podczas, gdy inne odpady medyczne są często spalane na miejscu w systemie wsadowym. Piece do spalania działające w systemach wsadowych mogą spełniać takie same wymagania dotyczące redukcji PCDD/F, jak inne spalarnie odpadów.

22. Strony mogą chcieć rozważyć przyjęcie polityki promującej spalanie odpadów medycznych i komunalnych raczej w dużych instalacjach regionalnych niż w mniejszych lokalnych. Podejście to może uczynić stosowanie BAT bardziej wydajnym ekonomicznie.

23. Przetwarzanie pozostałości z procesów oczyszczania gazów spalinowych. W przeciwieństwie do popiołów z pieców do spalania, pozostałości te zawierają duże stężenie metali ciężkich, zanieczyszczeń organicznych (łącznie z PCDD/F), chlorków i siarczków. Dlatego też, metoda ich usuwania musi być dokładnie kontrolowana. W szczególności systemy przemywania gazu produkują duże ilości kwasowych, zanieczyszczonych odpadów płynnych. Istnieją specjalne metody obróbki tych odpadów, obejmujące:

a) katalityczna obróbka pyłów z filtrów tkaninowych przy niskiej temperaturze i braku tlenu;

b) przemywanie pyłów z filtrów tkaninowych przy pomocy procesu 3-R (ekstrakcja metali ciężkich przy pomocy kwasów oraz spalanie w celu usunięcia materii organicznej);

c) witryfikacja pyłów z filtrów tkaninowych;

d) dalsze metody immobilizacji; oraz

e) zastosowanie technologii plazmowej.

B. Procesy termiczne w przemyśle metalurgicznym

24. Specyficzne procesy w przemyśle metalurgicznym mogą być ważnym źródłem emisji PCDD/F:

a) Pierwotny przemysł żelaza i stali (wielkie piece, spiekalnie, grudkowanie rudy żelaza);

b) Wtórny przemysł żelaza i stali; oraz

c) Pierwotny i wtórny i przemysł metali nieżelaznych (produkcja miedzi).

Podsumowanie różnych środków ograniczania emisji PCDD/F w przemyśle metalurgicznym przedstawiono w tabeli 2.

Tabela 2

Redukcja emisji PCDD/F w przemyśle metalurgicznym

Możliwe rozwiązania (sposoby postępowania)	Poziom emisji (%) a)	Szacowane koszty	Zagrożenia związane z metodą
Spiekalnie
Środki podstawowe:
- Optymalizacja/obudowa przenośników spieku;		Niskie	Nieosiągalne w 100 %
- Recyrkulacja gazów odlotowych, np. spiekanie z zoptymalizowaną emisją (EOS) redukujące przepływ gazów odlotowych o około 35 % (zmniejszone koszty dalszych środków wtórnych poprzez zmniejszony przepływ gazów odlotowych), wydajność 1 milion Nm3/godz.;	40	Niskie
Środki wtórne:
- Elektrofiltracja + sito molekularne	Średnia wydajność	Średnie
- Dodanie mieszanek wapienia/węgla aktywnego;	Wysoka wydajność (0,1 ng TE/m3)	Średnie
- Wysoko-wydajne płuczki - istniejąca instalacja: AIRFINE (Voest Alpine Stahl Linz) od 1993 dla 600.000 Nm3/godz.; druga instalacja planowana w Holandii (Hoogoven) na rok 1998.	Wysoko-wydajna redukcja emisji do (0,2-0,4 ng TE/m3)	Średnie	Można osiągnąć wartość 0,1 ng TE/m3 przy wyższym zapotrzebowaniu energii; brak istniejącej instalacji.
Produkcja metali nieżelaznych (np. miedź):
Środki podstawowe:
- Wstępne sortowanie złomu, unikanie materiałów wsadowych typu plastik oraz złomu zanieczyszczonego PCV, usuwanie powłok oraz korzystanie z materiałów izolujących niezawierających chloru;		Niskie
Środki wtórne:
- Chłodzenie gorących gazów odlotowych;	Wysoka wydajność	Niskie
- Wykorzystanie tlenu lub powietrza wzbogaconego tlenem do zasilania paleniska, wstrzykiwanie tlenu do pieca (zapewniające pełne spalanie oraz minimalizację objętości gazów odlotowych);	5 - 7 (1,5 - 2 TE/m3)	Wysokie
- Reaktor ze złożem stacjonarnym lub reaktor z fluidalnym strumieniem wtryskowym działający na zasadzie adsorpcji na węglu aktywnym drzewnym lub martenowskim pyle węglowym;	(0,1 ng TE/m3)	Wysokie
- Utlenianie katalityczne; oraz	(0,1 ng TE/m3)	Wysokie
- Redukcja czasu przebywania w krytycznym zakresie temperatury w układzie gazów odlotowych.
Produkcja żelaza i stali	< 1
Środki pierwotne:
- Czyszczenie złomu z oleju przed załadowaniem urządzeń produkcyjnych;		Niskie	Należy użyć rozpuszczalników czyszczących.
- Eliminacja przypadkowych organicznych domieszek, np. oleju, emulsji, smaru, farby oraz plastiku z procesu czyszczenia materiału wsadowego;		Niskie
- Zmniejszenie wysokich objętościowych przepływów gazów odlotowych;		Średnie
- Oddzielne zbieranie i oczyszczanie emisji z załadunku i opróżniania;		Niskie
Środki wtórne:
- Oddzielne zbieranie i oczyszczanie emisji z załadunku i opróżniania; oraz		Niskie
- Filtr tkaninowy w połączeniu z wtryskiwaniem koksu.		Średnie
Wtórna produkcja aluminium	< 1 (0,1 ng TE/m3)
Środki pierwotne:
- Unikanie materiału chlorowcowanego (heksachloroetan);		Niskie
- Unikanie smarów zawierających chlor (np. chlorowane parafiny); oraz		Niskie
- Czyszczenie i sortowanie zabrudzonych partii złomu, np. przy pomocy usuwania zanieczyszczeń z powierzchni i suszenie, metod separacji z wykorzystaniem zjawiska pływanie - tonięcie w celu oddzielenia ciężkich cząstek oraz wytrącanie przy pomocy wirującego strumienia;
Środki wtórne
- jedno- lub wielostopniowy filtr tkaninowy z dodatkowym stopniem aktywnym wapienia/węgla aktywnego przed filtrem;		Średnie/Wysokie
- Minimalizacja oraz oddzielne usuwanie i oczyszczanie strumieni gazowych zanieczyszczonych w różny sposób;		Średnie/Wysokie
- Unikanie wytrącania się cząstek stałych z gazów odlotowych oraz stosowanie szybkiego przechodzenia gazów przez krytyczne zakresy temperatur; oraz		Średnie/Wysokie
- Ulepszone oczyszczanie wstępne rozdrobnionego złomu aluminiowego poprzez stosowanie metod separacji z wykorzystaniem zjawiska pływanie - tonięcie, oraz sortowanie przy pomocy strumienia wirowego.		Średnie/Wysokie
a): Resztkowa emisja porównana do emisji przed zastosowaniem środków redukcji.

25. Emisje PCDD/F z produkcji metali i instalacji towarzyszących, przy stosowaniu środków ograniczających te emisje, są w stanie spełniać wymaganie maksymalnego stężenia emisyjnego na poziomie 0,1 ng TE/m³ (przy objętościowym przepływie > 5 000 m³/godz.).

Spiekalnie

26. Pomiary wykonywane w spiekalniach w przemyśle żelaza i stali zwykle wykazywały emisje PCDD/F w zakresie 0,4 to 4 ng TE/m³. Pojedynczy pomiar w jednej spiekalni bez zastosowania środków ograniczenia emisji wykazał stężenie na poziomie 43 ng TE/m³.

27. Związki chlorowcowane mogą powodować tworzenie PCDD/F, jeśli są doprowadzane do spiekalni w podawanym materiale (surowcach) (miał koksowy, zawartość soli w rudzie) oraz w dodanym materiale recyrkulowanym (np. zgorzelina walcownicza, pył z gazu gardzielowego z wielkiego pieca, pył z filtrów oraz osady z oczyszczania ścieków). Jednakże podobnie, jak w przypadku spalania odpadów, nie istnieje wyraźny związek pomiędzy zawartością chloru w podawanych materiałach a emisjami PCDD/F. Odpowiednim środkiem zapobiegawczym może być unikanie zanieczyszczonych pozostałości (materiału resztkowego) oraz odolejanie lub odtłuszczanie zgorzeliny walcowniczej przed jej wprowadzeniem do spiekalni.

