Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Unijny mechanizm nadzwyczajny w dziedzinie zdrowia.

Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Unijny mechanizm nadzwyczajny w dziedzinie zdrowia

(2020/C 440/04)

(Dz.U.UE C z dnia 18 grudnia 2020 r.)

Sprawozdawczym: Birgitta SACRÉDEUS (SE/EPL), radna regionu Dalarna

ZALECENIA POLITYCZNE

EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW

Uwagi ogólne

1. Zwraca uwagę, że pandemia COVID-19, do której doszło w 2020 r. w Europie i na świecie, nie tylko kosztowała zdrowie lub życie wielu ludzi, lecz spowodowała również poważne konsekwencje gospodarcze i społeczne, których skali nie da się jeszcze w pełni oszacować. Szybkie rozprzestrzenianie się wirusa zwiększyło presję na usługi opieki zdrowotnej i społecznej oraz na publiczne struktury opieki zdrowotnej, a także znacznie zwiększyło obciążenie pracą personelu medycznego i pielęgniarskiego. Ponadto należy przygotować się na dalsze fale pandemii.

2. Ostrzega, że pandemia COVID-19 objawiła się w Europie niejednolicie: istnieją znaczne różnice nie tylko między państwami, lecz także między regionami, gminami, dzielnicami i grupami wiekowymi. Ogólnie rzecz biorąc osoby o słabszej odporności i z chorobami współistniejącymi oraz żyjące w złych warunkach społeczno-gospodarczych były bardziej narażone na wirusa.

3. Zauważa, że w walce z COVID-19 oraz w celu ochrony i zapewnienia zdrowia ludności państwa członkowskie podjęły środki ograniczające swobodę przemieszczania się obywateli w stopniu niewyobrażalnym w normalnych okolicznościach.

4. Uważa, że pandemia COVID-19 wyraźnie pokazuje, jak duże znaczenie ma wykwalifikowany i dobrze wyszkolony personel oraz odpowiednio finansowane, dobrze wyposażone i solidne systemy opieki zdrowotnej, w ramach których można szybko dostosować się do nowej sytuacji w zakresie zdrowia publicznego i opieki i w razie potrzeby wzmocnić opiekę zdrowotną na poziomie podstawowym i ambulatoryjnym, jak również wzmocnić zdolności na zwykłych oddziałach szpitalnych i na oddziałach intensywnej opieki medycznej.

5. Zwraca uwagę na fakt, że w wielu krajach odkładano leczenie pacjentów z innymi chorobami i potrzebami medycznymi, co doprowadziło do zaległości, które teraz trudno będzie nadrobić. Wiele osób z ciężką postacią COVID-19 potrzebuje rehabilitacji. Ponadto wiele wskazuje na to, że w wyniku COVID-19 wzrosło zapotrzebowanie na pomoc w zakresie zdrowia psychicznego i na leczenie w tym zakresie - zarówno wśród ogółu ludności, jak i wśród personelu medycznego i opiekuńczego. W związku z tym sektor opieki zdrowotnej będzie jeszcze długo potrzebował większych zasobów w zakresie zdrowia publicznego oraz podstawowej i ambulatoryjnej opieki zdrowotnej.

6. Odnotowuje, że instytucje UE aktywnie wspierały państwa członkowskie w walce z COVID-19, jednak początkowo współpraca między państwami członkowskimi ustała, m.in. dlatego, że granice państw zostały zamknięte dla przewozu wyrobów medycznych, i to w momencie, gdy sytuacja wymagałaby większego niż kiedykolwiek indziej poziomu współpracy, przywództwa i zaangażowania na szczeblu europejskim.

7. Przypomina, że zgodnie z art. 222 TFUE Unia i jej państwa członkowskie działają wspólnie w duchu solidarności.

8. Podkreśla, że choć UE odgrywa ważną rolę w poprawie zdrowia publicznego, zapobieganiu chorobom i eliminowaniu zagrożeń dla zdrowia, to organizacja, finansowanie i kształt sektora zdrowia publicznego oraz opieki zdrowotnej i społecznej leży zasadniczo w gestii państw członkowskich.

9. Jest przekonany, że systemy opieki zdrowotnej w Europie, finansowane powszechnie i solidarnie, niosą ogromne korzyści w walce z COVID-19.

Ogólne wnioski

10. Uważa, że z walki z COVID-19 można wyciągnąć wiele ważnych wniosków, które mogą być przydatne w kontekście przeciwdziałania temu globalnemu kryzysowi, ale również w innych sytuacjach kryzysowych.

