P9_TA(2020)0256Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 8 października 2020 r. w sprawie projektu rozporządzenia Komisji zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1881/2006 w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów akryloamidu w niektórych środkach spożywczych dla niemowląt i małych dzieci (D067815/03 - 2020/2735(RPS))
(2021/C 395/04)
(Dz.U.UE C z dnia 29 września 2021 r.)
Parlament Europejski,
- uwzględniając projekt rozporządzenia Komisji zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1881/2006 w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów akryloamidu w niektórych środkach spożywczych dla niemowląt i małych dzieci (D067815/03,
- uwzględniając rozporządzenie Rady (EWG) nr 315/93 z dnia 8 lutego 1993 r. ustanawiające procedury Wspólnoty w odniesieniu do substancji skażających w żywności 1 , w szczególności jego art. 2 ust. 3,
- uwzględniając rozporządzenie Komisji (UE) 2017/2158 z dnia 20 listopada 2017 r. ustanawiające środki łagodzące i poziomy odniesienia służące ograniczeniu obecności akryloamidu w żywności 2 ,
- uwzględniając opinię naukową panelu ds. środków trujących w łańcuchu żywnościowym (panel CONTAM) Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) dotyczącą akryloamidu w żywności, przyjętą 30 kwietnia 2015 r. i opublikowaną 4 czerwca 2015 r. 3 ,
- uwzględniając art. 5a ust. 3 lit. b) decyzji Rady 1999/468/WE z dnia 28 czerwca 1999 r. ustanawiającej warunki wykonywania uprawnień wykonawczych przyznanych Komisji 4 ,
- uwzględniając art. 112 ust. 2 i 3 oraz art. 112 ust. 4 lit. c) Regulaminu,
- uwzględniając projekt rezolucji Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności,
Uwagi ogólne
A. mając na uwadze, że akryloamid to związek chemiczny obecny w żywności, powstający z naturalnie obecnych asparaginy i cukrów podczas obróbki w wysokiej temperaturze, np. smażenia, prażenia i pieczenia;
B. mając na uwadze, że konsumenci są narażeni na akryloamid przez spożywanie żywności produkowanej przemysłowo, takiej jak chipsy, chleb, herbatniki i kawa, ale również przygotowywanej w domu, np. grzanek lub frytek;
C. mając na uwadze, że niemowlęta, małe dzieci i dzieci w ogóle to ze względu na mniejszą masę ciała najbardziej narażona, a zatem szczególnie podatna na zagrożenia grupa wiekowa; mając na uwadze, że jak wiadomo, dzieci mają szybszy metabolizm ze względu na większy stosunek masy wątroby do masy ciała, co zwiększa prawdopodobieństwo powstawania u nich większej ilości glicydamidu (metabolit akryloamidu powstający w wyniku biotransformacji), a to z kolei zwiększa możliwość toksyczności akryloamidu u dzieci 5 ;
Zagrożenia dla bezpieczeństwa
D. mając na uwadze, że zgodnie ze zharmonizowaną klasyfikacją i oznakowaniem (CLP00) zatwierdzonymi przez Unię akryloamid jest toksyczny w razie połknięcia, może powodować wady genetyczne, może być przyczyną nowotworów, uszkadzać narządy w wyniku długotrwałego lub powtarzającego się narażenia, jest szkodliwy w kontakcie ze skórą, powoduje poważne podrażnienie oczu, jest szkodliwy w razie wdychania, podejrzewa się, że działa szkodliwie na rozrodczość, a także działa drażniąco na skórę i może powodować skórne reakcje alergiczne; mając ponadto na uwadze, że według klasyfikacji przedstawionej Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA) przez przedsiębiorstwa w procesie rejestracji REACH podejrzewa się, iż substancja ta działa szkodliwie na płodność lub na dziecko w łonie matki 6 ;
E. mając na uwadze, że zaobserwowano ponadto zwyrodnienie nerwów obwodowych i zakończeń nerwowych w niektórych obszarach mózgu związanych z pamięcią, uczeniem się i funkcjami poznawczymi 7 ;