28. Najbardziej efektywne ograniczenie emisji PCDD/F można osiągnąć, stosując połączenie różnych środków wtórnych, wymienionych poniżej:

a) Recyrkulowanie gazów odlotowych znacznie zmniejsza emisje PCDD/F. Co więcej, przepływ gazów odlotowych jest znacznie ograniczony, co daje obniżenie kosztów instalacji dodatkowych systemów końcowego oczyszczania (końca rury).

b) Instalacja filtrów tkaninowych (w niektórych przypadkach w połączeniu z elektrofiltrami) lub elektrofiltrów pracujących z natryskiwaniem gazów odlotowych mieszankami węgla aktywnego/węgla martenowskiego/wapienia do gazu odlotowego;

c) Nastąpił rozwój metod płuczkowych, które obejmują wstępne chłodzenie gazów odlotowych, wypłukiwanie w wysokowydajnych płuczkach oraz oddzielanie przy pomocy wytrącania skroplin. Można wtedy osiągnąć emisje wielkości 0,2 do 04 ng TE/m³. Po dodaniu odpowiednich środków adsorpcyjnych, takich jak koksu z węgla brunatnego/węgla odpadowego, można osiągnąć stężenie emisji rzędu 0,1 ng TE/m³.

Pierwotna i wtórna produkcja miedzi

29. Istniejące zakłady zajmujące się pierwotną i wtórną produkcją miedzi mogą osiągnąć poziom emisji PCDD/F w wysokości kilku pikogramów do 2 ng TE/m³ po oczyszczeniu gazów spalinowych. Przed optymalizacją agregatów, pojedynczy piec szybowy do produkcji miedzi emitował do 29 ng TE/m³ PCDD/F. Ogólnie mówiąc, emisje z tego typu zakładów charakteryzują się szerokim zakresem wartości z powodu dużej różnorodności surowców stosowanych w różnych agregatach i procesach.

30. Ogólnie, następujące środki są odpowiednie do zmniejszenia emisji PCDD/F:

a) wstępne sortowanie złomu;

b) wstępna obróbka złomu, np. usuwanie powłok plastikowych lub z PCV, wstępna obróbka złomowanych kabli przy wykorzystaniu tylko metod na zimno/mechanicznych;

c) chłodzenie gorących gazów odlotowych (zapewniając wykorzystanie ciepła), aby zmniejszyć czas przebywania w krytycznych obszarach temperatur w układzie gazów odlotowych;

d) korzystanie z tlenu lub powietrza wzbogaconego tlenem w zasilaniu paleniska lub wstrzykiwanie tlenu do pieca szybowego (zapewniając całkowite spalanie oraz minimalizacje ilości gazów odlotowych);

e) adsorpcja w reaktorze ze złożem stacjonarnym lub w reaktorze fluidalnym ze strumieniem wtryskowym przy pomocy aktywnego węgla drzewnego lub martenowskiego pyłu węglowego; oraz

f) utlenianie katalityczne.

Produkcja stali

31. Emisje PCDD/F ze stalowni konwertorowych oraz z żeliwiaków prowadzonych na gorącym dmuchu, pieców elektrycznych oraz elektrycznych pieców łukowych do topienia żeliwa są znacznie mniejsze niż 0,1 ng TE/m³. Piece na dmuchu zimnym oraz obrotowe piece rurowe (topienie żeliwa) powodują wyższe emisje PCDD/F.

32. Piece łukowe wykorzystywane we wtórnej produkcji stali mogą osiągnąć wartość stężenia emisji 0,1 ng TE/m³, jeśli zastosowane zostaną następujące środki:

a) Oddzielne wychwytywanie emisji z załadunku i rozładowywania; oraz

b) Wykorzystanie filtrów tkaninowych lub elektrofiltrów w połączeniu z wtryskiwaniem koksu.

33. Materiał wsadowy do pieców łukowych często zawiera oleje, emulsje lub smary. Jako ogólne środki podstawowe mające na celu zmniejszenie emisji PCDD/F można zastosować sortowanie, odolejanie oraz usuwanie powłok ze złomu, które mogą zawierać tworzywa sztuczne, gumę, farby, pigmenty lub dodatki wulkanizujące.

Zakłady wytapiania metalu w przemyśle aluminiowym (produkcja wtórna)

34. Emisje PCDD/F z instalacji wytapiania metalu w przemyśle aluminiowym przy produkcji wtórnej wynoszą od 0,1 do 14 ng TE/m³. Poziomy te są uzależnione od rodzaju agregatów do wytapiania, wykorzystywanych materiałów oraz technik oczyszczania gazów odlotowych.

35. Ogólnie mówiąc, jedno- i wielostopniowe filtry tkaninowe z dodatkiem wapienia/węgla aktywnego/węgla martenowskiego przed filtrem spełniają wymagania poziomu emisji 0,1 ng TE/m³ przy skuteczności redukcji rzędu 99 %.

36. Można także brać pod uwagę następujące środki:

a) minimalizacja oraz oddzielne usuwanie i oczyszczanie w różny sposób zanieczyszczonych gazów odlotowych;

b) unikanie wytrącania się cząstek z gazów odlotowych;

c) szybkie przejście przez krytyczny zakres temperatur;

d) ulepszenie wstępnego sortowania złomu aluminiowego z maszyny do rozdrabniania złomu przy pomocy technik separacji z wykorzystaniem zjawiska pływanie - tonięcie w celu oddzielenia ciężkich cząstek oraz wytrącanie przy pomocy wirującego strumienia; oraz

e) ulepszenie wstępnego oczyszczania złomu aluminiowego przy pomocy usuwania zanieczyszczeń powierzchniowych zawierających drobne cząstki oleju i suszenia.

37. Opcje d) i e) są ważne, ponieważ jest niemożliwe, aby nowoczesne beztopnikowe metody wytapiania metali (unikające stosowania topników z soli chlorowców) były odpowiednie dla niskogatunkowego złomu, którego można użyć w piecach obrotowych.

38. W ramach Konwencji ochrony środowiska morskiego północno-wschodniego Atlantyku kontynuowane są dyskusje dotyczące weryfikacji wcześniejszej rekomendacji, aby zaprzestać używania heksachloroetanu w przemyśle aluminiowym.

39. Stop może być poddany obróbce z zastosowaniem zaawansowanej technologii, np. z użyciem mieszanin azotu/chloru w proporcji pomiędzy 9:1 i 8:2, sprzętu do wtryskiwania gazu zapewniającego dokładne rozproszenie, wstępnego i końcowego przepłukiwania azotem oraz odtłuszczania próżniowego. W przypadku mieszanin azotu/chloru, stwierdzono stężenie emisji PCDD/F w wysokości około 0,03 ng TE/m³ (w porównaniu do wartości > 1 ng TE/m³ w przypadku samego chloru). Chlor jest wymagany do usuwania magnezu oraz innych niepożądanych składników.

C. Spalanie paliw kopalnych w kotłach komunalnych i przemysłowych

40. Podczas spalania paliw kopalnych w kotłach komunalnych i przemysłowych (> 50 MW mocy cieplnej), ulepszona wydajność energetyczna oraz oszczędzanie energii spowodują obniżenie poziomu emisji zanieczyszczeń z powodu zmniejszenia zapotrzebowania na paliwo. Spowoduje to także redukcję emisji PCDD/F. Usunięcie chloru z węgla lub oleju byłoby nieekonomiczne, lecz tendencja w kierunku instalacji zasilanych gazem pomoże obniżyć emisje PCDD/F w tym sektorze.

41. Należy zauważyć, że emisje PCDD/F mogą znacznie wzrosnąć, jeśli odpady (osady ściekowe, zużyty olej, odpady gumowe itd.) zostaną dodane do paliwa. Spalanie odpadów w celu uzyskania energii może być wykorzystywane tylko w instalacjach korzystających z systemów oczyszczania gazów odlotowych zapewniających bardzo wydajną redukcję PCDD/F (opis w sekcji A powyżej).