11. Podkreśla, że w wielu państwach członkowskich główna odpowiedzialność za świadczenia medyczne, opiekę oraz służbę zdrowia spoczywa na władzach lokalnych i regionalnych. Również w krajach, w których system opieki zdrowotnej jest kształtowany na poziomie krajowym, często to władze lokalne są odpowiedzialne za usługi socjalne i opiekę społeczną. W związku z tym władze lokalne i regionalne odgrywają istotną rolę w walce z COVID-19.

12. Podkreśla, jak ważne jest, by instytucje i organy UE oraz państwa członkowskie gwarantowały ciągłość rynku wewnętrznego i jego funkcjonowanie również w sytuacjach kryzysowych. Zamówienia i transport produktów leczniczych, wyrobów medycznych, środków ochrony indywidualnej oraz innych towarów i usług nie mogą być utrudniane, a personel medyczny i pielęgniarski oraz inne kluczowe grupy muszą być w stanie przekraczać bez przeszkód granice do celów wykonywania pracy.

13. Podkreśla znaczenie gromadzenia danych o gwarantowanej jakości, rzetelnych badań i bezpiecznych źródeł informacji, tak aby organy publiczne mogły podejmować na tej podstawie świadome decyzje, a przedsiębiorstwa, organizacje i pojedyncze osoby mogły działać w sposób odpowiedzialny, by zapobiegać chorobom.

14. Zaznacza, jak ważna jest pomoc i współpraca w dziedzinie transgranicznej opieki zdrowotnej. Obejmuje to transport wymagających leczenia pacjentów do szpitali w krajach sąsiadujących, które mają wolne łóżka, oddelegowywanie personelu szpitala oraz inne formy współpracy transgranicznej w celu zmniejszenia presji na systemy opieki zdrowotnej w najbardziej dotkniętych regionach UE.

15. Z tego względu nalega na konieczność uzgodnienia przez państwa członkowskie wspólnego protokołu statystycznego, tak aby umożliwić porównywalność danych dotyczących skutków kryzysu COVID-19 i przyszłych pandemii. Protokół ten, który ma zostać opracowany pod wspólnym zwierzchnictwem Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) i Eurostatu, mógłby opierać się na danych dostarczanych na poziomie NUTS 2, aby ułatwić reakcję polityczną uwzględniającą wykorzystanie europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych.

16. Zwraca uwagę na opracowane lub rozbudowane podczas pandemii rozwiązania cyfrowe, np. w zakresie informacji na temat zdrowia, porad medycznych i śledzenia łańcuchów zakażeń. Niemniej wskazanie nosicieli wirusa rodzi również uzasadnione problemy związane z ochroną i bezpieczeństwem danych, również w kontekście transgranicznym. Pandemia uwypukliła również potrzebę transgranicznej wymiany cyfrowych danych pacjentów, w sytuacji gdy pacjenci szukają opieki zdrowotnej w innym państwie członkowskim

17. Podkreśla znaczenie współpracy międzynarodowej z, między innymi, Światową Organizacją Zdrowia (WHO) dla zwalczania COVID-19 i innych zagrożeń dla zdrowia. Z drugiej strony bardzo ważna jest także współpraca z przedsiębiorstwami, organizacjami nienastawionymi na zysk, rodzinami, sąsiadami i przyjaciółmi w zarządzaniu kryzysowym na szczeblu lokalnym i regionalnym.

18. Uważa, że konieczne jest znalezienie lepszego sposobu ochrony osób starszych i osób z chorobami współistniejącymi przed COVID-19 i innymi zakaźnymi chorobami niezależnie od tego, czy mieszkają one w domu opieki czy we własnym domu. W związku z tym podkreśla, jak ważne jest, by polityka zdrowotna i społeczna wzmacniały systemy podstawowej opieki zdrowotnej w terenie, a w szczególności profilaktykę.

Unijny mechanizm nadzwyczajny w dziedzinie zdrowia

19. Z zadowoleniem przyjmuje środki podjęte przez Komisję w celu odciążenia władz krajowych, regionalnych i lokalnych w zwalczaniu pandemii COVID-19 i w tym kontekście dostrzega przedstawiony przez Komisję 27 maja 2020 r. kompleksowy plan odbudowy dla Europy. Z zadowoleniem przyjmuje również porozumienie co do wykorzystania wszystkich dostępnych środków z tegorocznego budżetu UE, aby pomóc europejskim systemom opieki zdrowotnej w przezwyciężeniu kryzysu.