F. mając na uwadze, że w opinii naukowej panelu CONTAM z 30 kwietnia 2015 r. w sprawie akryloamidu w żywności 8 wskazano na podstawie wszystkich dostępnych danych cztery możliwe krytyczne aspekty toksyczności akryloamidu: neurotoksyczność, wpływ na rozrodczość mężczyzn, toksyczność rozwojową i rakotwórczość; mając na uwadze, że w ocenie panelu CONTAM akryloamid działa również mutagennie na komórki rozrodcze, a nie ma obecnie ustalonych procedur oceny ryzyka w tym aspekcie; mając na uwadze, że panel CONTAM potwierdził konkretniej wcześniejsze oceny, zgodnie z którymi akryloamid w żywności może zwiększać ryzyko wystąpienia raka u konsumentów z wszystkich grup wiekowych;
G. mając na uwadze, że toksyczność akryloamidu uznano już w 2002 r. we wspólnym sprawozdaniu FAO i WHO 9 ; mając na uwadze, że Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) zaliczyła akryloamid do substancji "prawdopodobnie rakotwórczych dla człowieka" 10 , w amerykańskim Krajowym Programie Toksykologii (NTP) uznano go za związek o "racjonalnie przewidywanej rakotwórczości dla człowieka" 11 , a amerykańska Agencja Ochrony Środowiska (EPA) uważa go za "prawdopodobnie rakotwórczy dla ludzi" 12 ;
H. mając na uwadze, że w kilku badaniach naukowych 13 omawia się wpływ akryloamidu na zaburzenia endokrynologiczne i problem ten wymaga pilnego zbadania;
Zasada ostrożności
I. mając na uwadze, że w art. 191 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) uznano zasadę ostrożności za jedną z podstawowych zasad Unii;
J. mając na uwadze, że art. 168 ust. 1 TFUE stanowi, iż przy "określaniu i urzeczywistnianiu wszystkich polityk i działań Unii zapewnia się wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego";
Szczególne wymogi prawne
K. mając na uwadze, że według art. 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia (EWG) nr 315/93 żywność zawierająca zanieczyszczenie w ilości niedopuszczalnej z punktu widzenia zdrowia publicznego, zwłaszcza pod względem toksykologicznym, nie może być wprowadzana do obrotu, a poziom zanieczyszczeń należy utrzymać na tak niskim poziomie, jaki można racjonalnie osiągnąć przez stosowanie dobrych praktyk na wszystkich etapach produkcji żywności;
L. mając na uwadze, że w rozporządzeniu (UE) 2017/2158 zobowiązano podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze do stosowania środków łagodzących i prowadzenia określonych działań mających obniżyć poziom akryloamidu w niektórych środkach spożywczych, by utrzymać poziom akryloamidu w ich produktach poniżej "poziomów odniesienia" stosowanych do weryfikacji skuteczności środków łagodzących przez pobieranie i analizowanie próbek;
M. mając na uwadze, że poziomy odniesienia określone w rozporządzeniu (UE) 2017/2158 obowiązują od kwietnia 2018 r. i mają być poddawane przeglądowi przez Komisję co trzy lata, po raz pierwszy w ciągu trzech lat od wejścia w życie tego rozporządzenia, z myślą o ustaleniu niższych poziomów 14 ;
N. mając na uwadze brak poziomów odniesienia dla niektórych kategorii produktów, takich jak chipsy warzywne, krokiety czy krakersy ryżowe, gdy tymczasem wykazano, że niektóre z tych produktów cechuje wysoki poziom akryloamidu; mając na uwadze, że w zaleceniu Komisji (UE) 2019/1888 15 podano niewyczerpujący wykaz kategorii żywności, które należy regularnie monitorować pod kątem obecności akryloamidu;
O. mając na uwadze, że zgodnie z art. 2 ust. 3 rozporządzenia (EWG) nr 315/93 Komisja może w razie potrzeby ustalić maksymalne granice tolerancji określonych zanieczyszczeń z myślą o ochronie zdrowia publicznego; mając na uwadze, że nie ustalono jak dotąd najwyższych dopuszczalnych poziomów akryloamidu w żywności; mając na uwadze, że w motywie 15 rozporządzenia (UE) 2017/2158 wskazano, iż w uzupełnieniu środków łagodzących należy rozważyć wprowadzenie najwyższych dopuszczalnych poziomów akryloamidu w niektórych środkach spożywczych;