42. Stosowanie technik ograniczających emisje tlenków azotu, dwutlenku siarki oraz cząstek stałych z gazów spalinowych może także spowodować eliminację emisji PCDD/F. Podczas stosowania tych technik, skuteczność usuwania PCDD/F będzie różna w różnych instalacjach. Obecnie prowadzone są badania mające na celu rozwój technik usuwania PCDD/F, lecz dopóki techniki te nie będą dostępne na skalę przemysłową, nie można określić najlepszej dostępnej techniki usuwania PCDD/F.

D. Spalanie w budynkach mieszkalnych

43. Wkład urządzeń spalania w budynkach mieszkalnych do całkowitej emisji PCDD/F jest mniej znaczący, gdy zatwierdzone paliwa są stosowane w odpowiedni sposób. Dodatkowo mogą mieć miejsce duże regionalne różnice poziomu emisji wynikające z rodzaju i jakości paliwa, ilości i wykorzystania urządzeń na danym obszarze geograficznym.

44. Domowe kominki mają gorszy stopień spalania węglowodorów zawartych w paliwach i gazach odlotowych niż duże instalacje do spalania. Ma to miejsce szczególnie, gdy wykorzystywane są w nich paliwa stałe, takie jak drewno i węgiel, w przypadku których stężenie emisji PCDD/F wynosi od 0,1 do 0,7 ng TE/m³.

45. Spalanie materiałów opakowaniowych wraz z paliwami stałymi zwiększa emisje PCDD/F. Mimo, że w niektórych krajach jest to zabronione, w prywatnych gospodarstwach domowych może występować spalanie śmieci i opakowań. Z powodu rosnących opłat za wywóz śmieci, należy stwierdzić, że odpady domowe będą spalane w domowych instalacjach grzewczych. Wykorzystanie drewna z dodatkiem odpadowych opakowań może doprowadzić do wzrostu emisji PCDD/F od 0,06 ng TE/m³ (wyłącznie drewno) do 8 ng TE/m³ (odniesione do 11 % objętościowych O₂). Wyniki te zostały potwierdzone przez badania przeprowadzone w kilku krajach, w których zmierzono wartości do 114 ng TE/m³ (odniesione do 13 % obj. tlenu) w gazach odlotowych z urządzeń spalania w budynkach mieszkalnych zasilanych odpadami.

46. Emisje z urządzeń do spalania domowego mogą zostać zmniejszone poprzez ograniczenie rodzaju spalanych materiałów do dobrej jakości paliwa oraz unikanie spalania odpadów, chlorowcowanych tworzyw sztucznych i innych materiałów. Do osiągnięcia tego celu mogą pomóc publiczne programy informacyjne skierowane do dostawców/operatorów urządzeń.

E. Instalacje opalane drewnem (<50 MW mocy cieplnej)

47. Wyniki pomiarów dla instalacji opalanych drewnem wykazują, że emisje PCDD/F wyższe niż 0,1 ng TE/m³ występują w gazach odlotowych szczególnie podczas niekorzystnych warunków spalania i/lub kiedy spalane substancje posiadają wyższą zawartość związków chlorowanych niż zwykłe nie przetworzone drewno. Wyznacznikiem złego spalania jest całkowite stężenie węgla w gazach odlotowych. Badania wykazały korelacje pomiędzy emisjami CO, jakością spalania i emisjami PCDD/F. Tabela 3 podsumowuje stężenia emisyjne i wskaźniki dla instalacji opalanych drewnem.

Tabela 3

Stężenia i jednostkowe wskaźniki emisji dla instalacji opalanych drewnem

Paliwo	Stężenie emisyjne (ng TE/m3)	Wskaźnik emisji (ng TE/kg)	Wskaźnik emisji (ng/Gl)
Drewno naturalne (bukowe)	0,02-0,10	0,23-1,3	12-70
Naturalne wióry drewniane z lasów	0,07-0,21	0,79-2,6	43-140
Płyty wiórowe	0,02-0,08	0,29-0,9	16-50
Miejskie drewno odpadowe	2,7-14,4	26-173	1.400-9.400
Odpady domowe	114	3.230
Węgiel drzewny	0,03

48. Spalanie miejskiego drewna odpadowego (drewna uzyskanego z rozbiórek) na ruchomych rusztach powoduje względnie wysokie emisje PCDD/F, w porównaniu z drewnem nie odpadowym. Podstawowym środkiem obniżenia emisji jest unikanie stosowania przetworzonego drewna odpadowego w instalacjach opalanych drewnem. Spalanie tego typu drewna powinno być prowadzone tylko w instalacjach z odpowiednim systemem oczyszczania gazów odlotowych, aby zminimalizować emisje PCDD/F.

V. Techniki ograniczania emisji policyklicznych węglowodorów aromatycznych (PAH)

A. Produkcja koksu

49. Podczas produkcji koksu, związki typu PAH są uwalniane do powietrza głównie:

a) gdy piec jest ładowany przez otwory załadowcze;

b) poprzez nieszczelności drzwi pieca, rur wznośnych oraz pokryw otworów załadowczych; oraz

c) podczas przegarniania i chłodzenia koksu.

50. Stężenie benzo(a)pirenu (BaP) znacząco różni się dla poszczególnych źródeł w baterii koksowniczej. Najwyższe stężenia BaP występują w jego górnej części oraz najbliższej odległości od drzwi.

51. Związki typu PAH pochodzące z produkcji koksu można zredukować poprzez techniczne ulepszenie istniejących zintegrowanych wytwórni żelaza i stali. Wprowadzenie tych zmian może wymagać zamknięcia lub wymiany starych baterii koksowniczych oraz ogólnego zmniejszenia produkcji koksu, np. poprzez wtryskiwanie wysokiej jakości węgla podczas produkcji stali.

52. Strategia redukcji PAH w bateriach koksowniczych powinna obejmować następujące środki techniczne:

a) zasypywanie pieców koksowniczych

– redukcja emisji cząstek stałych podczas ładowania węgla z zasobnika do wózków załadowczych,

– wykorzystywanie systemów zamkniętych do przesyłania węgla, gdy stosuje się jego wstępne podgrzewanie,

– usuwanie gazów wypełniających piec oraz ich obróbka poprzez przesyłanie do sąsiedniego pieca lub przesyłanie rurociągiem zbiorczym poprzez magistralę zbierającą, do pieca do spalania oraz kolejnych urządzeń odpylających. W niektórych przypadkach, usuwane gazy wypełniające mogą być spalane na wózkach załadowczych, lecz rezultaty dotyczące ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa uzyskiwane przy pomocy takich systemów są mniej zadowalające. Należy wytworzyć odpowiednie ssanie w rurach wznośnych przy pomocy wtryskiwania wody lub pary;

b) emisje z pokryw otworów załadowczych podczas koksowania należy wyeliminować poprzez:

– korzystanie z dobrze uszczelnionych pokryw,

– uszczelnianie, po każdym załadowaniu, pokrywy gliną (lub innym skutecznym materiałem),

– czyszczenie pokryw otworów załadowczych oraz ram przed zamknięciem otworu,

– usuwanie osadów węgla ze stropów pieca;

c) pokrywy rur wznośnych powinny być wyposażone w uszczelnienia wodne, aby uniknąć emisji gazu i smoły, należy także regularnie czyścić uszczelnienia;

d) oprzyrządowanie pieca koksowniczego do obsługi drzwi tego pieca powinno być wyposażone w systemy czyszczące uszczelnienia oraz powierzchnie na futrynach i drzwiach;

e) drzwi pieca koksowniczego:

– należy korzystać z wysokowydajnych uszczelek (np. sprężynowe drzwi membranowe),

– po każdej operacji należy dokładnie wyczyścić uszczelki na drzwiach i framugach pieca,

– drzwi należy zaprojektować w sposób umożliwiający montaż systemu usuwania cząstek stałych połączonego z urządzeniem odpylającym (przez rurociąg zbiorczy), działającego podczas operacji przegarniania;

f) urządzenie do transportu koksu powinno być wyposażone w zintegrowane okapy, stacjonarny kanał oraz stacjonarny system oczyszczania gazów (najlepiej z filtrem tkaninowym);

g) dla operacji chłodzenia koksu należy zastosować procedury powodujące niskie emisje, np. suche chłodzenie koksu. Zalecana jest zamiana procesu mokrego chłodzenia koksu na suche, pod warunkiem że, dzięki wykorzystaniu systemu o obiegu zamkniętym, unika się wytwarzania ścieków. Należy także zmniejszyć ilości pyłów wytwarzanych podczas obsługi wysuszonego koksu.