20. Odnotowuje, że decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1082/2013/UE ¹  w sprawie poważnych transgranicznych zagrożeń zdrowia jest ważnym fundamentem unijnego przygotowania na sytuacje wyjątkowe i zarządzania kryzysowego, jednak w kontekście obecnego kryzysu w dziedzinie zdrowia potrzeba dalszego wzmocnienia zdolności UE w zakresie reagowania kryzysowego i ochrony ludności.

21. Proponuje w związku z tym, aby - przy poszanowaniu zasady pomocniczości i nadrzędnej odpowiedzialności państw członkowskich za ochronę zdrowia, jak również za zdrowie publiczne i ochronę ludności - ustanowić unijny mechanizm nadzwyczajny w dziedzinie zdrowia, który będzie miał następujące cele:

– Koordynowanie działań i wsparcia UE dla krajowych, regionalnych i lokalnych struktur opieki zdrowotnej i ochrony ludności z myślą o skutecznym reagowaniu na zagrożenia dla zdrowia i sytuacje kryzysowe.

– Zapewnienie skutecznej współpracy i koordynacji z odpowiednimi organizacjami międzynarodowymi, takimi jak WHO, w zakresie gotowości i reagowania.

– Koordynowanie ogólnoeuropejskiej dystrybucji podstawowego sprzętu medycznego.

– Wzmocnienie roli europejskich agencji zajmujących się dziedzinami związanymi ze zdrowiem.

– Poprawa zaopatrzenia w sprzęt medyczny poprzez wspólne inicjatywy w zakresie udzielania zamówień i monitorowanie łańcuchów dostaw najważniejszych produktów.

– Pomoc państwom członkowskim, wraz z Europejskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC), w przeglądzie i uaktualnianiu planów na wypadek pandemii. W proces ten włączyć należy także władze lokalne i regionalne. Na wzór testów warunków skrajnych przeprowadzonych przez instytucje finansowe w następstwie kryzysu finansowego należy ocenić systemy opieki zdrowotnej państw członkowskich pod kątem tego, w jakim stopniu są w stanie reagować na różne zagrożenia dla zdrowia.

22. Uważa, że przyszły unijny mechanizm nadzwyczajny w dziedzinie zdrowia powinien opierać się na wsparciu w sytuacjach nadzwyczajnych, o którym mowa w rozporządzeniu Rady (UE) 2016/369 ² .

23. Jest przekonany o potrzebie dalszego wzmocnienia unijnego mechanizmu ochrony ludności, a w szczególności programu rescEU i europejskiego korpusu medycznego, aby Unia była gotowa i zdolna do szybkiego, skutecznego i skoordynowanego reagowania na wszelkie przyszłe kryzysy - zarówno biologiczne, jak i inne. Ponadto unijny mechanizm ochrony ludności należy ocenić w świetle doświadczeń związanych z pandemią koronawirusa, tak aby był możliwie najlepiej zorganizowany i ustrukturyzowany.

24. Zachęca do wzmocnienia zdolności Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego (ERCC) w zakresie wczesnego ostrzegania i do ściślejszego powiązania go z Komitetem ds. Bezpieczeństwa Zdrowia i Europejskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC), tak aby mogło w przyszłości jeszcze skuteczniej pełnić swoją funkcję koordynującą i odpowiednio wspierać organy odpowiedzialne za zarządzanie operacyjne w terenie.

25. Zauważa, że kryzys COVID-19 wyraźnie uwypuklił potrzebę istnienia Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób. Wzywa państwa członkowskie i Komisję do współpracy na rzecz wzmocnienia i rozbudowania roli ECDC w zwalczaniu epidemii poważnych chorób. Dlatego z zadowoleniem przyjmuje podjęcie obecnie tego tematu przez ministrów zdrowia UE.

26. Z zadowoleniem przyjmuje wiele środków, które Komisja Europejska zaproponowała 15 lipca 2020 r. w komunikacie w sprawie "Krótkoterminowa gotowość UE w dziedzinie zdrowia na wypadek występowania ognisk COVID-19".

terenie Unii (Dz.U. L 70 z 16.3.2016, s. 1).

27. Mając na uwadze ochronę zarówno swobody przemieszczania się, jak i zdrowia publicznego, z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji Europejskiej, przedłożony 4 września 2020 r., dotyczący zaleceń Rady w sprawie skoordynowanego podejścia do ograniczenia swobody przemieszczania się w odpowiedzi na pandemię COVID-19.

Zamówienia i przechowywanie wyrobów medycznych

28. Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że od kwietnia 2020 r. umowa dotycząca wspólnego udzielania zamówień obejmuje prawie 540 mln osób, w tym wszystkich mieszkańców państw UE i EOG, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz prawie wszystkie kraje kandydujące i potencjalne kraje kandydujące.