Projekt rozporządzenia Komisji
P. mając na uwadze, że w projekcie rozporządzenia Komisji uznano znaczenie utrzymania najniższego rozsądnie osiągalnego poziomu akryloamidu w żywności;
Q. mając na uwadze, że w projekcie rozporządzenia Komisji proponuje się ustalenie najwyższych dopuszczalnych poziomów wyłącznie dla dwóch bardzo szczególnych kategorii żywności, czyli dla "herbatników i sucharków dla niemowląt i małych dzieci" (150 gg/kg, co odpowiada obecnemu poziomowi odniesienia) oraz dla "żywności dla dzieci, przetworzonej żywności na bazie zbóż dla niemowląt i małych dzieci, z wyłączeniem herbatników i sucharków" (50 gg/kg, czyli nawet o 10 gg/kg więcej niż obecny poziom odniesienia wynoszący 40 gg/kg);
R. mając na uwadze, że dane dotyczące występowania, na których bazuje projekt rozporządzenia Komisji, pochodzą z lat 2015-2018; mając na uwadze, że jeśli rozporządzenie (UE) 2017/2158 ma mieć wpływ na poziom akryloamidu w żywności, to można racjonalnie oczekiwać, że producenci żywności powinni byli do chwili obecnej osiągnąć już co najmniej wartość odniesienia ustaloną trzy lata temu;
Sytuacja rynkowa i ocena projektu rozporządzenia Komisji
S. mając na uwadze, że według badań przeprowadzonych jesienią 2018 r. przez dziesięć organizacji konsumenckich w całej Europie 16 dzieci poniżej trzeciego roku życia często spożywają wiele produktów nienależących do dwóch kategorii uregulowanych w projekcie rozporządzenia Komisji, np. herbatników i wafli; mając na uwadze, że niektóre z tych produktów są ewidentnie wprowadzane do obrotu z przeznaczeniem dla dzieci (opakowania z atrakcyjnymi dla dzieci postaciami z kreskówek); mając na uwadze, że podobną sytuację można zakładać w przypadku produktów takich jak krakersy czy płatki śniadaniowe;
T. mając na uwadze, że poziom odniesienia dla "herbatników i wafli" (350 µg/kg) i dla "herbatników i sucharków dla niemowląt i małych dzieci" (150 µg/kg) znacznie się różni, a rodzice nie są świadomi tej różnicy pod względem wymaganej maksymalnej zawartości akryloamidu;
U. mając również na uwadze, że w jednej trzeciej zbadanych herbatników i wafli wykazano obecność na poziomie odniesienia lub powyżej, a spośród herbatników i wafli wskazanych jako "często spożywane przez dzieci w wieku poniżej trzech lat" prawie dwie trzecie nie odpowiadałyby poziomowi odniesienia dla kategorii "herbatniki i sucharki dla niemowląt i małych dzieci";
V. mając na uwadze, że obecność akryloamidu w żywności bezspornie można zminimalizować przez zastosowanie odpowiednich środków łagodzących 17 ; mając na uwadze, że we wszystkich kategoriach żywności okazało się możliwe wytwarzanie produktów o niskiej zawartości akryloamidu 18 ;
W. mając na uwadze w odniesieniu do projektu rozporządzenia Komisji, że zarówno dane z badań konsumenckich z 2018 r. 19 , jak i dane dotyczące występowania pochodzące z bazy danych EFSA z lat 2015-2018 wykazują, że przeważająca większość producentów obu kategorii żywności z łatwością osiągnęła poziomy niższe niż proponowane 150 µg/kg i 50 µg/kg; mając na uwadze, że można założyć, iż niemal we wszystkich produktach można obecnie osiągnąć te poziomy; mając zatem na uwadze, że należy wprowadzić bardziej rygorystyczne poziomy, by stworzyć zachętę do dalszego zmniejszania poziomu akryloamidu;
X. mając na uwadze, że wyznaczenie najwyższych dopuszczalnych poziomów wyraźnie ułatwia państwom członkowskim egzekwowanie przepisów dotyczących akryloamidu; mając na uwadze, że najwyższe dopuszczalne poziomy należy jednak ustalać zgodnie z zasadą ALARA ("As Low As Reasonably Achievable" - na najniższym racjonalnie osiągalnym poziomie) określoną w art. 2 rozporządzenia (EWG) nr 315/93;