53. Proces produkcji koksu zwany "produkcja koksu bez odzysku produktów ubocznych" powoduje znacznie mniejsze emisje PAH niż bardziej konwencjonalny proces z odzyskiem produktów ubocznych. Dzieje się tak, ponieważ piece pracują w warunkach podciśnienia, co eliminuje ulatnianie się gazów do atmosfery przez drzwi pieca koksowniczego. Podczas koksowania surowy gaz koksowniczy jest usuwany z pieców w wyniku ciągu naturalnego, co utrzymuje podciśnienie w piecu. Piece te nie są dostosowane do odzysku chemicznych produktów ubocznych z surowego gazu z pieca koksowniczego. Zamiast tego, gazy odlotowe z procesu koksowania (zawierające PAH) są wydajnie spalane w wysokich temperaturach oraz przy długim czasie przebywania. Ciepło odpadowe uzyskane podczas tego spalania służy jako źródło energii dla koksowania a nadwyżka ciepła może być wykorzystana do produkcji pary. Ekonomika tego typu koksowania może wymagać zastosowania instalacji do współwytwarzania elektryczności z nadwyżki pary. Obecnie istnieje tylko jeden zakład do produkcji koksu bez odzysku produktów ubocznych działający w Stanach Zjednoczonych oraz jeden w Australii. Proces ten jest oparty na piecu do produkcji koksu bez odzysku produktów ubocznych z poziomym przewodem dla gazów kominowych i komorą spalania połączoną z dwoma piecami. Proces ten umożliwia naprzemienne ładowanie pieców oraz koksowanie według ustalonych harmonogramów czasowych. W ten sposób, jeden piec zawsze dostarcza gazy koksownicze do komory spalania. Spalanie gazów koksowniczych w komorze zapewnia niezbędne źródło ciepła. Konstrukcja komory zapewnia odpowiedni czas przebywania (około 1 sekundy) oraz wysokie temperatury (minimum 900 °C).

54. Należy wdrożyć odpowiedni program monitorujący wycieki z drzwi pieca koksowniczego, z rur wznośnych i pokryw otworu załadowczego. Oznacza to monitorowanie i zapisywanie wycieków oraz natychmiastowe naprawy lub konserwacje. Można w ten sposób osiągnąć znaczne ograniczenie emisji rozproszonych.

55. Modernizacja istniejących baterii koksowniczych, mająca na celu poprawę kondensacji gazów spalinowych ze wszystkich źródeł (z odzyskiem ciepła) powoduje redukcję PAH w powietrzu o 86 % do powyżej 90 % (nie biorąc pod uwagę oczyszczania ścieków). Koszty inwestycji powinny zamortyzować się po pięciu latach, biorąc pod uwagę odzyskaną energię, ogrzewaną wodę, gaz do syntezy oraz zaoszczędzoną wodę chłodzącą.

56. Wzrastające objętości pieców koksowniczych dają w wyniku zmniejszenie ogólnej ilości pieców, liczby otwierań drzwi pieców (liczby załadunków w ciągu dnia), liczby uszczelnień w baterii koksowniczej oraz, co za tym idzie, zmniejszenie emisji PAH. W ten sposób, poprzez obniżenie kosztów eksploatacyjnych i personelu, wzrasta też zdolność produkcyjna zakładów.

57. Suche systemy chłodzenia koksu wymagają większych nakładów inwestycyjnych niż metody mokre. Wyższe koszty eksploatacyjne mogą zostać zrekompensowane przez odzysk ciepła w procesie wstępnego podgrzewania koksu. Wydajność energetyczna połączonego systemu obejmującego suche chłodzenie koksu oraz wstępne podgrzewanie węgla wzrasta z 38 % do 65 %. Wstępne podgrzewanie węgla powoduje wzrost zdolności produkcyjnej o 30 %. Można ją nawet podnieść do 40 %, ponieważ w systemie tym proces koksowniczy jest bardziej jednorodny.

58. Wszystkie zbiorniki oraz instalacje do przechowywania i obróbki smoły węglowej i jej produktów muszą być wyposażone w wydajny system odzyskiwania i/lub niszczenia oparów. Koszty eksploatacyjne systemu niszczenia oparów można zmniejszyć przy zastosowaniu autotermicznego sposobu dopalania gazów, jeśli stężenie związków węgla w odpadach jest odpowiednio wysokie.

59. Tabela 4 podsumowuje środki redukcji emisji PAH w instalacjach do produkcji koksu.

Tabela 4

Ograniczanie emisji PAH przy produkcji koksu

Możliwe rozwiązania (sposoby postępowania)	Poziom emisji (%) a)	Szacowane koszty	Zagrożenia związane z metodą
Modernizacja starych zakładów z systemem kondensacji emitowanych gazów spalinowych ze wszystkich źródeł obejmuje następujące środki:	Razem < 10 (z wyłączeniem ścieków)	Wysokie	Bardzo wysokie emisje ścieków pochodzące z mokrego chłodzenia. Metoda powinna być stosowana tylko wtedy, gdy woda jest recyrkulowana w obiegu zamkniętym
- usuwanie i dopalanie gazów wydzielanych podczas zasypywania pieców lub przesyłanie gazów do sąsiednich pieców,	5	(Amortyzacja kosztów inwestycji, biorąc pod uwagę odzysk energii, podgrzana wodę, gaz do syntezy oraz zaoszczędzoną wodę chłodzącą, może nastąpić po pięciu latach.)
- możliwie jak największe zapobieganie emisji przy pokrywach otworów załadowczych, np. poprzez użycie specjalnych konstrukcji pokryw i wysoce skutecznych metod uszczelniania. Należy stosować drzwi pieców koksowniczych wyposażone w wysoce skuteczne uszczelnienia. Czyszczenie pokryw i futryn drzwi załadowczych przed zamknięciem otworów,	< 5
- gazy odlotowe powstające podczas załadunku powinny być zbierane i przesyłane do urządzenia odpylającego,	< 5
- stosowanie mokrych metod chłodzenia koksu tylko wtedy, gdy są one odpowiednio prowadzone bez wytwarzania ścieków.
Procedury sprzyjające niskiej emisji przy chłodzeniu koksu, np. suche chłodzenie koksu.	Brak emisji do wody	Wyższe koszty inwestycyjne niż w przypadku chłodzenia mokrego (lecz niższe koszty energii uzyskane dzięki wstępnemu podgrzewaniu koksu oraz wykorzystaniu ciepła odpadowego)
Większe wykorzystanie pieców o dużej objętości w celu zmniejszenia ilości otworów oraz powierzchni wymagających uszczelnień.	Znaczny	Nakłady inwestycyjne o około 10 % wyższe niż w przypadku instalacji konwencjonalnych	W większości przypadków niezbędna jest całkowita modernizacja instalacji lub budowa nowej koksowni.
a): Pozostała emisja porównana do emisji przed zastosowaniem środków redukcji.

B. Produkcja anod

60. Z emisjami PAH z produkcji anody należy postępować w podobny sposób, jak w przypadku produkcji koksu.

61. Wykorzystywane są następujące środki wtórne do redukcji emisji pyłu zanieczyszczonego PAH:

a) elektrofiltracja smoły;

b) połączenie konwencjonalnego elektrofiltru smoły z elektrofiltrem mokrym jako bardziej skuteczne rozwiązanie techniczne;

c) termiczne dopalanie gazów odlotowych; oraz

d) metoda sucha z użyciem wapienia/koksu naftowego lub tlenku glinu (Al₂O₃).

62. Koszty eksploatacyjne dopalania termicznego mogą zostać obniżone poprzez zastosowanie dopalania autotermicznego, jeśli stężenie związków węgla w gazach odlotowych jest odpowiednio wysokie. Tabela 5 podsumowuje środki ograniczania emisji PAH dla produkcji anody.