29. Dlatego z zadowoleniem przyjmuje propozycję kanclerz Angeli Merkel i prezydenta Emmanuela Macrona z 18 maja 2020 r., aby w ramach strategii reagowania na kryzysy sanitarne powołać w obrębie Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób grupę zadaniową ds. zdrowia, której zadaniem będzie opracowanie, wraz z krajowymi instytucjami opieki zdrowotnej, planów zapobiegania przyszłym epidemiom i reagowania na nie.

30. Cieszy się, że porozumienie ma dobrowolny charakter, uważa jednak, że dobrowolne uczestnictwo powinno zostać zastąpione klauzulą opt-out. Ułatwiłoby to stosowanie przyspieszonej procedury, dając jednocześnie zainteresowanym stronom swobodę wyboru.

31. Z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji dotyczący po pierwsze utworzenia, w ramach planu odbudowy dla Europy, nowego i samodzielnego "Programu UE dla zdrowia" o całkowitym budżecie w wysokości 9,4 mld EUR, mającego m.in. wzmocnić ochronę zdrowia i przygotować Unię na przyszłe kryzysy zdrowotne, a po drugie zwiększenia budżetu Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności "rescEU" o dodatkowe 2 mld EUR. Ubolewa jednak, że Rada Europejska następnie ograniczyła swoje ambicje do kwoty 1,7 mld EUR, co znacząco ogranicza możliwości przezwyciężenia negatywnych skutków pandemii. Zamierza jednak w odrębnej opinii zająć stanowisko na temat nowego programu w dziedzinie zdrowia.

32. Z zadowoleniem przyjmuje ogólnoeuropejskie zamówienia i dystrybucję podstawowych materiałów medycznych dla szpitali i innych podmiotów świadczących opiekę zdrowotną (maski oddechowe, respiratory, środki ochrony indywidualnej, maski wielokrotnego użytku, produkty farmaceutyczne, leki i środki laboratoryjne, środki odkażające). Należy jednak pamiętać, że w wielu państwach członkowskich szpitale, ośrodki zdrowia i placówki opiekuńczo-pielęgnacyjne są prowadzone przez władze regionalne i lokalne, które muszą zostać zaangażowane w ten proces. Zauważa, że proces wspólnego udzielania zamówień wiosną trwał zbyt długo, by mógł w pełni zrealizować swój cel.

33. Z zadowoleniem przyjmuje szybkie gromadzenie przez rescEU sprzętu medycznego i jego szybkie dostarczenie najbardziej dotkniętym państwom członkowskim.

34. Wzywa państwa członkowskie i Komisję do ustanowienia stałych europejskich strategicznych zapasów antybiotyków, szczepionek, odtrutek, antytoksyn i innych podstawowych środków medycznych o dowiedzionej skuteczności. Powinno to zapewnić istnienie rezerwy na wypadek sytuacji nadzwyczajnej oraz koordynację szybkiego rozprowadzenia i dostarczania niezbędnych towarów w całej Europie.

35. Ze szczególnym zadowoleniem przyjmuje decyzję Komisji z dnia 3 kwietnia 2020 r. w sprawie tymczasowego zwolnienia sprzętu medycznego i środków ochrony osobistej z ceł przywozowych i podatku VAT. Komisja powinna rozważyć zmianę zakresu swojej decyzji, tak aby obejmowała ona prywatne przedsiębiorstwa, od których wymaga się stosowania środków ochrony osobistej, i powinna stosować tę decyzję w sposób, który nie stawia lokalnych producentów UE w niekorzystnej sytuacji ekonomicznej.

36. Zwraca uwagę, że w czasie trwającej pandemii zwiększyła się luka w zaopatrzeniu w podstawowe produkty i leki, takie jak antybiotyki i środki odurzające, których i tak brakowało już w wielu regionach. Wzywa do podjęcia wysiłków na rzecz szybkiego pozyskania podstawowych surowców, zwiększenia produkcji materiałów do przeprowadzania testów i produkcji innych wyrobów medycznych tam, gdzie wystąpiły braki, oraz do stymulowania rozwoju i wytwarzania ważnych leków w Europie poprzez wspieranie badań naukowych i innowacji oraz tworzenie zachęt dla producentów.

37. Zgadza się, że Unia musi być w stanie rozwijać, nabywać, transportować i dystrybuować sprzęt do testowania i ochrony przywożony z zagranicy lub produkowany w UE. Unia Europejska i państwa członkowskie muszą zmniejszyć swoją zależność od produkcji leków i innych środków medycznych w państwach trzecich. Muszą również działać na rzecz zwiększenia przystępności cenowej leków.