Y. mając na uwadze, że należy wyciągnąć wniosek, iż poziomy zaproponowane w projekcie rozporządzenia Komisji są już łatwo osiągane w większości produktów dostępnych na rynku, a niższe poziomy okazały się osiągalne bez większego wysiłku;
Dalsze uwagi
Z. mając na uwadze, że dalsze badania mogą pomóc zrozumieć przyczyny dużej zmienności poziomu akryloamidu w danych kategoriach żywności oraz wskazać strategie minimalizacji powstawania akryloamidu;
AA. mając na uwadze kluczowe znaczenie monitorowania skuteczności przepisów dotyczących akryloamidu; mając na uwadze, że zakłada to prowadzenie przez państwa członkowskie skutecznych i wystarczająco częstych kontroli oraz gromadzenie przez nie danych o występowaniu akryloamidu;
AB. mając na uwadze, że publiczne kampanie informacyjne mogą pomóc podnieść świadomość konsumentów na temat produktów o potencjalnie wyższej zawartości akryloamidu oraz zwiększyć ich wiedzę o tym, jak przygotowywać żywność, by zmniejszyć narażenie na akryloamid;
1. sprzeciwia się przyjęciu projektu rozporządzenia Komisji;
2. uważa, że projekt rozporządzenia Komisji jest niezgodny z celem i treścią rozporządzenia (EWG) nr 315/93;
3. uważa, że dalsze dopuszczanie wysokich poziomów akryloamidu w żywności może mieć negatywny wpływ na zdrowie konsumentów europejskich; uważa zatem, że obniżenie poziomów akryloamidu w żywności ma ogromne znaczenie;
4. uważa, że proponowany najwyższy dopuszczalny poziom akryloamidu w kategorii "żywność dla dzieci, przetworzona żywność na bazie zbóż dla niemowląt i małych dzieci, z wyłączeniem herbatników i sucharków" powinien być niższy, a z pewnością nie wyższy niż obecny poziom odniesienia wynoszący 40 µg/kg;
5. uważa, że proponowany najwyższy dopuszczalny poziom akryloamidu w żywności z kategorii "herbatniki i sucharki dla niemowląt i małych dzieci" powinien być znacznie niższy niż obecny poziom odniesienia wynoszący 150 gg/kg;
6. wzywa Komisję do wprowadzenia surowych najwyższych dopuszczalnych poziomów nie tylko dla dwóch kategorii produktów zaproponowanych w projekcie rozporządzenia Komisji, ale również dla innych kategorii produktów, zwłaszcza dla herbatników i sucharków nienależących do szczególnej kategorii "herbatników i sucharków dla niemowląt i małych dzieci";
7. oczekuje obniżenia poziomów odniesienia najpóźniej do kwietnia 2021 r.; podkreśla, że poziomy odniesienia muszą odzwierciedlać stałe zmniejszanie obecności akryloamidu w żywności, a inspiracją dla nich muszą być podmioty osiągające najlepsze wyniki, by zachęcić producentów do dalszych starań;
8. z zadowoleniem przyjmuje zalecenie Komisji (UE) 2019/1888 z dnia 7 listopada 2019 r. w sprawie monitorowania obecności akryloamidu w niektórych środkach spożywczych; podkreśla, że należy szybko ustalić poziomy odniesienia (a następnie ewentualnie wprowadzić najwyższe dopuszczalne poziomy) dla kategorii produktów o wysokim poziomie akryloamidu;
9. wzywa Komisję i państwa członkowskie do zintensyfikowania badań nad powstawaniem akryloamidu w żywności, by wskazać strategie minimalizacji powstawania akryloamidu; zwraca się do Komisji i państw członkowskich o stymulowanie badań nad możliwym wpływem akryloamidu i glicydamidu na funkcjonowanie układu hormonalnego;
10. wzywa państwa członkowskie do zwiększenia ich zdolności do kontrolowania żywności w celu monitorowania skuteczności przepisów dotyczących akryloamidu oraz do gromadzenia, publikowania i przekazywania EFSA danych dotyczących występowania akryloamidu;
11. wzywa Komisję i państwa członkowskie do informowania opinii publicznej o kategoriach produktów o potencjalnie wyższej zawartości akryloamidu oraz o strategiach zmniejszania narażenia na akryloamid podczas gotowania;
12. wzywa Komisję do wycofania projektu rozporządzenia oraz do przedłożenia komisji właściwej nowego projektu;
13. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.