Tabela 5

Środki ograniczania emisji PAH dla produkcji anody

Możliwe rozwiązania (sposoby postępowania)	Poziom emisji (%) a)	Szacowane koszty	Zagrożenia związane z metodą
Modernizacja starych instalacji poprzez redukcje rozproszonych emisji przy pomocy następujących środków:	3-10	Wysokie
- redukcja wycieków,
- instalacja elastycznych uszczelnień w drzwiach pieców,
- usuwanie gazów wypełniających piece oraz ich dalsze przetwarzanie poprzez przesyłanie do pobliskiego pieca lub przesyłanie gazów za pośrednictwem rurociągu zbiorczego do pieca do spalania i następnie do urządzenia odpylającego,
- systemy eksploatacji oraz chłodzenia pieca koksowniczego, oraz
- usuwanie i oczyszczanie emisji cząstek stałych z koksu.
Istniejące technologie produkcji anody w Holandii:	45-50		Wdrożone w Holandii w 1990 roku.
- nowy piec z instalacją do metody półsuchej (z wapieniem/koksem naftowym lub z aluminium),			Stosowanie wapienia lub koksu naftowego skutecznie obniża emisje PAH; w przypadku aluminium brak danych.
- recykling ścieków w pastownicy.
BAT:
- elektrofiltracja kurzu, oraz	2-5	Niższe koszty eksploatacyjne w trybie autotermicznym	Wymagane regularne czyszczenie smoły.
- dopalanie termiczne.	15		Praca w trybie autotermicznym tylko, gdy stężenie PAH w gazach odlotowych jest wysokie.
a): Pozostała emisja porównana do emisji przed zastosowaniem środków redukcji.

C. Przemysł aluminiowy

63. Aluminium jest produkowane z tlenku glinu (Al₂O₃) w procesie elektrolizy w kotłach (elektrolizerach) połączonych szeregowo. W zależności od typu anody kotły są klasyfikowane jako typ Prebake lub typ Soederberga.

64. Elektrolizery typu Prebake posiadają anody składające się z wypalonych (prażonych) bloków węgla, które są wymieniane po częściowym zużyciu. Anody Soederberga są prażone w elektrolizerze przy pomocy mieszanki koksu naftowego oraz smoły węglowej pełniącej rolę spoiwa.

65. Podczas procesu Soederberga mają miejsce bardzo wysokie emisje PAH. Podstawowe środki redukcji, które mogą zmniejszyć emisje PAH o 70 do 90 %, obejmują modernizację istniejących instalacji oraz optymalizację procesów. Możliwe jest osiągnięcie poziomu emisji równego 0,015 kg Ba)P/tonę Al. Wymiana istniejących elektrolizerów Soederberga na elektrolizery typu Prebake wymagałaby dużej rekonstrukcji istniejącego procesu, lecz prawie całkowicie wyeliminowałaby emisje PAH. Koszty inwestycyjne tego przedsięwzięcia są bardzo wysokie.

66. Tabela 6 podsumowuje środki ograniczania emisji PAH dla produkcji aluminium.

Tabela 6

Środki ograniczania emisji PAH dla produkcji aluminium z zastosowaniem procesu Soederberga

Możliwe rozwiązania (sposoby postępowania)	Poziom emisji (%) a)	Szacowane koszty	Zagrożenia związane z metodą
Wymiana elektrod Soederberga na:	3-30	Wyższe koszty elektrod - około 800 milionów USD.	Elektrody Soederberga są tańsze od tych wstępnie prażonych, ponieważ
- elektrody wstępnie prażone (bez spoiwa smołowego),			niepotrzebna jest instalacja prażenia anody. Obecnie prowadzone są badania, lecz oczekiwania są niewielkie. Skuteczna praca oraz
- anody obojętne.			monitorowanie emisji to istotne elementy ograniczania emisji. Złe
Zamknięte instalacje Prebake z podawaniem punktowym tlenku glinu, skuteczną regulacją procesu, pełnym okapturzeniem elektrolizera oraz umożliwiające skuteczne zbieranie substancji zanieczyszczających powietrze.	1-5		działanie instalacji może powodować duże emisje rozproszone.
Elektrolizer Soedergerga z pionowymi śrubami stykowymi oraz systemami zbierania gazów odlotowych.	> 10	Modernizacja technologii Soederberga poprzez hermetyzację oraz zmodyfikowany punkt podawania: od 50.000 do 100.000 USD na jeden piec	Emisje rozproszone występują podczas podawania, rozbijania skorupy oraz umieszczania żelaznych śrub kontaktowych w wyższym położeniu.
Technologia Sumitomo (brykiety anody dla procesu VSS):		Niskie/średnie
Oczyszczanie gazów:
- filtry elektrostatyczne do usuwania smoły,	2-5	Niskie	Wysoki poziom iskrzenia elektrycznego i wyładowań łukowych;
połączenie konwencjonalnych elektrofiltrów smołowych z elektrostatycznym oczyszczaniem gazów na mokro;	< 1	Średnie	mokre oczyszczanie gazów generuje ścieki.-
- dopalanie termiczne.
Wykorzystanie smoły posiadającej wyższą temperaturę topnienia (HSS + VSS).	Wysoki	Niskie/średnie
Wykorzystanie suchego wtrysku w istniejących instalacjach HSS + VSS).		Średnie/wysokie
a): Pozostała emisja porównana do emisji przed zastosowaniem środków redukcji.

D. Spalanie domowe

67. Emisje PAH ze spalania domowego pochodzą z pieców oraz otwartych kominków, szczególnie, gdy używane jest w nich drewno lub węgiel. Gospodarstwa domowe mogą być ważnym źródłem emisji PAH. Jest to wynikiem korzystania z kominków oraz małych instalacji opalających wykorzystujących paliwa stałe. W niektórych krajach piece są zwykle opalane węglem. Piece te emitują mniej PAH niż te opalane drewnem, czego powodem jest wyższa temperatura spalania oraz wyższa jednorodność paliwa.

68. Co więcej, systemy spalania z zoptymalizowanymi charakterystykami działania (np. szybkość spalania) skutecznie ograniczają emisje PAH ze spalania mieszkaniowego. Zoptymalizowane warunki spalania to, m.in. zoptymalizowana konstrukcja komory spalania oraz dopływ powietrza. Istnieje kilka technik optymalizujących warunki spalania oraz zmniejszania emisji. Występują znaczące różnice wielkości emisji dla różnych technik. Nowoczesny kocioł opalany drewnem ze zbiornikiem akumulacyjnym na wodę, reprezentujący BAT, zmniejsza emisje o ponad 90 % w porównaniu z przestarzałym kotłem bez tego zbiornika. Nowoczesny kocioł posiada trzy strefy: palenisko, w którym następuje gazyfikacja drewna, strefę spalania gazu wyposażoną w materiał ceramiczny lub inny materiał pozwalający na osiągnięcie temperatur do 1.000 °C oraz strefę konwekcji. Część konwekcyjna, w której woda absorbuje ciepło powinna być odpowiednio długa i wydajna, aby temperatura gazu mogła być obniżona z 1.000 °C do 250 °C lub nawet niżej. Istnieją także techniki pozwalające na wyposażenie starych kotłów, w np.; zbiornik akumulacyjny wody, wkładki ceramiczne lub palniki do spalania zgranulowanego paliwa (peletów).

69. Zoptymalizowanym warunkom spalania towarzyszą niskie emisje tlenku węgla (CO), całkowitych ilości węglowodorów (THC) oraz PAH. Ustalenie wartości dopuszczalnych emisji (przepisy dotyczące homologacji) CO i THC odnosi się także do emisji PAH. Niskie emisje CO i THC powodują niskie emisje PAH. Ponieważ pomiary poziomu PAH są znacznie droższe niż pomiary CO, najbardziej ekonomicznym rozwiązaniem jest ustanowienie wartości dopuszczalnej dla CO i THC. Prowadzone są prace nad propozycją normy CEN dotyczącej kotłów opalanych węglem i drewnem o mocy do 300 kW (patrz tabela 7).