38. Jest przekonany, że musi zawsze istnieć możliwość zapewnienia szybkiego i prostego zaopatrzenia rynku w sprzęt ochronny, taki jak maski, kombinezony ochronne itp. W tym celu należy stworzyć na szczeblu europejskim warunki umożliwiające tworzenie w państwach członkowskich zdolności produkcyjnych w zakresie materiałów ochronnych, a unijne przepisy dotyczące zamówień publicznych i ochrony konkurencji powinny zostać poddane przeglądowi z punktu widzenia pandemii.

39. Zwraca uwagę na konieczność zbadania, który rodzaj środków ochrony indywidualnej nadaje się do stosowania w danej sytuacji, w tym również poza kontekstem pandemii COVID-19.

40. Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) i Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki (CENELEC) uzgodniły przyznanie dostępu do szeregu norm europejskich dotyczących niektórych wyrobów medycznych i środków ochrony indywidualnej w celu zwiększenia i przekształcenia zdolności produkcyjnych europejskich przedsiębiorstw z myślą o uzupełnieniu braków w zaopatrzeniu.

41. Zwraca uwagę na potrzebę zapewnienia możliwości jak najszerszego recyklingu środków ochrony indywidualnej, zwłaszcza jeżeli są przeznaczone dla obywateli.

Szczepionki, diagnostyka i leczenie

42. Podkreśla pilną potrzebę wynalezienia szczepionki przeciwko COVID-19 i wzywa współprawodawców UE do uwzględnienia wniosku Komitetu i zwiększenia współpracy unijnej w zakresie przygotowania, produkcji i dystrybucji szczepionek w uzupełnieniu do publicznych i prywatnych badań medycznych nad COVID-19.

43. W tym kontekście z zadowoleniem przyjmuje propozycję Komisji Europejskiej dotyczącą zwiększenia budżetu programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji "Horyzont Europa" do 94,4 mld EUR i ubolewa, że Rada Europejska zaproponowała następnie zmniejszenie tego budżetu do 80,9 mld EUR.

44. Z zadowoleniem przyjmuje porozumienia zawarte między Komisją Europejską a kilkoma firmami farmaceutycznymi w sprawie dostaw leków i dawek szczepionek, w przypadku gdyby jedna z nich opracowała bezpieczną i skuteczną szczepionkę.

45. Zauważa z zaniepokojeniem, że globalne wysiłki na rzecz opracowania szczepionki, diagnostyki i leczenia przeciwko COVID-19 mogą doprowadzić do zaciekłej konkurencji, która pozostawiłaby biedniejsze kraje bez pomocy w obliczu tej choroby. Wyraża zdecydowane poparcie dla wielostronnej współpracy na rzecz rozwoju bezpiecznych i skutecznych szczepionek, diagnostyki i terapii, a także na rzecz sprawiedliwego finansowania i solidarności w dystrybucji przyszłych szczepionek i leków.

46. Popiera opracowanie wspólnej unijnej karty szczepień oraz wirtualnego europejskiego rejestru informacji o zapasach szczepionek i potrzebach w tym zakresie w celu ułatwienia dobrowolnej wymiany informacji na temat dostępnych zapasów szczepionek i niedoborów podstawowych szczepionek.

47. Wzywa do zwiększenia środków mających na celu zapobieganie rozpowszechnianiu fałszywych informacji przez internet i za pośrednictwem innych kanałów na temat COVID-19, jego leczeniu i szczepionkach przeciwko tej chorobie. WHO, UE i jej państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne mają do odegrania ważną rolę w zwalczaniu dezinformacji w tym zakresie.

48. Popiera wysiłki Komisji mające na celu zwiększenie finansowania badań nad szczepionką przeciwko COVID-19 i oczekuje przekazania z programu "Horyzont Europa" znacznych środków na wsparcie innowacji i badań w tej dziedzinie.

Bruksela, dnia 14 października 2020 r.

	Apostolos TZITZIKOSTAS
	Przewodniczący
	Europejskiego Komitetu Regionów

1 Dz.U. L 293 z 5.11.2013, s. 1.

2 Rozporządzenie Rady (UE) 2016/369 z dnia 15 marca 2016 r. w sprawie udzielania wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych na

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2020.440.15
• Rodzaj: Opinia
• Tytuł: Opinia Europejskiego Komitetu Regionów - Unijny mechanizm nadzwyczajny w dziedzinie zdrowia.
• Data aktu: 18/12/2020
• Data ogłoszenia: 18/12/2020