Tabela 7

Projekt norm CEN z roku 1997

Klasa	Moc	3	2	1	3	2	1	3	2	1
	(kW)	CO			THC			Cząstki stałe
Ręczne	< 50	5.000	8.000	25.000	150	300	2.000	150/125	180/150	200/180
	> 50-150	2.500	5.000	12.500	100	200	1.500	150/125	180/150	200/180
	> 150-300	1.200	2.000	12.500	100	200	1.500	150/125	180/150	200/180
Automatyczne	< 50	3.000	5.000	15.000	100	200	1.750	150/125	180/150	200/180
	> 50-150	2.500	4.500	12.500	80	150	1.250	150/125	180/150	200/180
	> 150-300	1.200	2.000	12.500	80	150	1.250	150/125	180/150	200/180
Uwaga: Poziomy emisji podane w mg/m3 przy 10 % O2.

70. Emisje z pieców do spalania drewna w gospodarstwach domowych można zredukować w następujący sposób:

a) W przypadku istniejących pieców, poprzez kampanie informacyjne dotyczące odpowiedniej eksploatacji pieców, korzystanie tylko z nie przetworzonego drewna, procedur przygotowania paliwa oraz odpowiednie sezonowanie drewna w celu ograniczenia zawartości wilgoci; oraz

b) W przypadku nowych pieców, poprzez stosowanie norm produktowych opisanych w projekcie normy CEN (i równoważnych norm produktowych obowiązujących w USA i Kanadzie).

71. Bardziej ogólne środki redukcji emisji PAH są związane z rozwojem scentralizowanych systemów dla gospodarstw domowych oraz rozwiązań zmierzających do oszczędzania energii, np. ulepszona izolacja termiczna, w celu zmniejszenia zużycia energii.

72. Informacje powyższe są podsumowane w tabeli 8.

Tabela 8

Kontrola emisji PAH w przypadku spalania domowego

Możliwe rozwiązania (sposoby postępowania)	Poziom emisji (%) a)	Szacowane koszty	Zagrożenia związane z metodą
Wykorzystanie suchego węgla i drewna (wysuszone drewno to drewno magazynowane przez okres od 18 do 24 miesięcy).	Wysoka skuteczność
Wykorzystanie suchego węgla	Wysoka skuteczność
Konstrukcja systemów ogrzewania dla paliw stałych, aby zapewnić zoptymalizowane warunki zupełnego spalania:	55	Średnie	Należy przeprowadzić negocjacje z producentami pieców w celu wdrożenia procedury zatwierdzania pieców.
- strefa gazyfikacji;
- spalanie w strefie z wyposażeniem ceramicznym;
- wydajna strefa konwekcyjna.
Zbiornik do gromadzenia wody
Instrukcje techniczne dla efektywnej eksploatacji	30 do 40	Niskie	Można to także osiągnąć poprzez intensywną edukację społeczeństwa połączoną z
Publiczna kampania informacyjna dotycząca pieców opalanych drewnem.			praktycznymi instrukcjami oraz przepisami dotyczącymi rodzajów pieców.
a): Pozostała emisja porównana do emisji przed zastosowaniem środków redukcji.

E. Instalacje do impregnacji drewna

73. Zabezpieczenie drewna przy pomocy produktów ze smoły węglowej zawierających PAH może być dużym źródłem emisji PAH do atmosfery. Emisje te mogą mieć miejsce podczas samego procesu impregnacji drewna, jak również podczas magazynowania, transportu lub korzystania z impregnowanego drewna na otwartej przestrzeni.

74. Najbardziej rozpowszechnione produkty ze smoły węglowej zawierające PAH to karbolineum i kreozot. Obie te substancje to destylaty smoły węglowej zawierające PAH używane do ochrony drewna przed atakiem biologicznym.

75. Emisje PAH z instalacji do konserwacji drewna oraz magazynów można zredukować przy pomocy poniższych metod stosowanych osobno lub w połączeniu:

a) wymogi dotyczące warunków magazynowania, aby zapobiec zanieczyszczaniu gleby i wody powierzchniowej przez wypłukane PAH oraz zanieczyszczoną wodę deszczową (np. miejsca magazynowe nie przepuszczające wody deszczowej, zadaszenia, ponowne użycie zanieczyszczonej wody do procesu impregnacji, wymogi jakości dla produkowanych materiałów);

b) środki mające na celu zmniejszenie emisji do atmosfery z instalacji do impregnacji drewna (np. podgrzane drewno powinno być schładzane z 90 °C do przynajmniej 30 °C przed transportem do miejsc magazynowania. Jednakże należy pokreślić, że alternatywną metodą wykorzystującą sprężoną parę wodną w warunkach próżniowych do impregnacji drewna kreozotem powinna być BAT;

c) optymalne dostarczenie środka konserwującego, zapewniające odpowiednią ochronę obrabianego drewna in situ, może być uważane za BAT, jako że zmniejszy to przyszłe potrzeby wymiany uszkodzonego drewna, i co za tym idzie, zmniejszy poziom emisji z instalacji do impregnacji drewna

d) korzystanie z produktów do impregnacji drewna z niską zawartością PAH będących TZO:

– w miarę możliwości stosowanie zmodyfikowanego kreozotu będącego frakcją z destylacji wrzącą przy temperaturze od 270 °C do 355 °C, co zmniejsza zarówno emisje bardziej lotnych, jak i cięższych i bardziej toksycznych PAH;

– ograniczanie użycia karbolineum również prowadziłoby do zmniejszenia emisji PAH;

e) Ocena i następnie wykorzystanie, o ile jest to odpowiednie, przedstawionych w tabeli 9 alternatyw, które minimalizują uzależnienie od produktów opartych na PAH.

76. Spalanie impregnowanego drewna podnosi poziom emisji PAH i innych szkodliwych substancji. Jeśli takie spalanie ma miejsce, należy je wykonywać w instalacjach wyposażonych w odpowiednie systemy zmniejszania emisji.

Tabela 9

Możliwe alternatywy do metod zabezpieczania drewna wykorzystujących produkty oparte na PAH

Możliwe rozwiązania (sposoby postępowania)	Zagrożenia związane z metodą
Wykorzystanie materiałów alternatywnych w budownictwie:	Należy ocenić inne problemy dotyczące ochrony środowiska, takie jak:
- twarde drewno liściaste produkowane w sposób zrównoważony (nabrzeża rzek,	- dostępność odpowiednio produkowanego drewna,
ogrodzenia, bramy) - tworzywa sztuczne (słupy dla ogrodnictwa)	- emisje powodowane przez produkcję i usuwanie tworzyw sztucznych, szczególnie PCV.
- beton (podkłady kolejowe)
- wymiana konstrukcji sztucznych na naturalne (nabrzeża rzeki, ogrodzenia itd.)
- wykorzystanie nieprzetworzonego drewna.
W trakcie rozwoju znajduje się kilka alternatywnych technik zabezpieczania drewna, które nie przewidują impregnacji z wykorzystaniem produktów opartych na PAH.

ZAŁĄCZNIK  VI

 TERMINY DLA WPROWADZENIA WARTOŚCI DOPUSZCZALNYCH ORAZ NAJLEPSZYCH DOSTĘPNYCH TECHNIK DLA NOWYCH I ISTNIEJĄCYCH ŹRÓDEŁ STACJONARNYCH

Oto terminy dla wprowadzenia wartości dopuszczalnych i najlepszych dostępnych technik:

a) dla nowych źródeł stacjonarnych: dwa lata od daty wejścia w życie niniejszego Protokołu;

b) dla istniejących źródeł stacjonarnych: osiem lat od daty wejścia w życie niniejszego Protokołu. Jeśli to konieczne, okres ten może zostać wydłużony dla konkretnych istniejących źródeł stacjonarnych zgodnie z okresem odroczenia zapewnionym przez ustawodawstwo krajowe.

ZAŁĄCZNIK  VII

  ⁴⁶ ZALECANE SPOSOBY OGRANICZANIA EMISJI TRWAŁYCH ZANIECZYSZCZEŃ ORGANICZNYCH ZE ŹRÓDEŁ MOBILNYCH

1. Odpowiednie definicje znajdują się w Załączniku III niniejszego Protokołu.

I.

Osiągalne poziomy emisji dla nowych pojazdów oraz parametry paliwa

A. Osiągalne poziomy emisji dla nowych pojazdów

2. Samochody osobowe z silnikiem Diesla

	Masa odniesienia	Wartości dopuszczalne
Rok		Masa węglowodorów oraz NOX	Masa cząstek stałych
1.1.2000	Wszystkie	0,56 g/km	0,05 g/km
1.1.2005 (o charakterze informacyjnym)	Wszystkie	0,3 g/km	0,25 g/km

3. Ciężkie pojazdy

Rok/cykl testowy	Wartości dopuszczalne
	Masa węglowodorów	Masa cząstek stałych
1.1.2000/cykl ESC	0,66 g/kWh	0,1 g/kWh
1.1.2000/cykl ETC	0,85 g/kWh	0,16 g/kWh

4. Silniki spalinowe do ruchomych maszyn i urządzeń

Krok 1 (odniesienie: Rozporządzenie (EWG) nr 96^(*)

Moc netto (P) (kW)	Masa węglowodorów	Masa cząstek stałych
P ≥ 130	1,3 g/kWh	0,54 g/kWh
75 ≤ P < 130	1,3 g/kWh	0,70 g/kWh
37 ≤ P < 75	1,3 g/kWh	0,85 g/kWh
(*) "Jednolite przepisy dotyczące homologacji silników wysokoprężnych w ciągnikach rolniczych i leśnych ze względu na emisje zanieczyszczeń przez te silniki." Rozporządzenie weszło w życie 15 grudnia 1995 roku, a poprawka weszła w życie 5 marca 1997.

Krok 2

Moc netto (P) (kW)	Masa węglowodorów	Masa cząstek stałych
0 ≤ P <18
18 ≤ P < 37	1,5 g/kWh	0,8 g/kWh
37 ≤ P < 75	1,3 g/kWh	0,4 g/kWh
75 ≤ P <130	1,0 g/kWh	0,3 g/kWh
130 ≤ P < 560	1,0 g/kWh	0,2 g/kWh

B. Parametry paliwa

5. Olej napędowy

Parametr	Jednostka	Ograniczenia (limity)		Metoda
		Wartość min. (2000/2005)(*)	Wartość maks. (2000/2005)(*)	testowania
Liczba cetanowa	-	51/n.o.	-	ISO 5165
Gęstość przy 15 °C	kg/m3	-	845/n.o.	ISO 3675
Temperatura oddestylowania 95 % objętości	°C	-	360/n.o.	ISO 3405
PAH	% masy	-	11/n.o.	prIP 391
Siarka	ppm (części na milion)	-	350/50(**)	ISO 14956
(*) Określone na 1 stycznia danego roku.
(**) Wartość o charakterze informacyjnym.
n.o.: nieokreślone.

II.

Ograniczenia dotyczące chlorowcowanych zmiataczy, dodatków do paliw i smarów

6. W niektórych krajach, 1,2-dibromometan w połączeniu z 1,2-dichlorometanem jest wykorzystywany jako zmiatacz rodników w benzynie ołowiowej. Ponadto PCDD/F formują się podczas procesu spalania w silniku. Zastosowanie katalizatorów trójdrożnych w samochodach wymaga użycia paliwa bezołowiowego. Jak najbardziej należy unikać dodawania zmiataczy oraz innych związków chlorowcowanych do benzyny i innych paliw i smarów.

7. W Tabeli 1 przedstawiono w podsumowaniu środki ograniczania emisji PCDD/F z układów wydechowych pojazdów silnikowych do transportu drogowego.

Tabela 1

Środki ograniczania emisji PCDD/F z układów wydechowych pojazdów silnikowych do transportu drogowego

Możliwe rozwiązania (sposoby postępowania)	Zagrożenia związane z metodą
Należy unikać dodawania związków chlorowcowanych do paliw:	Produkcja chlorowcowanych zmiataczy będzie stopniowo zmniejszana, co jest spowodowane kurczeniem się rynku paliw
- 1,2-dibromometan	ołowiowych z powodu wzrastającego wykorzystywania w silnikach z zapłonem
- 1,2-dichlorometan oraz odpowiadające mu związki bromu jako zmiatacze w paliwach ołowiowych stosowanych w silnikach z zapłonem iskrowym	iskrowym katalizatorów trójdrożnych pracujących w układzie zamkniętym.
(związki te mogą doprowadzić do tworzenia się bromowanych dioksyn lub furanów)
Należy unikać chlorowcowanych dodatków w paliwach i smarach.

III.

Środki ograniczające emisje trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO) ze źródeł mobilnych

A. Emisje POP z pojazdów silnikowych

8. Emisje TZO z pojazdów silnikowych występują w postaci związków typu PAH osadzonych na cząstkach pyłów emitowanych przez pojazdy napędzane silnikami Diesla. PAH są także, lecz w mniejszym stopniu, emitowane przez silniki benzynowe.

9. Olej smarowy lub paliwa mogą zawierać związki chlorowcowane w wyniku stosowania dodatków lub samego procesu produkcyjnego. Podczas spalania związki te mogą ulegać transformacji w PCDD/F, a następnie być emitowane wraz z gazami spalinowymi.

B. Przegląd i konserwacja

10. W przypadku źródeł mobilnych zasilanych olejem napędowym efektywność środków ograniczania emisji PAH można zapewnić poprzez programy okresowych badań tych źródeł pod kątem emisji cząstek stałych, zadymienia podczas swobodnego przyspieszania lub zastosowanie podobnych metod.

11. W przypadku źródeł mobilnych zasilanych benzyną, efektywność środków ograniczania emisji PAH (w dodatku do innych składników wydechowych) można zapewnić poprzez programy okresowych badań dozowania paliwa oraz wydajności konwertera katalitycznego.

C. Techniki ograniczania emisji PAH z pojazdów silnikowych napędzanych olejem napędowym i benzyną

1. Aspekty ogólne technologii ograniczania

12. Ważne jest, aby zapewnić, że pojazdy są tak konstruowane, aby sprostać normom emisji podczas ich eksploatacji. Można tego dokonać zapewniając odpowiedniość produkcji, trwałość przez cały okres użytkowania, gwarancję dla składników kontroli emisji oraz wycofanie z rynku wadliwych pojazdów. W przypadku eksploatowanych pojazdów, uzyskanie wyniku stałego ograniczania emisji można zapewnić przez skuteczny program przeglądów i konserwacji.

2. Środki techniczne do ograniczania emisji

13. Następujące środki mają znaczenie dla ograniczania emisji PAH:

a) Specyfikacje jakości paliwa oraz modyfikacji silnika w celu zapobiegania emisjom zanim one powstaną (środki podstawowe); oraz

b) Stosowanie systemów oczyszczania spalin, np. katalizatorów utleniających lub urządzeń do zatrzymywania cząstek (środki wtórne).

(1) Silniki Diesla

14. Modyfikacje oleju napędowego mogą przynieść dwie korzyści: niższa zawartość siarki obniża emisje pyłów i zwiększa wydajność konwersji katalizatorów utleniających oraz zmniejszenie ilości dwu- i trójpierścieniowych związków aromatycznych powoduje redukcję tworzenia i emisji PAH.

15. Podstawowym środkiem zmniejszania emisji jest modyfikacja silnika w celu osiągnięcia pełniejszego spalania. Obecnie stosowanych jest wiele takich modyfikacji. Ogólnie mówiąc, na skład spalin pojazdu mają wpływ zmiany w konstrukcji komory spalania oraz wyższe ciśnienia wtrysku paliwa. Obecnie większość silników Diesla opiera się na mechanicznych systemach kontroli silnika. Nowsze silniki coraz częściej wykorzystują skomputeryzowane elektroniczne systemy kontroli oferujące większą potencjalną elastyczność ograniczania emisji. Inna tego typu technologia to połączenie turbodoładowania i chłodzenia międzystopniowego. System ten bardzo skutecznie redukuje NOx oraz zwiększa oszczędność paliwa oraz moc. W przypadku silników ciężkich i lekkich silników można zastosować także regulowanie objętości przewodu wlotowego rozgałęzionego.

16. Kontrolowanie oleju smarowego jest ważne ze względu na redukcję emisji cząstek stałych (PM), ponieważ od 10 do 50 % materii cząstek stałych pochodzi z oleju silnikowego. Zużycie oleju można ograniczyć stosując ulepszone specyfikacje produkcyjne silnika oraz ulepszone uszczelki silnika.

17. Środki wtórne do ograniczenia emisji polegają na stosowaniu systemów oczyszczania spalin. Ogólnie mówiąc, w przypadku silników Diesla, użycie katalizatora utleniającego w połączeniu z filtrem cząstek stałych okazało się być skutecznym rozwiązaniem dla redukcji emisji PAH. W trakcie oceny znajduje się pochłaniacz utleniający do cząstek stałych. Umieszczony w układzie wydechowym pojazdu, oprócz zatrzymywania cząstek stałych zapewnia częściową regenerację filtru poprzez spalanie zebranych tam cząstek za pomocą systemu podgrzewania elektrycznego lub pewnych innych sposobów regeneracji. Do właściwej regeneracji pochłaniaczy pasywnych podczas normalnej pracy potrzebny jest system regeneracji wspomagany palnikiem lub zastosowanie odpowiednich dodatków.

(2) Silniki benzynowe

18. Środki ograniczenia emisji PAH dla silników benzynowych są przede wszystkim oparte na użyciu trójdrożnych katalitycznych konwertorów o obwodzie zamkniętym, co powoduje zmniejszenie emisji PAH oraz HC.

19. Poprawa czynników mających wpływ na zimny start redukuje emisje związków organicznych ogólnie biorąc, a w szczególności emisje PAH (np. katalizator rozruchowy, ulepszone odparowanie/atomizacja paliwa, podgrzewane katalizatory).

20. Tabela 2 przedstawia w podsumowaniu środki ograniczania emisji PAH ze spalin pojazdów silnikowych używanych w transporcie drogowym.

Tabela 2

Środki ograniczania emisji PAH zawartych w spalinach pojazdów silnikowych używanych w transporcie drogowym

Możliwe rozwiązania (sposoby postępowania)	Poziom emisji	Zagrożenia związane z metodą
Silnik z zapłonem iskrowym:	10 do 20	Dostępność benzyny bezołowiowej.
- trójdrożny katalityczny konwertor o obwodzie zamkniętym	5 do 15	Dostępny na rynku w niektórych krajach.
- katalizatory do redukcji emisji podczas startu zimnego.		Odpowiednia wydajność rafinerii.
Paliwo dla silników z zapłonem iskrowym:
- zmniejszenie zawartości związków aromatycznych
- zmniejszenie zawartości siarki.
Silniki Diesla:	20 do 70
- katalizator utleniający,		Dostępność wydajności rafinerii.
- pochłaniacz utleniający/filtr cząstek stałych.
Modyfikacja oleju napędowego:
- redukcja zawartości siarki, w celu zmniejszenia emisji cząstek stałych.
Ulepszenie specyfikacji silników Diesla:		Istniejące technologie.
- elektroniczny system kontroli, regulowana prędkość wtrysku oraz wysokociśnieniowy wtrysk paliwa,
- turbodoładowanie oraz chłodzenie międzystopniowe,
- recyrkulacja spalin.

ZAŁĄCZNIK  VIII

  ⁴⁷ KATEGORIE GŁÓWNYCH ŹRÓDEŁ STACJONARNYCH

I.

Wstęp

Instalacje lub ich części przeznaczone do badań, rozwoju i testowania nowych produktów nie są uwzględnione na tej liście. Pełniejszy opis kategorii znajduje się w Załączniku V.

II.

Lista kategorii

Kategoria	Opis kategorii
1	Spalanie, łącznie ze współspalaniem, odpadów komunalnych, niebezpiecznych lub medycznych, lub osadów ściekowych
2	Spiekalnie
3	Pierwotna i wtórna produkcja miedzi
4	Produkcja stali
5	Instalacje wytapiania metali w wtórnym przemyśle aluminiowym
6	Spalanie paliw kopalnych w kotłach komunalnych i przemysłowych o mocy cieplnej powyżej 50 MWth
7	Spalanie domowe
8	Instalacje opalane drewnem o mocy cieplnej poniżej 50 MWth
9	Produkcja koksu
10	Produkcja anod
11	Produkcja aluminium przy wykorzystaniu procesu Soederberga
12	Instalacje do impregnacji drewna, z wyjątkiem Stron, dla których kategoria ta nie wykazuje znaczącego udziału w ogólnej emisji PAH (jak to określono w Załączniku III)

1 Tytuł zmieniony przez pkt 1 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

2 Motyw zmieniony przez pkt 2 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

3 Motyw zmieniony przez pkt 3 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

4 Motyw zmieniony przez pkt 4 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

5 Motyw zmieniony przez pkt 5 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

6 Art. 1 pkt 1 zmieniony przez pkt 6 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

7 Art. 1 pkt 2 zmieniony przez pkt 7 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

8 Art. 1 pkt 5 zmieniony przez pkt 8 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

9 Art. 1 pkt 6 zmieniony przez pkt 6 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

10 Art. 1 pkt 7 zmieniony przez pkt 9 i 10 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

11 Art. 1 pkt 8 zmieniony przez pkt 11 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

12 Art. 1 pkt 9 zmieniony przez pkt 12 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

13 Art. 3 ust. 1 ppkt ii) zmieniony przez pkt 13 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

14 Art. 3 ust. 1 lit. c) zmieniona przez pkt 14 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

15 Art. 3 ust. 5 lit. b) ppkt i) zmieniony przez pkt 15 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

16 Art. 3 ust. 5 lit. b) pkt v) zmieniony przez pkt 16 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

17 Art. 3 ust. 6 zmieniony przez pkt 17 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

18 Art. 4 ust. 2 zmieniony przez pkt 18 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

19 Art. 4 ust. 2 lit. a) ppkt iii) zmieniony przez pkt 19 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

20 Art. 4 ust. 2 lit. b) zmieniona przez pkt 20 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

21 Art. 4 ust. 3 lit. c) zmieniona przez pkt 21 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

22 Art. 5 lit. b) zmieniona przez pkt 22 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

23 Art. 6 lit. d) zmieniona przez pkt 22 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

24 Art. 7 ust. 2 lit. b) zmieniona przez pkt 23 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

25 Art. 7 ust. 2 lit. c) zmieniona przez pkt 24 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

26 Art. 7 ust. 2 lit. d) zmieniona przez pkt 25 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

27 Art. 7 ust. 2 lit. e) zmieniona przez pkt 26 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

28 Art. 8 zmieniony przez pkt 27 i 28 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

29 Art. 8 lit. a) zmieniona przez pkt 29 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

30 Art. 8 lit. b) zmieniona przez pkt 30 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

31 Art. 8 lit. f) zmieniona przez pkt 31 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

32 Art. 8 lit. h) zmieniona przez pkt 32 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

33 Art. 9 ust. 3 zmieniony przez pkt 33 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

34 Art. 10 ust. 2 zmieniony przez pkt 34 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

35 Art. 10 ust. 3 zmieniony przez pkt 35 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

36 Art. 12 ust. 2 lit. b) zmieniona przez pkt 36 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

37 Art. 13 zmieniony przez pkt 37 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

38 Art. 15 ust. 1 zmieniony przez pkt 38 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

39 Art. 15 ust. 2 zmieniony przez pkt 39 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

40 Art. 19 zmieniony przez pkt 40 i 41 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

41 Załącznik I zmieniony przez pkt 42, 43 i 44 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

42 Załącznik II zmieniony przez pkt 45, 46 i 47 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

43 Załącznik III zmieniony przez pkt 48 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

44 Załącznik IV zmieniony przez pkt 49-52 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

45 Załącznik V zmieniony przez pkt 52-108 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

46 Załącznik VII zmieniony przez pkt 56 i 111-126 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

47 Załącznik VIII zmieniony przez pkt 52, 108 i 127 sprostowania z dnia 10 kwietnia 2015 r. (Dz.U.UE.L.2015.94.25).

• Identyfikator: Dz.U.UE.L.2004.81.37
• Rodzaj: Umowa międzynarodowa
• Tytuł: Protokół do Konwencji z 1979 roku w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący trwałych zanieczyszczeń organicznych. Aarhus.1998.06.24.
• Data aktu: 24/06/1998
• Data ogłoszenia: 19/03/2004
• Data wejścia w życie: 23/10/2003